Ο ασφαλέστερος δρόμος για την διαμόρφωση του μέλλοντος είναι η διαμόρφωση του παρελθόντος. Η διαμόρφωση μιας ατομικής και συλλογικής συνείδησης διευκολύνει τα μέγιστα στην υποδοχή και αποδοχή των πολιτικών εξελίξεων. Μιλάμε, βέβαια, για ένα -προσχεδιασμένο- ζοφερό μέλλον που προετοιμάζεται μέσα από ένα -αναγκαστικά- ψευδές παρελθόν. Με την ευκαιρία του ξαναζεσταμένου εκπαιδευτικού πιάτου «συνωστισμός-όχι γενοκτονία» που πρόσφατα σέρβιρε ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης, είναι ευκαιρία να δούμε ένα ακόμα επεισόδιο της σειράς «η σύμμαχος Δύση και οι ευθύνες του ελληνισμού» που το 2013 διαπέρασε την παιδεία, αλλά δεν έτυχε μιας δημοσιότητας τόσο ευρείας, όσο η νομικώς ελεγχόμενη δήλωση του Ν. Φίλη. Είναι το ιστορικό ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού με τίτλο «Σμύρνη, η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης, 1900-1922» και στα αγγλικά «Smyrna, the destruction of a cosmopolitan city, 1900-1922». Η γλώσσα του 90λεπτου ντοκιμαντέρ είναι η αγγλική και η παραγωγή του έγινε το 2011.
ιστορικό κεφάλαιο «Ελληνική Γενοκτονία-Μικρασιατική καταστροφή-Ανταλλαγή πληθυσμών». Το πρώτο σημαντικό ζήτημα προκύπτει πριν δούμε το ντοκιμαντέρ: Υπό την αιγίδα του ΠτΔ Κ. Παπούλια ο «παραδοσιακός» τίτλος της σχολικής ιστορίας «Μικρασιατική καταστροφή» καταργείται και αντικαθίσταται από τον τίτλο «Κοσμοπολιτική καταστροφή«. Το 1922 δεν ξεριζώθηκε ο ελληνισμός στην Σμύρνη (για την ακρίβεια, ο χριστιανισμός), αλλά καταστράφηκε ο κοσμοπολιτισμός. Είναι περιττό να εξηγήσουμε σε ποια διεθνώς προωθούμενη γενική πολιτική εντάσσεται αυτή η φούρια ανάδειξης των πλεονεκτημάτων ενός συγκεκριμένου κρατικού πολυπολιτισμού.
Πέρα από την πλάγια, εξωθεσμική προσπάθεια επανακαθορισμού του ιστορικού περιεχομένου της παιδείας, υπάρχει και ένα δεύτερο ζήτημα που προκύπτει από το περιεχόμενο του ντοκιμαντέρ. Είναι επιστημονικά σωστή η νέα άποψη; «Πριν το δούμε, να αναρωτηθούμε: μήπως ήταν επιστημονικά σωστή η παλιά; Το ζήτημα αυτό λέγεται «Βενιζέλος«. Σύμφωνα με την παλιά άποψη ουδεμία ευθύνη της καταστροφής ανήκει στον Βενιζέλο, αφού ήταν απών στις δραματικές εξελίξεις. Παρών ήταν μόνον στους προηγούμενους θριάμβους. Η ίδια, παλιά άποψη ρίχνει έμμεσα την ευθύνη στον λαό, που -πλανεμένος- έκανε το λάθος να απομακρύνει δια της ψήφου του τον Βενιζέλο και να επαναφέρει τον αντίπαλό του με την αντίθετη πολιτική. Πρόκειται για μια απλοποίηση και μια επιλεκτικότητα στην αναφορά των γεγονότων, που λίγες γνώσεις λογικής και ιστορίας απαιτεί, για να φανεί η προσπάθεια παραπλάνησης όσων την επινόησαν. Τουλάχιστον, η κύρια ευθύνη της καταστροφής δεν αποδίδεται στους έξι (εκτελεσθέντες). Και τώρα η «νέα» άποψη. Το ντοκιμαντέρ αυτοδιαφημίζεται ως κομιστής «άγνωστου υλικού από τα αρχεία της Αμερικής και της Ευρώπης«. Τι λένε λοιπόν μέσα στο ντοκιμαντέρ ο Αλέξανδρος Κιτροέφ (επίσημη ιστορική άποψη), ο Giles Milton (δημοσιογραφική/ερευνητική άποψη) και οι λοιποί συντελεστές; Μιλάνε μόνο για τον «κοσμοπολιτισμό» ή δίνουν και ερμηνεία της καταστροφής της Σμύρνης; Σαφώς το δεύτερο. Και μάλιστα η ερμηνεία δεν απέχει ιδιαίτερα από την παραδοσιακή της σχολικής ιστορίας, άρα, ο θρήνος για τον χαμένο κοσμοπολιτισμό της Σμύρνης έρχεται να επανασυσκευάσει και να επεκτείνει την παλιά περί ευθύνης άποψη για την μικρασιατική τραγωδία. Αν εκείνη ήταν ήδη προβληματική, τότε η νέα θα είναι προβληματικότερη. Και πώς να μην είναι, αφού η δηλωμένη πρόθεση των συντελεστών να μιλήσουν για ένα ζήτημα, τον κοσμοπολιτισμό, αναιρείται άμεσα από τους ίδιους, που παραδέχονται ότι θα μιλήσουν για την ιστορία. Ας δούμε λοιπόν πώς το νέο στοιχείο επεκτείνει την παλιά άποψη.
