Ποιο πολίτευμα ίσχυε την 3η Απριλίου 1827;

 Ποιες ισορροπίες οδήγησαν στην απόφαση «Καποδίστριας» (Ψήφισμα Τροιζήνας, 3.4.1827) και ποια σχέση είχε αυτή με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη;

Το απόσπασμα της επιστολής Ορλάνδου-Λουριώτη δεν αποδεικνύει ότι το προσωρινό πολίτευμα Επιδαύρου-Άστρους βαίνει προς κατάργηση το 1825. Εξάλλου, δεν υπάρχει τέτοια ανάγκη. Υπάρχουν τα πρακτικά της Γ΄ Εθνοσυνελεύσεως της Επιδαύρου (1826) που επιβεβαιώνουν ότι καταργήθηκε. Συνεπώς, την ημέρα ανάδειξης του Καποδίστρια στο αξίωμα του Κυβερνήτη, δεν υφίσταται το πολίτευμα 1822-26. Αυτό δείχνει από το 25 ακόμα και ο Γεώργιος Κουντουριώτης, ο πρωθυπουργός των δανείων, ο πρωθυπουργός-νικητής του εμφυλίου (χάρη στα χρήματα των δανείων). Για την ακρίβεια, από τα μέσα του 1825 γινόταν ανοιχτός πλειστηριασμός βασιλέων: Σάσσεξ, Ορλεάν ή κάποιος άλλος; Μόνο που τότε ο ζόφος περίσσευε και οι Κουντουριώτηδες ήταν απασχολημένοι: δέχονταν πιέσεις από το Λονδίνο για να παρατείνουν τη «θητεία» τους και να σκοτώσουν τον Κολοκοτρώνη. Δέχονταν και εσωτερικές πιέσεις να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ με την αξία τους. Ο Ανδρούτσος δολοφονείτο και οι Ρικάρντο αγόραζαν ατμόπλοια και φρεγάτες στο όνομα του β΄ δανείου χωρίς να ρωτήσουν κανέναν.

Αυτό που φαίνεται από την επιστολή Ορλάδνου-Λουριώτη είναι ότι η Αγγλία συναινεί στη μοναρχία. Άρα, έως

τότε, η Αγγλία συμφωνούσε με το προσωρινό πολίτευμα της δημοκρατίας. Πολύ αντιφατικό, σύμφωνα με την κοινή ιστορία.

Για μια πληρέστερη εικόνα οφείλουμε να γνωρίζουμε και άλλα δεδομένα. Ότι το 25 ο Λουριώτης προωθεί ένα γαλλικό δάνειο, η συζήτηση του οποίου ξεκίνησε ένα χρόνο νωρίτερα. Ότι το 23 η Αγγλία ζήτησε από την Ελλάδα να της ζητήσει δάνειο, επειδή το 22 ήταν στα σκαριά ένα άλλο δάνειο μέσω του Τάγματος Ιπποτών της Μάλτας. Όσο για το πολίτευμα: ο Κολοκοτρώνης το 1827 πασχίζει υπέρ της συγκεντρωτικής εξουσίας (ουκ αγαθόν πολυκοιρανοίη), ενώ οι «φιλελεύθεροι-δημοκράτες» του 1822 (Μαυροκορδάτος & Νέγρης), δεν συζητούν για μοναρχία, αλλά για το ποιος θα είναι ο μονάρχης.

Με το «ουκ αγαθόν» του Κολοκοτρώνη η υπό ίδρυση Ελλάς του 27 φτάνει σ’ ένα αόριστο (διστακτικά διατυπωμένο) αβασίλευτο πολίτευμα με μονοπρόσωπη Κυβέρνηση. Η απόφαση αυτή εξασφαλίζει τη δυνατότητα να αναβαθμιστεί το πρωτόκολλο Πετρουπόλεως (Απρίλιος 1826) στη Συνθήκη του Λονδίνου (Ιούλιος 1827). Αμέσως μετά την 3.4.1827 οι αντικαποδιστριακοί προσπάθησαν α) να βγάλουν άκυρο το ψήφισμα εκλογής του Καποδίστρια β) να συγκροτήσουν νέα Εθνοσυνέλευση. Αποτυγχάνοντας και στα δυο, η επιτροπή που ανέλαβε την αναθεώρηση Επιδαύρου-Άστρους, παρουσιάζει στις 29.4.1827 το πολίτευμα της Τροιζήνας, αφού μέλη της παραιτήθηκαν την 7.4.1827 (η παραίτηση δεν έγινε δεκτή). Στο πολίτευμα αυτό διαγράφεται ο όρος «προσωρινό». Πώς φτάσαμε σ’ αυτό το πολίτευμα;