Στα πρώτα 20 λεπτά έχουμε την εξύμνηση της ανεκτικότητας του Ισλάμ. Η «ανεκτικότητα» ταυτίζεται με την προνομιακή δυνατότητα πλουτισμού, αλλά κι αυτή δεν εξηγείται από πού πηγάζει. Αχνά εκθειάζεται η αυτοκρατορία έναντι του εθνικού κράτους, όμως το θέμα σταματά εκεί, αφού αν άνοιγε, θα έπρεπε να κριθεί η μουσουλμανική έναντι οιασδήποτε άλλης αυτοκρατορίας. Εξηγούνται τα χαρακτηριστικά κάθε κοινότητας. Μια νύξη γίνεται για τις δυο χριστιανικές. Οι σχέσεις Ελλήνων και Αρμενίων είναι καλές επειδή αμφότεροι είναι χριστιανοί. Οι μαρτυρίες των Σμυρνιωτών 1ης, 2ης και 3ης γενιάς αναμειγνύονται με τις δημοσιογραφικές και ιστορικές απόψεις που επιβεβαιώνουν την αυθεντικότητα της αγάπης ως μεμονωμένης πολιτικής έκφρασης των τελευταίων στιγμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Χωρίς όρια δείχνει η υποκρισία στον λόγο του Milton. Θα πρέπει βέβαια να συνυπολογίζουμε ότι όπως κι άλλοι συντελεστές του ντοκιμαντέρ, έτσι κι αυτός, μπορεί να έχει παραπλανηθεί και χρησιμοποιηθεί, σε βαθμό που αγνοεί. Πέρα από όσα είπαμε, κλείνουμε με κάποια από τα εύλογα ερωτήματα που απουσιάζουν: Γιατί έκανε εκλογές ο Βενιζέλος; Για να απαλλαγεί των ευθυνών που έβλεπε να έρχονται; Αν όχι, αν δηλαδή η απόφαση του Βενιζέλου για την προκήρυξη των εκλογών το 1920 αποτελούσε “δημοκρατική ευαισθησία”, τότε πώς χαρακτηρίζεται και πώς εξηγείται η λαϊκή ετυμηγορία και πώς η στάση του Βενιζέλου το 1915; Τι είδους δημοκρατία πρέσβευε ο Βενιζέλος όταν επικροτούσε την εισβολή του αγγλογαλλικού στρατού στην Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα; Αν πάλι ο Βενιζέλος είχε ζητήσει δημοψήφισμα το 1919, πριν την αποβίβαση στην Σμύρνη, θα ήταν δημοκρατικότερος ή ακατάλληλος για την πολιτική; Αν στις μεταπολεμικές διαπραγματεύσεις αντί της Σμύρνης ζητούσε την Κωνσταντινούπολη, θα άφηνε δυσαρεστημένους τους απογόνους του Κωλέττη, τους συμμάχους ή όλους μαζί;
Πόσες χιλιάδες χριστιανών σκοτώθηκαν μέσα στη Σμύρνη και πόσοι στο επόμενο διάστημα; Ήταν συνέχεια της γενοκτονίας των χριστιανών από τους Νεότουρκους στην περίοδο του Α’ παγκοσμίου πολέμου η κεμαλική εξόντωση των χριστιανών της Σμύρνης; Ποιον κοσμοπολιτισμό και ποιον πολιτισμό υπερασπίζεται κάποιος, όταν σιωπά μπροστά στα πραγματικά αίτια της εξόντωσης και ξεριζωμού εκατομμυρίων ανθρώπων; Ποια πολιτική συνθήκη μπορεί να καταστρέφει πολιτισμούς χιλιάδων ετών και να νομιμοποιεί ξεριζωμούς ομάδων ανθρώπων; Ποιος είναι ο πολιτισμός του Woodrow Wilson, του David Lloyd George, του Georges Benjamin Clemenceau και όσων οικονομικών παραγόντων βρίσκονταν δίπλα τους μετά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο; Πώς εξηγείται ότι αυτοί ενθάρρυναν το μίσος, ανέχτηκαν τα εγκλήματα, αποσιώπησαν την απανθρωπιά, εμπορεύτηκαν τον πόνο; Ο Giles Milton αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ ως συγγραφέας του βιβλίου “Paradise Lost”.
Ο πλήρης τίτλος του βιβλίου περιλαμβάνει και τα ακόλουθα: “Smyrna 1922 – The Destruction of Islam’s city of Tolerance”. Ένα ακόμα συμπέρασμα βγαίνει: Ανεκτικότητα και επίγειο αυτοκρατορικό Παράδεισο δεν μπορεί να εγγυηθεί ο χριστιανισμός από την εποχή της συνθήκης της Βεστφαλίας. Ακόμα κι αν ένας περίφημος Στεργιάδης σταθεί στο πλευρό ενός τεράστιου Βενιζέλου, οι χριστιανοί πάντα θα βρουν τρόπο να κάνουν τη ζημιά.
Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ – ΕΠΙΛΟΓΟΣ
«Η αντίστροφη ιστορία». Έτσι μπορεί να χαρακτηριστεί η ιστορική σειρά διαρκείας στην οποία ανήκει και το σμυρναίικο επεισόδιο που τα σχολεία γνώρισαν το 2013. Η εξύμνηση ενός σμυρναίικου κοσμοπολιτισμού είναι όχι μόνον η αποσιώπηση της κυριαρχίας του σμυρναίικου χριστιανισμού, αλλά και η ενοχοποίηση ενός χριστιανικού κοσμοπολιτισμού που σήμερα διώκεται υπό την ετικέτα “εθνικισμός” από έναν ολοκληρωτισμό που δημιούργησε τον εθνικισμό και σήμερα υποκρίνεται ότι προστατεύει τον (κοσμικό) κοσμοπολιτισμό. Ο χαμένος κοσμοπολιτισμός της Σμύρνης βαφτίζεται “χαμένος παράδεισος”. Είναι ένας παράδεισος όμοιος με τον μελλοντικό που προαναγγέλλει / διαφημίζει το ντοκιμαντέρ. Είναι ο πολυεθνικός “παράδεισος” που θα προκύψει από την διάλυση των εθνών-κρατών, αυτών που υμνήθηκαν από την ίδια ιστορική γραμμή. Είναι -στην πραγματικότητα- ο ζοφερός ολοκληρωτισμός, γεύση του οποίου μας δίνει η μανία με την οποία αντιστρέφεται η πραγματικότητα. Αυτή είναι και η αιτία για την οποία ο Milton βρίσκεται μέσα στο ντοκιμαντέρ. Ως συνονόματος του παλαιού John Milton εκδίδει και το ομώνυμο μ’ αυτόν βιβλίο. Χάθηκε ο παράδεισοςτης ανεκτικότητας του Ισλάμ μας λέει ο G. Milton το 2008. Χάθηκε πρόσκαιρα ο παράδεισος του Θεού για τους ανθρώπους μας είπε το 1667 ο J. Milton. Και αν εκ πρώτης όψεως τα δυο νοήματα δείχνουν τελείως αντίθετα, μια βαθύτερη εξέταση του παλαιού Milton ίσως αποδείξει το αντίθετο. Εκτός κι αν επί Oliver Cromwell έγινε μια κατά Χριστόν χριστιανική Επανάσταση κι εμείς το αγνοούμε.
Ποιο λοιπόν είναι το «δια ταύτα» στην περίπτωση της καταστροφής του σμυρναίικου κοσμοπολιτισμού; Η προπαγανδιστική ταινία δεν απευθύνεται μόνο στους Έλληνες. Έχει διεθνές ακροατήριο. Αν το δούμε όμως μόνον ως «εθνικό» -με την στενή έννοια- ζήτημα, τότε τι αρμόζει ως συμπέρασμα; Όταν η αντιστροφή της πραγματικότητας, η κακοποίηση της επιστήμης, η παραβίαση του Συντάγματος, ο χλευασμός της ανθρώπινης ύπαρξης έχουν την σφραγίδα ενός Προέδρου Δημοκρατίας και απευθύνονται στο μέλλον μιας χώρας, στους νέους, τότε μάλλον δεν ωφελεί να εγκαλέσουμε τους ιστορικούς, τον Giles Milton, την Μαρία Ηλιού και τις μη κερδοσκοπικές εταιρείες Πρωτέας και Proteus NY Inc. Πρέπει να παραμείνουμε ψύχραιμοι και να κάνουμε όσα εκείνοι διακήρυξαν: να αναδείξουμε την αλήθεια και με οδηγό αυτήν, να τιμήσουμε τη μνήμη των νεκρών, να αναλογιστούμε το παρόν και το μέλλον.