 

ΥΠΟΧΩΡΗΣΕΙΣ-ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΙ-ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ-ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΑΠΟΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ

Το δικαίωμα κάποιων να διαμορφώσουν το 27 ένα δημοκρατικό Σύνταγμα δεν ήταν αυθαίρετο. Αντλήθηκε από την διατύπωση «απεφασίσθη να συστηθή Κυβέρνησις επί της βάσεως του νόμου της Επιδαύρου … η δε Νομοτελεστική δύναμις να δοθεί εις ένα και μόνον». Υπάρχει ακόμα και η διατύπωση της φιλοκαποδιστριακής Ερμιόνης «απεφασίσθη όπως η βάσις του Πολιτεύματος της Ελλάδος έσεται Κοινοβουλευτική» (3.3.1827). Δίπλα όμως σ’ αυτές τις διατυπώσεις φαίνεται και ο στυγνός εκβιασμός του «σωτήρα της Ελλάδος» Lord Cochrane, ο οποίος καθαρά πίεζε υπέρ «της αναβολής». Ήταν σαν την «αναβολή» που ζητούσαν κάποιοι το 21; Κατά του Υψηλάντη [της Επανάστασης] τότε, κατά του Καποδίστρια το 27.

Σώθηκε -ευτυχώς- μια μαρτυρία του Μαυροκορδάτου, ο οποίος τον Οκτώβριο του 21 παραδεχόταν ότι ανήκε σ’ εκείνους που απέρριπταν τον Υψηλάντη και ρωτούσαν τον Καποδίστρια μέσω του Τσακάλωφ (Ιανουάριος 1821); Εγκρίνεις; Για να λάβουν -λέει- την απάντηση του Καποδίστρια «όλα γίνονται άνευ ειδήσεώς μου», δηλαδή, δεν φταίω εγώ, ο Υψηλάντης κάνει του κεφαλιού του, πιστεύω ότι δεν θα κινηθεί ξαφνικά και έξω από τα συμφωνημένα. Λίγες μέρες πριν αποδημήσει, ο Υψηλάντης δήλωσε ότι εκτελούσε τα σχέδια του Καποδίστρια που είχαν την έγκριση του τσάρου. Ο δε Κοραής, παρδέχθηκε το 31 ότι ο «μωρός» Υψηλάντης πίστεψε τον τσάρο, ο οποίος «αφού πρώτα τον διήγειρε, έπειτα αισχρώς τον απαρνήθη».

Η Τροιζήνα διεξάγεται ενώ ο Καραϊσκάκης σφίγγει τον κλοιό γύρω από τον Κιουταχή. Εκφράζει την έσχατη ανάγκη αμοιβαίων υποχωρήσεων μεταξύ των δυο πλευρών της επανάστασης, προκειμένου να επιτευχθεί ένα πλαίσιο που θα επέτρεπε την διεθνή παρέμβαση. Οι καποδιστριακοί δεν μπορούν να υπερβούν την δημοκρατική, κόκκινη γραμμή. Επιδιώκουν την ανοχή των νεωτερικών στη συμπύκνωση της κυβέρνησης. Οι υποχωρήσεις προς την Μ. Βρετανία είναι καταφανείς. Δέχονται να θέσουν πάνω από τον Καραϊσκάκη τον Τσωρτς, πάνω από τον Μιαούλη τον Κόχραν, προκειμένου να αρθεί το αγγλικό βέτο ως προς τον Καποδίστρια. Όπως αποδείχθηκε, αυτό θα καταστρέψει για άλλη μια φορά το πεδίο των μαχών, αλλά είναι απολύτως αναγκαίο να εξασφαλιστεί η νομιμοποιημένη εμφάνιση του Καποδίστρια.