Στέργιος Π. Ζυγούρας
το είδα
Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ
Στα πρώτα 20 λεπτά έχουμε την εξύμνηση της ανεκτικότητας του Ισλάμ. Η «ανεκτικότητα» ταυτίζεται με την προνομιακή δυνατότητα πλουτισμού, αλλά κι αυτή δεν εξηγείται από πού πηγάζει. Αχνά εκθειάζεται η αυτοκρατορία έναντι του εθνικού κράτους, όμως το θέμα σταματά εκεί, αφού αν άνοιγε, θα έπρεπε να κριθεί η μουσουλμανική έναντι οιασδήποτε άλλης αυτοκρατορίας. Εξηγούνται τα χαρακτηριστικά κάθε κοινότητας. Μια νύξη γίνεται για τις δυο χριστιανικές. Οι σχέσεις Ελλήνων και Αρμενίων είναι καλές επειδή αμφότεροι είναι χριστιανοί. Οι μαρτυρίες των Σμυρνιωτών 1ης, 2ης και 3ης γενιάς αναμειγνύονται με τις δημοσιογραφικές και ιστορικές απόψεις που επιβεβαιώνουν την αυθεντικότητα της αγάπης ως μεμονωμένης πολιτικής έκφρασης των τελευταίων στιγμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Εθνικό κράτος και συνύπαρξη πολιτισμών είναι ασυμβίβαστα
Στη συνέχεια η πολυπολιτισμική ευφορία θα εμφανίζεται παροδικά, ως αντιθετική υπόμνηση σχετικά με την καταστροφή και την πορεία προς αυτήν. Το γενικό κλίμα μεταβάλλεται, όπως είναι αναμενόμενο. Η συνέχεια επιβεβαιώνει ότι η επάρατος καταστροφή της πολυπολιτισμικότητας οφείλεται στην στενοκεφαλιά, στον δογματισμό και στον φανατισμό των εθνικιστών. Είναι από τη μια οι Έλληνες εθνικιστές και από την άλλη η Τούρκοι που ευθύνονται για όσα η -ήδη ανεπίσημα- εθνική Τουρκία θα πράξει. Συνεπώς το κέντρο βάρους του ντοκιμαντέρ είναι η απόβαση του ελληνικού στρατού το 1919. Τι στόχο είχε και πώς μπορούσε να τον εκπληρώσει; Το χαλί των στοιχείων που οδηγούν στις ευθύνες της καταστροφής του 1922 αρχίζει να στρώνεται. Ως ηγέτης του ελληνικού εθνικισμού παρουσιάζεται ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Η «Μεγάλη Ιδέα» κατονομάζεται ως το εθνικιστικό ελληνικό σχέδιο και θα έλεγε κανείς ότι το ντοκιμαντέρ θα έπρεπε να πάρει συγχαρητήρια για την τόλμη του. Φευ! Το υπόβαθρο της Μεγάλης Ιδέας μένει αμετάβλητο. Τα εθνικά κινήματα θεωρούνται αυτοφυή, υπηρετώντα την πρόοδο, άσχετα με τους εθνικισμούς, άρα μένουν ασύνδετα με τα δίκτυα των μυστικών Εταιρειών του 18ου αιώνα. Το μέγα πρόβλημα βρίσκεται στον (άγνωστο) προετοιμαζόμενο χριστιανικό πόλεμο έναντι των Οθωμανών, στον πραγματικό ρόλο της Γαλλικής Επανάστασης, στις παράλληλες Επαναστάσεις κατά τους Ναπολεόντειους πολέμους και -κυρίως- στο δεδομένο, πλην άγνωστο 1821, την «Μικρή Ιδέα» του οποίου υπηρέτησε πιστά ο Κωλέττης, ο οποίος το 1845 είχε μια «νέα έμπνευση». Δεν είναι λοιπόν περίεργο που στον Βενιζέλο ο Milton αποδίδει «το όνειρο της επανένωσης των Ελλήνων της Μ. Ασίας». Αγνοώντας όλα τα προηγούμενα, αποσιωπά και το γεγονός του ποιος μίκραινε τα σύνορα της Επανάστασης το 1822, το 1825-26, το 1830, όπως αποσιωπά και το ποιος και για ποιο λόγο δημιουργεί το 1821. Δε φτάνει, δηλαδή, που το 1821 εντελώς ανιστόρητα ορίζεται ως ένα κοραϊκής έμπνευσης «γραικικό εθνικό όραμα» προς την αθηναϊκή δημοκρατία (από την βρετανική κυρίως ιστορική σχολή, στην οποία στηρίζεται το ντοκιμαντέρ)· έχουμε στη συνέχεια την πλήρη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας να ορίζεται -εξίσου αυθαίρετα- ως «Βαλκάνια» (πρόκειται για λεκτική αποσύνδεση από την χριστιανική αυτοκρατορία που κατέλυσαν οι Οθωμανοί). Άρα, οι «Βαλκανικοί πόλεμοι» ορίζονται -για την ελληνική πλευρά- ως επέκταση του εθνικού ελληνικού κράτους, που, ως τέτοιο, δεν μπορεί να στοχεύει στην -ιστορικά- πολυεθνική, (άρα κοσμοπολίτικη) Κων/πολη, άρα, ίσως στην «κοσμοπολίτικη» Σμύρνη που δεν είναι χριστιανική (αλλά ιωνική). Η χοντροκοπιά και ο παραλογισμός ολοκληρώνονται στο συγκεκριμένο σημείο του ντοκιμαντέρ α) με τον Lloyd George να «ενθουσιάζεται» από την «ιδέα» του Βενιζέλου και να αναλαμβάνει να τον βοηθήσει β) με τον πρόξενο των ΗΠΑ στην Σμύρνη (G. Horton) που το 1915 έκπληκτος μαθαίνει από περαστικούς ότι οι Τσέτες σφάζουν χριστιανούς στο εσωτερικό της Μ. Ασίας. Φτάνουμε λοιπόν στο καίριο σημείο της ελληνικής αποβίβασης στην Σμύρνη.
Ο Βενιζέλος χαρακτηρίζεται «εύστροφος και ικανός», επειδή στις μεταπολεμικές διαπραγματεύσεις ζήτησε από τους συμμάχους την Σμύρνη. Ας πούμε ότι έγινε έτσι. Εκείνοι δεν του την έδωσαν για να την προσαρτήσει στο ελληνικό κράτος, αλλά του επέτρεψαν να αποβιβάσει δυνάμεις προσωρινά (για 5 χρόνια), ώστε να διατηρήσει την ειρήνη και να προφυλάξει τους απειλούμενους εκεί Έλληνες. Δηλαδή ήξερε ο Βενιζέλος ότι ήδη γίνονται εκκαθαρίσεις από τους εθνικούς Τούρκους. Δεν θα ανακάλυπτε -ως άλλος Horton- αυτό που γνώριζε από το 1908 και το 1915. Και τι έκανε, ως πρωθυπουργός, ο Βενιζέλος όσο οι εκκαθαρίσεις γίνονταν; Πώς σκεφτόταν στη διάρκεια του πολέμου; Μεταπολεμικά, ποιο ήταν το σχέδιό του; Να ενσωματώσει την Σμύρνη όπου πλειοψηφούσαν οι χριστιανοί, την Σμύρνη την περίκλειστη από μια Μ. Ασία όπου πλειοψηφούσαν οι μουσουλμάνοι; Και πού βασιζόταν πέρα από την «ενθουσιασμένη» Βρετανία; Πίστευε ότι οι μπολσεβίκοι, ως χριστιανοί, θα αντιδρούσαν στον Κεμάλ; Ας σκεφτούμε όμως και το προηγούμενο σκηνικό. Για ποιο λόγο ο Βενιζέλος προκάλεσε τον διχασμό του 1915; Με ποιο στόχο έσυρε την Ελλάδα στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο υπέρ της Αντάντ; Για να πάρει σύνορα στην Θράκη έξω από την Κων/πολη και για να τηρεί την τάξη στην Σμύρνη; Όλα αυτά απουσιάζουν στο ντοκιμαντέρ. Την θέση τους παίρνουν ορισμένα άλλα στοιχεία. Η στιγμή της αποβίβασης συνοδεύεται από το «παράδοξο» γεγονός του μητροπολίτη Χρυσόστομου που ευλόγησε και συνόδεψε τον ελληνικό στρατό, ο οποίος για «ανεξήγητο λόγο», αποβιβάστηκε σε λάθος σημείο. Ακλουθεί επεισόδιο με πυροβολισμούς, συλλήψεις, τραυματίες και νεκρούς. Σαφώς υπονοείται ότι η εθνική διάσταση του Ελληνισμού ρέπει προς την ανατροπή της αυτοκρατορικής πολυπολιτισμικότητας με την επιβολή ενός νέου, «μη ανεκτικού» μοντέλου διακυβέρνησης της πόλης. Άρα, το επεισόδιο χρεώνεται στον εθνικισμό που αρχίζει πια να ξεκαθαρίζει ποιος είναι, κατά τον Milton. Είναι ο «χριστιανικός εθνικισμός«.