Λιτά και περίτεχνα τα πρακτικά της Τροιζήνας. Το ποιοι αντέδρασαν επί τόπου έχει κρυφτεί πίσω από το «ομοφώνως». Περισσότερο όμως έχει κρυφτεί γιατί το έθνος επιμένει από το 1818 να θέλει να αναθέσει την υπόθεση στα χέρια του Ιωάννη Καποδίστρια. Η ισορροπία Κόχραν & Τσώρτς έναντι Καποδίστρια απηχεί και το πρωτόκολλο της Πετρούπολης και την αγγλο-ρωσική Φιλόμουσο 1813-14.

Για να παρακολουθήσει κάποιος την πολιτική-πολιτειακή μάχη του 27 πρέπει να δει και τα πριν και τα μετά. Δεν θα εξετάσουμε τον Όθωνα και την λεγόμενη «βαυαροκρατία». Θα πούμε μόνον ότι ο Όθων δεν κυβέρνησε επί ενάμιση χρόνο. Κυβέρνησε η αντιβασιλεία, εναντίον της οποίας κινήθηκε ο Ρώμας, αυτός που παρασκηνιακά πρωτοστάτησε στην κατάργηση του προσωρινού δημοκρατικού πολιτεύματος το 1826, αυτός που -ουσιαστικά- διοίκησε από το 25 μέσα από το «Τρισυπόστατον» της Ζακύνθου έως ότου συνεχίσει τις διακοπείσες εργασίες της η Γ΄ Εθνοσυνέλευση. Και παρότι οι χειρισμοί του Ρώμα από το 26 έναντι Ζαΐμη-Κουντουριωτών, Κολοκοτρώνη, Κουντουριώτη ήταν εξαιρετικά επιτυχείς και κατευναστικοί προς όλες τις κατευθύνσεις, η Γ΄ Εθνοσυνέλευση συνεχίστηκε το 27 απολύτως διχασμένη. Για την ακρίβεια, ξεκίνησαν δυο Συνελεύσεις: οι μεν στην Ερμιόνη, οι δε στην Αίγινα. Οι «αντίπαλοι» συνενώθηκαν με χίλια ζόρια στην Τροιζήνα για να καταλήξουν «ομόφωνα» στην απόφαση «Καποδίστριας». Ένας από τους βασικούς ρόλους του Κολοκοτρώνη ήταν η συμμαχία με τους Κουντουριώτες. Η συμμαχία με αυτούς που φυλάκισαν (αλλά δεν σκότωσαν) τον Κολοκοτρώνη απέτρεπε την συμμαχία Ζαΐμη-Κουντουριωτών, εξασφάλιζε, δηλαδή την άρση ενός ακόμα εμποδίου για την εμφάνιση του Καποδίστρια. Κι ένα ακόμα στοιχείο που συχνά «ξεχνιέται»: τα δάνεια που δεν ζητήθηκαν από νόμιμη κυβέρνηση τα νομιμοποίησε ο Ρώμας μέσα από την Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου το 1826, τη στιγμή, δηλαδή, που καταργήθηκε επίσημα το προσωρινό αβασίλευτο πολίτευμα. Είναι τα δάνεια που δεν αναγνώρισε ο Όθων, αντίθετα από τον Καποδίστρια που προσπάθησε σοβαρά και άμεσα να τα ξεπληρώσει.

Στις 3.4.1827 γράφτηκε η απόφαση υπό μορφήν Ψηφίσματος και στις 6.4.1827 συντάχτηκε η επιστολή της επίσημης πρόσκλησης του ελληνικού έθνους προς τον κόμη Καποδίστρια. Η «Εκλογή» ενός «Κόμη» αποτυπώνει αθόρυβα την β’ πύρρειο νίκη της παράδοσης. Μετά τον πρίγκιπα Υψηλάντη, ένας ακόμα ευγενής αναδεικνύεται αρχηγός του ελληνικού έθνους με όρους και πλαίσιο νεωτερικότητας. Επί Καποδίστρια λύθηκε η αμφισβήτηση της Επανάστασης (1823-29). Ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος που περίμενε ο Υψηλάντης έγινε. Το στοίχημα για τον Capo-d’-Istria (όπως τον έγραφε ο Κοραής την εποχή του ανέφελου ουρανού) είναι αν θα καταφέρει να κατοχυρώσει μετά το 1829 όσα διακήρυξε 10 χρόνια πριν (Κέρκυρα, 6.4.1819).