Στοιχειώδης γνώση του «χριστιανισμού» θα ήταν αρκετή για να διακρίνει ως κατ’ αρχήν αντίθετες τις δυο έννοιες. Και την γνώση αυτή την έχει ο Milton. Ξέρει ότι ο χριστιανισμός είναι εξ ορισμού διεθνικός. Όμως εδώ διαχωρίζεται ο κοσμοπολιτισμός σε «καλό» και «κακό». Υπονοείται ότι ο χριστιανισμός καλλιεργεί μίσος, φανατισμό και -το κυριότερο- απευθύνεται (μπορεί να αφορά μόνο) σε έθνη, όχι στην ανθρωπότητα. Υπεύθυνος θεωρείται ο χριστιανισμός, όμως για να προφυλαχθεί η κατά Ροβεσπιέρο έννοια του έθνους (ως ξένη με την κοσμοθεώρηση) και για να μη φανεί άμεσα η πρόθεση του ντοκιμαντέρ, η ευθύνη καταλογίζεται πλαγίως, άρα ο υπόλογος χριστιανισμός μετονομάζεται -αναγκαστικά- σε “εθνικισμό”, με την πρόσθετη, ειδική φροντίδα, κάθε φορά που αναφέρεται έτσι, να υπάρχει λεκτική ή οπτική σύνδεση με το ράσο. Έτσι -μάλλον- εξηγείται και η επιμονή στα «Βαλκάνια» που δικαιούνται την διαδοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Γι’ αυτό, κατά την ίδια άποψη, η Κωνσταντινούπολη δεν υπήρξε πρωτεύουσα της χριστιανικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αλλά του παραχριστιανικού Βυζαντίου. Ή μήπως δεν ήταν καν πρωτεύουσα αυτοκρατορίας, αλλά μιας ομοσπονδίας εθνικών κρατών, οπότε το 1800 -λογικά- αρχίζουν οι εθνικές επαναστάσεις των «βαλκανικών εθνών»; Μάλιστα, όλο αυτό το πλαίσιο υποστηρίζεται από ιστορικούς που θεωρούν κατάκτηση τον εθνικό χριστιανισμό έναντι του υπερεθνικού.
Παρά το ότι ο Βενιζέλος είναι έξυπνος και ικανός, «αποτυγχάνει» έναντι του μητροπολίτη που δείχνει «ικανότερος» και του αποσπά ακόμα και την δόξα της αποβίβασης. Για το επεισόδιο που έγινε κατά την αποβίβαση έμμεσα ευθύνεται ο μητροπολίτης, όχι οι υπεύθυνοι στρατιωτικοί και πολιτικοί υφιστάμενοι του Βενιζέλου. Το ντοκιμαντέρ θέλει κυρίως να τονίσει ότι δεν ευθύνεται ο Βενιζέλος, αφού δεν έχει ακόμη τοποθετήσει τον διοικητή της πόλης. Όμως τα πολλά ιστορικά μαγειρέματα δεν ωφελούν. Το σημείο αυτό αναιρεί πλήρως την διπλωματική «επιτυχία» του Βενιζέλου. Η προσπάθεια καταλογισμού προ-ευθυνών για όσα θα ακολουθήσουν, δείχνει το οφθαλμοφανές. Καμιά προοπτική δεν είχε η κατοχή της πόλης δίχως την κατοχή της ενδοχώρας. Αλλά πόση ήταν η κατάλληλη ενδοχώρα για να προφυλάξει την πόλη; Αυτό δεν το είχε προσδιορίσει ο «εύστροφος και ικανός» Βενιζέλος; Αφού ο ένοχος κατά το ντοκιμαντέρ έχει προσδιοριστεί, γίνεται προσπάθεια να αθωωθεί ο Βενιζέλος για την ιστορική του απόφαση. Γι αυτό και στο κάδρο των ευθυνών για την έως το 1919 εξόντωση χριστιανών μπαίνει μόνον ο Ταλαάτ πασάς. Δεν αναφέρεται ονομαστικά ο Ταλαάτ, όμως δεν αναφέρεται κανείς, δηλαδή η εξόντωση των χριστιανών δεν έχει ταυτότητα, δεν γίνεται από ονοματεπώνυμα. Υπονοείται ότι ο Horton δεν γνώριζε ποια ήταν η οργάνωση «Ένωση και Πρόοδος», τι στόχο είχε, αν μετείχε σ’ αυτήν ο Κεμάλ. Ομοίως (κατά το ντοκιμαντέρ) φαίνεται ότι δεν γνώριζε και ο Βενιζέλος που διόρισε διοικητή της Σμύρνης τον Στεργιάδη. Ο Στεργιάδης θεωρείται το άλλοθι του Βενιζέλου, αφού συγκρίνεται με τον μητροπολίτη. Ο πρώτος «σεβόταν» τον κοσμοπολιτισμό που «δεν σεβόταν» ο δεύτερος, άρα φαίνεται ότι ο Βενιζέλος έπραξε το ανθρωπίνως δυνατό για να μην προκαλεί τον Κεμάλ. Στη συνέχεια, ο Στεργιάδης, για να προφυλάξει τον βαλλόμενο ελληνικό πληθυσμό από τις επιθέσεις του Κεμάλ, «αναγκάστηκε» να στείλει τον στρατό έξω από την πόλη, επεκτείνοντας την ζώνη ασφαλείας γύρω από την Σμύρνη στα 150 χιλιόμετρα. Αυτό ευνοούσε τον ελληνικό στρατό ή τον Κεμάλ; Συνεπώς, τι λείπει από το ντοκιμαντέρ; Ότι ο νικητής του Α΄παγκ. πολέμου Βενιζέλος πήρε ως συμμαχικό τρόπαιο της νίκης του μια αόριστη υπόσχεση κι έναν ακήρυκτο πόλεμο με τους Τούρκους. Και τι υπερασπιζόταν μέσω του Στεργιάδη; μια περιοχή που δεν ανήκε στο ελληνικό κράτος. Τι άλλο λοιπόν έμενε να κάνει στη συνέχεια ο Βενιζέλος από εκλογές;