Ο Κοραής δεν μπορούσε να αφήσει αναπάντητο το «κόμης». Ούτε την αοριστία «θέλει κυβερνήσει κατά τους καθεστώτας νόμους». Έγραψε και τύπωσε άλλον έναν διάλογο πριν ο Καποδίστριας φτάσει στο Ναύπλιο.

Προσοχή! Κίνδυνος ανάστασης Αυτοκρατορίας και φυλάκισης της ελληνικής ελευθερίας από Κόμητες & οπαδούς των. Έτσι υποδέχεται την αναγγελία της 3.4.1827 ο Κοραής. «Αρριανού των Επικτήτου Διατριβών βιβλία τέσσαρα» 1827 – Διάλογος Δημοχάρη-Πασιχάρη.

 

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ & ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ

Αφού λοιπόν δεν εξετάζουμε το αν ο Όθων, γιός του Λουδοβίκου της Βαυαρίας (τιμητικός έπαινος από την Επίδαυρο 1826), αποτελούσε [αναγκαστική] επιλογή του Καποδίστρια, ας ασχοληθούμε ελάχιστα με το νόημα της ανάδειξης του Καποδίστρια. «Η θέσις ην κατέχω, ανήκεν εις τον Υψηλάντη», φαίνεται ότι δήλωσε κάποια στιγμή ο Καποδίστριας, θέλοντας να πει ότι αντικατέστησε τον Υψηλάντη. Ναι, αλλά εμείς μαθαίνουμε ότι 7 χρόνια πριν, ο Υψηλάντης αντικατέστησε τον Καποδίστρια. Ισχύει; Ναι, ισχύει, αλλά όχι με τον μυθιστορηματικό τρόπο που περιγράφει η ιστορία.

Η εξιστόρηση των εν Ρωσία «φιλικών» γεγονότων στο α΄ εξάμηνο του 1820 είχε να κάνει με κοινή συγκάλυψη της ενδοεταιρικής ρήξης που κορυφώθηκε το 1818. Όλα είχαν προφανώς ξεκινήσει με κοινές συμφωνίες μεταξύ 1813-15. Η ιστορία έκρυψε μια τεράστια διαμάχη δυο παρατάξεων, εμφανίζοντας την ανωνυμία της Οδησσού να παίρνει το πράγμα επάνω της με δική της πρωτοβουλία. Είχε επίσης να κάνει με τον σκοτεινό ρόλο του τσάρου Αλέξανδρου Α΄ και την λύση που σταδιακά επέβαλε ο Νικόλαος Α΄, όταν ο Αλέξανδρος εξηφανίσθη μυστηριωδώς στα τέλη του 1825. Όσο για την «αυστριακή φυλάκιση-εξαφάνιση» του Υψηλάντη, αυτή απεδείχθη «ρωσική». Το ίδιο και η υπό όρους απελευθέρωσή του, που διετάχθη το φθινόπωρο του 1827. Μένει λοιπόν προς διερεύνηση το πολίτευμα που προοιώνιζε και ενσάρκωνε ο Υψηλάντης. Μένει να βρούμε και το αν υπήρχαν συνυποψήφιοι και το πώς νομιμοποιήθηκε ο Υψηλάντης. Αν ήταν πρώτος μεταξύ ίσων (αρχηγός ΑΡ, όπως υπέγραψε κάποιες φορές) ή ο μέλλων βασιλιάς της Ελλάδας.

Κι αν ακόμα δεν είχαμε αυτή την μαρτυρία, έχουμε τον Καποδίστρια το 1829 όχι μόνο να επαναφέρει ως σύμβολο του κράτους τον Φοίνικα, υπό τον οποίο ο Υψηλάντης κήρυξε την Επανάσταση, αλλά και να σημειώνει «κακώς αντικαταστάθηκε». Οπότε, η γραπτή «υπέυθυνη δήλωση» του Καποδίστρια τρεις μήνες πριν γίνει Κυβερνήτης πρέπει να ελεγχθεί διπλά και τριπλά. Και ως προς τα λεγόμενα και ως προς τους αποδέκτες του. Έγραψε λοιπόν ο Καποδίστριας στο Υπόμνημά του προς τον τσάρο Νικόλαο (Δεκέμβριος 1826) ότι έδιωξε με τις κλωτσιές τον Γαλάτη, απέτρεψε τον Υψηλάντη και ότι η δική του Εταιρεία (Φίλοι των Μουσών) ούτε οργάνωσε την Επανάσταση ούτε συγκροτήθηκε πάνω στα χνάρια του Ρήγα.