Ένα ακόμα ενδιαφέρον σημείο στο ντοκιμαντέρ που φαίνεται να απαντάει στο ερώτημα: αφού ο Στεργιάδης ήταν ο «δίκαιος Αριστείδης», τότε πώς εξηγείται η επιθετικότητα των Τούρκων; Η απάντηση: Όταν οι Άγγλοι αναθέτουν την αποβίβαση στον Βενιζέλο, τότε ο σύμμαχος των Άγγλων Μουσταφά Κεμάλ θλίβεται και ταράσσεται από την αποβίβαση, μέχρι που, συναντώντας την Χαλιντέ Εντίμπ, μεταστρέφεται. Παύει να υπηρετεί τους Άγγλους και τον Σουλτάνο και οργανώνει το εθνικικστικό κίνημα των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων. Δηλαδή η συμμετοχή του Κεμάλ στην οργάνωση «Ένωση και Πρόοδος» και η δράση του στρατιωτικού Κεμάλ στην διάρκεια του Α’ παγκ. πολέμου συνιστούσε φιλοοθωμανική, φιλοβρετανική και αντιεθνικιστική στάση; Κι αν Βενιζέλος και Κεμάλ βρέθηκαν αντίπαλοι στον πόλεμο, δεν θα ήταν καλό να ξέρουμε τι -ουσιαστικά- τους χώριζε; Η χριστιανική ταυτότητα του πρώτου και η μουσουλμανική του δεύτερου;
Μετά τις εκλογές και το δημοψήφισμα (τέλη του 1920) αρχίζουν οι ευθύνες του βασιλιά Κων/νου. Περιέργως, αυτές δεν τονίζονται. Ίσως για να μην ανακινηθεί το θέμα της μαϊμούς που σκότωσε τον βασιλιά Αλέξανδρο, ίσως για να μην τεθεί θέμα λαϊκής ευθύνης από τις εκλογές και το δημοψήφισμα που επανέφερε τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ, την κρίσιμη στιγμή βλέποντας οι “Μεγάλες Δυνάμεις” τον Κεμάλ στον Σαγγάριο να περισώζεται by the skin of his teeth (μόλις και μετά βίας) εμφανίζουν μια ξαφνική change of heart (μεταστροφή), αποφασίζοντας έτσι να θυσιάσουν την κοσμοπολιτική Σμύρνη, μια που ο Βενιζέλος δεν μπορεί πλέον να εγγυηθεί γι αυτήν. Τα λόγια αυτά συνοδεύονται με τη σκηνή όπου οι Έλληνες αξιωματικοί ασπάζονται την εικόνα που κρατά ο ιερέας. Συμπέρασμα: Οι σύμμαχοι του Βενιζέλου έγιναν ξαφνικά εχθροί του βασιλιά Κωνσταντίνου, οπότε ο υποχωρών ελληνικός (χριστιανικός) στρατός είναι πλέον ένοχος καμένης γης. Τρόμος και καταστροφή διαπιστώνεται με απόλυτη αοριστία (things began to go wrong in Kordelio). Οι Τούρκοι μπαίνουν στην πόλη, ο ελληνικός στρατός αποχωρεί, το ίδιο και ο Στεργιάδης. Ακολουθούν οι δολοφονίες, τα έκτροπα και η φωτιά, αλλά και γι’ αυτά, κύρια υπεύθυνη δεν είναι η πολιτική των Δυτικών Δυνάμεων, δεν είναι ούτε ο Μουσταφά Κεμάλ. Είναι οι Τσέτες, τα άτακτα σώματα που ακολουθούν τον (ανήμπορο ν’ αντιδράσει) τακτικό τουρκικό στρατό. Η ευθύνη του Κεμάλ θα έρθει στη συνέχεια, αλλά θα περιοριστεί στο όριο του εθνικισμού του. Λες και τα έθνη-κράτη είναι εφεύρεση που δεν ξεπήδησε από την Γαλλική Επανάσταση για να περιοριστεί η χριστιανική αυτοκρατορική προοπτική του 1785 που γι αυτό διαλύθηκε, ξεκίνησε πάλι το 1800, διαλύθηκε από τον Ναπολέοντα το 1807 και μετά βίας μπόρεσε πάλι να εκδηλωθεί το 1821, οπότε η Δύση έβαλε χίλια εμπόδια προκειμένου άμεσα, αλλά και μεσοπρόθεσμα ο πολυεθνικός στόχος να περιοριστεί σε εθνικό. Λες και τον εθνικισμό δεν τον εξέθρεψαν οι δυνάμεις εκείνες που σήμερα σπεύδουν να τον αποκαθηλώσουν (εκπληρώθηκε ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε).
Μετά την απουσία καταλογισμού ευθύνης στον Στεργιάδη και στον Βενιζέλο, η μετανεοτερική ιστορική κατασκευή είναι έτοιμη. Μένει μόνον η κρίσιμη γαρνιτούρα. Τα κερασάκια στην τούρτα της αντιχριστιανικής προσέγγισης είναι δυο.
1. Η αερολογία σχετικά με τον μαρτυρικό θάνατο του μητροπολίτη Χρυσόστομου. Η φαινομενική ουδετερολογία δεν ρίχνει μόνο έμμεσα την ευθύνη της καταστροφής στον Χρυσόστομο. Δικαιολογεί και την δολοφονία, αφού προηγουμένως έχει φροντίσει η ταινία να εμφανίσει τον Μητροπολίτη ως μιλιταριστή που είχε την αναίδεια να σταθεί δίπλα στον ελληνικό στρατό και τον στρατό ένοχο επειδή βασιζόταν στην πίστη του. Αν δεν γίνονταν αυτά τα «λάθη», τότε η ευθύνη θα ανήκε στους Βενιζέλο-Στεργιάδη-βασιλιά Κων/νο; Αν ο μητροπολίτης διέφευγε, όπως ο Στεργιάδης, θα του επιφύλασσαν οι ιστορικοί ανάλογη αντιμετώπιση με τον Στεργιάδη;
2. Η αθώωση των δυτικών («χριστιανικών») δυνάμεων. Διαπιστώνεται αδιαφορία και επιθετικότητα από τα συμμαχικά πλοία που μετά την πυρκαγιά αρνούνται την ανθρωπιστική βοήθεια και επιτίθενται κατά των αμάχων που προσπαθούν να σωθούν σκαρφαλώνοντας στα πλοία. Αλλά οι συμμαχικές δυνάμεις δεν είναι συνένοχοι του «εθνικιστή» Κεμάλ. Για να δικαιολογηθεί η κεμαλική θηριωδία και η απουσία έγκαιρης δυτικής ανθρωπιστικής παρέμβασης, εφευρίσκεται η δικαιολογία της κερδοσκοπίας. Ένοχοι κερδοσκοπίας είναι οι σύμμαχοι, όχι συνένοχοι εγκλημάτων γενοκτονίας. Επιπρόσθετα, ο αμερικανός πρόξενος Horton σχεδόν αγιοποιείται, επειδή προέβη σε δήλωση αποτροπιασμού για την τουρκική βαρβαρότητα.
Ο Giles Milton, κύριος αφηγητής του ντοκιμαντέρ, χαμηλού προφίλ, όπως επιβάλλεται σε τέτοιες περιπτώσεις, κάνει φιλότιμες προσπάθειες και τελικά καταφέρνει να παρουσιαστεί «ακριβοδίκαιος». Αφού αναφέρει ότι οι Τούρκοι ραντίζουν τα σπίτια με βενζίνη, ξαφνικά το «ποιος άναψε το σπίρτο» που προκάλεσε την φωτιά στην Σμύρνη γίνεται στοιχείο αμφιβολίας: οι χριστιανοί ή οι μουσουλμάνοι; Μήπως -δηλαδή- οι χριστιανοί είδαν τους μουσουλμάνους να ραντίζουν, κατάλαβαν ότι στόχος τους ήταν ο εκφοβισμός και έσπευσαν ν’ ανάψουν το σπίρτο, για να τους ενοχοποιήσουν; Μήπως ο στόχος των εμπρηστών ήταν τοπικός και για την μαζική καταστροφή έφταιγε ο άνεμος που άλλαξε διεύθυνση; Μήπως δεν κάηκε όλη η πόλη, αλλά μόνο η αρμενική και η ελληνική συνοικία; Όλα είναι «σαφή και επεξηγηματικά». Ποιος βάζει τη φωτιά και ποιος καίγεται. Όπως ακριβώς στο βιβλίο της ομάδας Ρεπούση όπου η φωτιά είχε εξηγηθεί ως …φωτιά που εκδηλώνεται σε μεγάλο μέρος της πόλης. Απόψεις όπως αυτή είναι αγγλόφωνης προέλευσης, άλλωστε ας μη ξεχνάμε ότι το ρήμα «συνωστίζονται» είναι απλή αντιγραφή της «ιστορικής» άποψης «refugees crowded» που κατέθεσε ο Βρετανός Richard Clogg το 1992. Και η άποψη του Clogg για τη φωτιά είναι αυτή: «Από τη μεγάλη φωτιά που ξέσπασε, μόνον η Τουρκική και η Εβραϊκή συνοικία διασώθηκαν». Όσο για τη γενικότερη σύμπτωση του σχολικού βιβλίου με το ντοκιμαντέρ, αυτή κι αν είναι «τυχαία». Σύμφωνα με την ομάδα Ρεπούση τον Αύγουστο του 1922 καταστράφηκε …η Σμύρνη. Συνέπεια αυτής της καταστροφής ήταν η έξοδος των Ελλήνων. Μόνο τον «κοσμοπολιτισμό» δεν ανέφερε το βιβλίο.
Αυτή είναι η «σύγχρονη, ακριβοδίκαια, ειρηνόφιλη» ιστορία που εν μέρει παράγεται στο τμήμα Κοραϊκών Σπουδών του Λονδρέζικου King’s College και εφαρμόζεται στo ελληνικό σχολείο για να προάγει την κριτική σκέψη των μαθητών (η δημιουργία εθνικής συνείδησης, αν και υφίσταται στο συνταγματικό άρθρο 16, καταργήθηκε στην πράξη). Έτσι δεν ξεκίνησαν όλα το 1823; Το Σύνταγμα δεν το καταπατούσαν πάντα αυτοί που έσκιζαν τα ρούχα τους για την έλλειψή του; Στο αποκορύφωμα της δημοσιογραφικής προκλητικότητας και ιστορικής ασέλγειας ο κύριος αφηγητής εκθειάζει σχεδόν τους “ανθρωπιστές” συμμάχους που δρουν περιορισμένα, κατόπιν εορτής, και μόνον για να εφαρμόσουν αυτό που θα υπογραφεί αργότερα από τον Βενιζέλο στην Λωζάνη. Αυτό που κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν πως ήταν απρογραμμάτιστο, άρα, δεν υπήρχε σχέδιο γενοκτονίας των χριστιανών που ξεκίνησε πολύ πριν το 1919, πολύ πριν αποβιβαστεί στη Σμύρνη ο ελληνικός στρατός.
Ο Βενιζέλος χαρακτηρίζεται «εύστροφος και ικανός», επειδή στις μεταπολεμικές διαπραγματεύσεις ζήτησε από τους συμμάχους την Σμύρνη. Ας πούμε ότι έγινε έτσι. Εκείνοι δεν του την έδωσαν για να την προσαρτήσει στο ελληνικό κράτος, αλλά του επέτρεψαν να αποβιβάσει δυνάμεις προσωρινά (για 5 χρόνια), ώστε να διατηρήσει την ειρήνη και να προφυλάξει τους απειλούμενους εκεί Έλληνες. Δηλαδή ήξερε ο Βενιζέλος ότι ήδη γίνονται εκκαθαρίσεις από τους εθνικούς Τούρκους. Δεν θα ανακάλυπτε -ως άλλος Horton- αυτό που γνώριζε από το 1908 και το 1915. Και τι έκανε, ως πρωθυπουργός, ο Βενιζέλος όσο οι εκκαθαρίσεις γίνονταν; Πώς σκεφτόταν στη διάρκεια του πολέμου; Μεταπολεμικά, ποιο ήταν το σχέδιό του; Να ενσωματώσει την Σμύρνη όπου πλειοψηφούσαν οι χριστιανοί, την Σμύρνη την περίκλειστη από μια Μ. Ασία όπου πλειοψηφούσαν οι μουσουλμάνοι; Και πού βασιζόταν πέρα από την «ενθουσιασμένη» Βρετανία; Πίστευε ότι οι μπολσεβίκοι, ως χριστιανοί, θα αντιδρούσαν στον Κεμάλ; Ας σκεφτούμε όμως και το προηγούμενο σκηνικό. Για ποιο λόγο ο Βενιζέλος προκάλεσε τον διχασμό του 1915; Με ποιο στόχο έσυρε την Ελλάδα στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο υπέρ της Αντάντ; Για να πάρει σύνορα στην Θράκη έξω από την Κων/πολη και για να τηρεί την τάξη στην Σμύρνη; Όλα αυτά απουσιάζουν στο ντοκιμαντέρ. Την θέση τους παίρνουν ορισμένα άλλα στοιχεία. Η στιγμή της αποβίβασης συνοδεύεται από το «παράδοξο» γεγονός του μητροπολίτη Χρυσόστομου που ευλόγησε και συνόδεψε τον ελληνικό στρατό, ο οποίος για «ανεξήγητο λόγο», αποβιβάστηκε σε λάθος σημείο. Ακλουθεί επεισόδιο με πυροβολισμούς, συλλήψεις, τραυματίες και νεκρούς. Σαφώς υπονοείται ότι η εθνική διάσταση του Ελληνισμού ρέπει προς την ανατροπή της αυτοκρατορικής πολυπολιτισμικότητας με την επιβολή ενός νέου, «μη ανεκτικού» μοντέλου διακυβέρνησης της πόλης. Άρα, το επεισόδιο χρεώνεται στον εθνικισμό που αρχίζει πια να ξεκαθαρίζει ποιος είναι, κατά τον Milton. Είναι ο «χριστιανικός εθνικισμός«.
Στοιχειώδης γνώση του «χριστιανισμού» θα ήταν αρκετή για να διακρίνει ως κατ’ αρχήν αντίθετες τις δυο έννοιες. Και την γνώση αυτή την έχει ο Milton. Ξέρει ότι ο χριστιανισμός είναι εξ ορισμού διεθνικός. Όμως εδώ διαχωρίζεται ο κοσμοπολιτισμός σε «καλό» και «κακό». Υπονοείται ότι ο χριστιανισμός καλλιεργεί μίσος, φανατισμό και -το κυριότερο- απευθύνεται (μπορεί να αφορά μόνο) σε έθνη, όχι στην ανθρωπότητα. Υπεύθυνος θεωρείται ο χριστιανισμός, όμως για να προφυλαχθεί η κατά Ροβεσπιέρο έννοια του έθνους (ως ξένη με την κοσμοθεώρηση) και για να μη φανεί άμεσα η πρόθεση του ντοκιμαντέρ, η ευθύνη καταλογίζεται πλαγίως, άρα ο υπόλογος χριστιανισμός μετονομάζεται -αναγκαστικά- σε “εθνικισμό”, με την πρόσθετη, ειδική φροντίδα, κάθε φορά που αναφέρεται έτσι, να υπάρχει λεκτική ή οπτική σύνδεση με το ράσο. Έτσι -μάλλον- εξηγείται και η επιμονή στα «Βαλκάνια» που δικαιούνται την διαδοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Γι’ αυτό, κατά την ίδια άποψη, η Κωνσταντινούπολη δεν υπήρξε πρωτεύουσα της χριστιανικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αλλά του παραχριστιανικού Βυζαντίου. Ή μήπως δεν ήταν καν πρωτεύουσα αυτοκρατορίας, αλλά μιας ομοσπονδίας εθνικών κρατών, οπότε το 1800 -λογικά- αρχίζουν οι εθνικές επαναστάσεις των «βαλκανικών εθνών»; Μάλιστα, όλο αυτό το πλαίσιο υποστηρίζεται από ιστορικούς που θεωρούν κατάκτηση τον εθνικό χριστιανισμό έναντι του υπερεθνικού.