Για λόγους που δεν αναφέρθηκαν δημόσια, ο Καποδίστριας έπεισε τους συνταγματικούς να να συναινέσουν στην κατάργηση του πολιτεύματος της Τροιζήνας. Ένας ουσιώδης λόγος ήταν ότι το Σύνταγμα ερχόταν σε πλήρη διαφωνία με τη Συνθήκη του Λονδίνου. Ήταν μόνον αυτό;

 

ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ – ΕΠΙΛΟΓΟΣ

• Με ποια δικαιωματική ταυτότητα-ιδιότητα οι Κοραής & Καποδίστριας απευθύνονται στεντόρεια στους «ιδιοκτήτες» μιας επανάστασης για την οποία οι δυο τους φάνηκαν αποστασιοποιημένοι και άκρως επιφυλακτικοί;
• Τι είδους διεθνής παρασκηνιακή συμφωνία οδήγησε στην Επίδαυρο του 1826; γιατί καταργήθηκε το προσωρινό πολίτευμα, έγινε αίτηση αποκλειστικής προστασίας προς την Μ. Βρετανία και αναγνωρίστηκαν τα δυο δάνεια που κατέστρεψαν την επανάσταση-υποθήκευσαν το ελληνικό μέλλον;
• Είναι άσχετη η κατάργηση του 1826 με την μονοπρόσωπη κυβέρνηση του 1827;
• Γιατί όσοι σιώπησαν στην απαίτηση (;) του Καποδίστρια να παγώσει το πολίτευμα της Τροιζήνας, σήκωσαν λυσσαλέα επανάσταση εναντίον του 2-3 χρόνια αργότερα;
• Γιατί επαναλήφθηκε το ίδιο επί Όθωνα; (με τη διαφορά ότι πέρασαν 10 χρόνια).

Ίσως, το πλέον κομβικό σημείο είναι τούτο: τι στάση τήρησαν οι νεωτερικοί το 1820 σε σχέση με το 1827 και το 1830; Δεν ήταν αυτοί που το 1820 αναθεμάτιζαν τον Υψηλάντη και ζητούσαν μανιωδώς τον Καποδίστρια; Αλλά, ένα τέτοιο ερώτημα παραπέμπει ευθέως στο πώς φτάσαμε στον Υψηλάντη και τι προηγήθηκε.

Η υπόθεση φαίνεται πάρα πολύ μπερδεμένη, επειδή είναι μακροχρόνια, επειδή η σιωπή είναι το κυρίαρχο στοιχείο των πρωταγωνιστών, επειδή ένα κάρο ψεύδη διαφόρων ειδών και βαρύτητας έχουν εισχωρήσει στο αφήγημα του 21, επειδή κρίσιμα γεγονότα λείπουν 100% από την εξιστόρηση και πολλά απ’ αυτά έγιναν στην περίοδο 1813-21.

Άφθονα στοιχεία δείχνουν ότι ο Καποδίστριας προετοίμαζε όχι μόνο την Επανάσταση, αλλά και το πολίτευμα της μοναρχίας. Αυτό δεν θέλουν να το παραδεχθούν οι περισσότεροι σημερινοί καποδιστριακοί. Βολεύονται πίσω από τις αντίθετες ενδείξεις, πίσω από την «Ελβετία», πίσω από το αυτοκολακευτικό αφήγημα της Οδησσού, σύμφωνα με το οποίο την συσπείρωση-επανάσταση μπορούσε να πετύχει ο οποιοσδήποτε. Βολεύονται πίσω και από το ψυχολογικού-θρησκευτικού χαρακτήρα δόγμα «δημοκρατία=ελευθερία» που στο μεταξύ επικράτησε.

Στέργιος Ζυγούρας

Το καραβάκι της ιστορίας