 |
| Τι σεβόταν ο Στεργιάδης; (και μέσω του Στεργιάδη, ο Βενιζέλος) |
 |
| Μετά την αποβίβαση του ελληνικού στρατού ο Κεμάλ αλλάζει πολιτική |
Παρά το ότι ο Βενιζέλος είναι έξυπνος και ικανός, «αποτυγχάνει» έναντι του μητροπολίτη που δείχνει «ικανότερος» και του αποσπά ακόμα και την δόξα της αποβίβασης. Για το επεισόδιο που έγινε κατά την αποβίβαση έμμεσα ευθύνεται ο μητροπολίτης, όχι οι υπεύθυνοι στρατιωτικοί και πολιτικοί υφιστάμενοι του Βενιζέλου. Το ντοκιμαντέρ θέλει κυρίως να τονίσει ότι δεν ευθύνεται ο Βενιζέλος, αφού δεν έχει ακόμη τοποθετήσει τον διοικητή της πόλης. Όμως τα πολλά ιστορικά μαγειρέματα δεν ωφελούν. Το σημείο αυτό αναιρεί πλήρως την διπλωματική «επιτυχία» του Βενιζέλου. Η προσπάθεια καταλογισμού προ-ευθυνών για όσα θα ακολουθήσουν, δείχνει το οφθαλμοφανές. Καμιά προοπτική δεν είχε η κατοχή της πόλης δίχως την κατοχή της ενδοχώρας. Αλλά πόση ήταν η κατάλληλη ενδοχώρα για να προφυλάξει την πόλη; Αυτό δεν το είχε προσδιορίσει ο «εύστροφος και ικανός» Βενιζέλος; Αφού ο ένοχος κατά το ντοκιμαντέρ έχει προσδιοριστεί, γίνεται προσπάθεια να αθωωθεί ο Βενιζέλος για την ιστορική του απόφαση. Γι αυτό και στο κάδρο των ευθυνών για την έως το 1919 εξόντωση χριστιανών μπαίνει μόνον ο Ταλαάτ πασάς. Δεν αναφέρεται ονομαστικά ο Ταλαάτ, όμως δεν αναφέρεται κανείς, δηλαδή η εξόντωση των χριστιανών δεν έχει ταυτότητα, δεν γίνεται από ονοματεπώνυμα. Υπονοείται ότι ο Horton δεν γνώριζε ποια ήταν η οργάνωση «Ένωση και Πρόοδος», τι στόχο είχε, αν μετείχε σ’ αυτήν ο Κεμάλ. Ομοίως (κατά το ντοκιμαντέρ) φαίνεται ότι δεν γνώριζε και ο Βενιζέλος που διόρισε διοικητή της Σμύρνης τον Στεργιάδη. Ο Στεργιάδης θεωρείται το άλλοθι του Βενιζέλου, αφού συγκρίνεται με τον μητροπολίτη. Ο πρώτος «σεβόταν» τον κοσμοπολιτισμό που «δεν σεβόταν» ο δεύτερος, άρα φαίνεται ότι ο Βενιζέλος έπραξε το ανθρωπίνως δυνατό για να μην προκαλεί τον Κεμάλ. Στη συνέχεια, ο Στεργιάδης, για να προφυλάξει τον βαλλόμενο ελληνικό πληθυσμό από τις επιθέσεις του Κεμάλ, «αναγκάστηκε» να στείλει τον στρατό έξω από την πόλη, επεκτείνοντας την ζώνη ασφαλείας γύρω από την Σμύρνη στα 150 χιλιόμετρα. Αυτό ευνοούσε τον ελληνικό στρατό ή τον Κεμάλ; Συνεπώς, τι λείπει από το ντοκιμαντέρ; Ότι ο νικητής του Α΄παγκ. πολέμου Βενιζέλος πήρε ως συμμαχικό τρόπαιο της νίκης του μια αόριστη υπόσχεση κι έναν ακήρυκτο πόλεμο με τους Τούρκους. Και τι υπερασπιζόταν μέσω του Στεργιάδη; μια περιοχή που δεν ανήκε στο ελληνικό κράτος. Τι άλλο λοιπόν έμενε να κάνει στη συνέχεια ο Βενιζέλος από εκλογές;
Ένα ακόμα ενδιαφέρον σημείο στο ντοκιμαντέρ που φαίνεται να απαντάει στο ερώτημα: αφού ο Στεργιάδης ήταν ο «δίκαιος Αριστείδης», τότε πώς εξηγείται η επιθετικότητα των Τούρκων; Η απάντηση: Όταν οι Άγγλοι αναθέτουν την αποβίβαση στον Βενιζέλο, τότε ο σύμμαχος των Άγγλων Μουσταφά Κεμάλ θλίβεται και ταράσσεται από την αποβίβαση, μέχρι που, συναντώντας την Χαλιντέ Εντίμπ, μεταστρέφεται. Παύει να υπηρετεί τους Άγγλους και τον Σουλτάνο και οργανώνει το εθνικικστικό κίνημα των Τούρκων εναντίον των Ελλήνων. Δηλαδή η συμμετοχή του Κεμάλ στην οργάνωση «Ένωση και Πρόοδος» και η δράση του στρατιωτικού Κεμάλ στην διάρκεια του Α’ παγκ. πολέμου συνιστούσε φιλοοθωμανική, φιλοβρετανική και αντιεθνικιστική στάση; Κι αν Βενιζέλος και Κεμάλ βρέθηκαν αντίπαλοι στον πόλεμο, δεν θα ήταν καλό να ξέρουμε τι -ουσιαστικά- τους χώριζε; Η χριστιανική ταυτότητα του πρώτου και η μουσουλμανική του δεύτερου;
 |
| Ο ελληνικός στρατός στο Σαγγάριο |
Μετά τις εκλογές και το δημοψήφισμα (τέλη του 1920) αρχίζουν οι ευθύνες του βασιλιά Κων/νου. Περιέργως, αυτές δεν τονίζονται. Ίσως για να μην ανακινηθεί το θέμα της μαϊμούς που σκότωσε τον βασιλιά Αλέξανδρο, ίσως για να μην τεθεί θέμα λαϊκής ευθύνης από τις εκλογές και το δημοψήφισμα που επανέφερε τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ, την κρίσιμη στιγμή βλέποντας οι “Μεγάλες Δυνάμεις” τον Κεμάλ στον Σαγγάριο να περισώζεται by the skin of his teeth (μόλις και μετά βίας) εμφανίζουν μια ξαφνική change of heart (μεταστροφή), αποφασίζοντας έτσι να θυσιάσουν την κοσμοπολιτική Σμύρνη, μια που ο Βενιζέλος δεν μπορεί πλέον να εγγυηθεί γι αυτήν. Τα λόγια αυτά συνοδεύονται με τη σκηνή όπου οι Έλληνες αξιωματικοί ασπάζονται την εικόνα που κρατά ο ιερέας. Συμπέρασμα: Οι σύμμαχοι του Βενιζέλου έγιναν ξαφνικά εχθροί του βασιλιά Κωνσταντίνου, οπότε ο υποχωρών ελληνικός (χριστιανικός) στρατός είναι πλέον ένοχος καμένης γης. Τρόμος και καταστροφή διαπιστώνεται με απόλυτη αοριστία (things began to go wrong in Kordelio). Οι Τούρκοι μπαίνουν στην πόλη, ο ελληνικός στρατός αποχωρεί, το ίδιο και ο Στεργιάδης. Ακολουθούν οι δολοφονίες, τα έκτροπα και η φωτιά, αλλά και γι’ αυτά, κύρια υπεύθυνη δεν είναι η πολιτική των Δυτικών Δυνάμεων, δεν είναι ούτε ο Μουσταφά Κεμάλ. Είναι οι Τσέτες, τα άτακτα σώματα που ακολουθούν τον (ανήμπορο ν’ αντιδράσει) τακτικό τουρκικό στρατό. Η ευθύνη του Κεμάλ θα έρθει στη συνέχεια, αλλά θα περιοριστεί στο όριο του εθνικισμού του. Λες και τα έθνη-κράτη είναι εφεύρεση που δεν ξεπήδησε από την Γαλλική Επανάσταση για να περιοριστεί η χριστιανική αυτοκρατορική προοπτική του 1785 που γι αυτό διαλύθηκε, ξεκίνησε πάλι το 1800, διαλύθηκε από τον Ναπολέοντα το 1807 και μετά βίας μπόρεσε πάλι να εκδηλωθεί το 1821, οπότε η Δύση έβαλε χίλια εμπόδια προκειμένου άμεσα, αλλά και μεσοπρόθεσμα ο πολυεθνικός στόχος να περιοριστεί σε εθνικό. Λες και τον εθνικισμό δεν τον εξέθρεψαν οι δυνάμεις εκείνες που σήμερα σπεύδουν να τον αποκαθηλώσουν (εκπληρώθηκε ο λόγος για τον οποίο δημιουργήθηκε).
Μετά την απουσία καταλογισμού ευθύνης στον Στεργιάδη και στον Βενιζέλο, η μετανεοτερική ιστορική κατασκευή είναι έτοιμη. Μένει μόνον η κρίσιμη γαρνιτούρα. Τα κερασάκια στην τούρτα της αντιχριστιανικής προσέγγισης είναι δυο.
1. Η αερολογία σχετικά με τον μαρτυρικό θάνατο του μητροπολίτη Χρυσόστομου. Η φαινομενική ουδετερολογία δεν ρίχνει μόνο έμμεσα την ευθύνη της καταστροφής στον Χρυσόστομο. Δικαιολογεί και την δολοφονία, αφού προηγουμένως έχει φροντίσει η ταινία να εμφανίσει τον Μητροπολίτη ως μιλιταριστή που είχε την αναίδεια να σταθεί δίπλα στον ελληνικό στρατό και τον στρατό ένοχο επειδή βασιζόταν στην πίστη του. Αν δεν γίνονταν αυτά τα «λάθη», τότε η ευθύνη θα ανήκε στους Βενιζέλο-Στεργιάδη-βασιλιά Κων/νο; Αν ο μητροπολίτης διέφευγε, όπως ο Στεργιάδης, θα του επιφύλασσαν οι ιστορικοί ανάλογη αντιμετώπιση με τον Στεργιάδη;
2. Η αθώωση των δυτικών («χριστιανικών») δυνάμεων. Διαπιστώνεται αδιαφορία και επιθετικότητα από τα συμμαχικά πλοία που μετά την πυρκαγιά αρνούνται την ανθρωπιστική βοήθεια και επιτίθενται κατά των αμάχων που προσπαθούν να σωθούν σκαρφαλώνοντας στα πλοία. Αλλά οι συμμαχικές δυνάμεις δεν είναι συνένοχοι του «εθνικιστή» Κεμάλ. Για να δικαιολογηθεί η κεμαλική θηριωδία και η απουσία έγκαιρης δυτικής ανθρωπιστικής παρέμβασης, εφευρίσκεται η δικαιολογία της κερδοσκοπίας. Ένοχοι κερδοσκοπίας είναι οι σύμμαχοι, όχι συνένοχοι εγκλημάτων γενοκτονίας. Επιπρόσθετα, ο αμερικανός πρόξενος Horton σχεδόν αγιοποιείται, επειδή προέβη σε δήλωση αποτροπιασμού για την τουρκική βαρβαρότητα.
Ο Giles Milton, κύριος αφηγητής του ντοκιμαντέρ, χαμηλού προφίλ, όπως επιβάλλεται σε τέτοιες περιπτώσεις, κάνει φιλότιμες προσπάθειες και τελικά καταφέρνει να παρουσιαστεί «ακριβοδίκαιος». Αφού αναφέρει ότι οι Τούρκοι ραντίζουν τα σπίτια με βενζίνη, ξαφνικά το «ποιος άναψε το σπίρτο» που προκάλεσε την φωτιά στην Σμύρνη γίνεται στοιχείο αμφιβολίας: οι χριστιανοί ή οι μουσουλμάνοι; Μήπως -δηλαδή- οι χριστιανοί είδαν τους μουσουλμάνους να ραντίζουν, κατάλαβαν ότι στόχος τους ήταν ο εκφοβισμός και έσπευσαν ν’ ανάψουν το σπίρτο, για να τους ενοχοποιήσουν; Μήπως ο στόχος των εμπρηστών ήταν τοπικός και για την μαζική καταστροφή έφταιγε ο άνεμος που άλλαξε διεύθυνση; Μήπως δεν κάηκε όλη η πόλη, αλλά μόνο η αρμενική και η ελληνική συνοικία; Όλα είναι «σαφή και επεξηγηματικά». Ποιος βάζει τη φωτιά και ποιος καίγεται. Όπως ακριβώς στο βιβλίο της ομάδας Ρεπούση όπου η φωτιά είχε εξηγηθεί ως …φωτιά που εκδηλώνεται σε μεγάλο μέρος της πόλης. Απόψεις όπως αυτή είναι αγγλόφωνης προέλευσης, άλλωστε ας μη ξεχνάμε ότι το ρήμα «συνωστίζονται» είναι απλή αντιγραφή της «ιστορικής» άποψης «refugees crowded» που κατέθεσε ο Βρετανός Richard Clogg το 1992. Και η άποψη του Clogg για τη φωτιά είναι αυτή: «Από τη μεγάλη φωτιά που ξέσπασε, μόνον η Τουρκική και η Εβραϊκή συνοικία διασώθηκαν». Όσο για τη γενικότερη σύμπτωση του σχολικού βιβλίου με το ντοκιμαντέρ, αυτή κι αν είναι «τυχαία». Σύμφωνα με την ομάδα Ρεπούση τον Αύγουστο του 1922 καταστράφηκε …η Σμύρνη. Συνέπεια αυτής της καταστροφής ήταν η έξοδος των Ελλήνων. Μόνο τον «κοσμοπολιτισμό» δεν ανέφερε το βιβλίο.
Αυτή είναι η «σύγχρονη, ακριβοδίκαια, ειρηνόφιλη» ιστορία που εν μέρει παράγεται στο τμήμα Κοραϊκών Σπουδών του Λονδρέζικου King’s College και εφαρμόζεται στo ελληνικό σχολείο για να προάγει την κριτική σκέψη των μαθητών (η δημιουργία εθνικής συνείδησης, αν και υφίσταται στο συνταγματικό άρθρο 16, καταργήθηκε στην πράξη). Έτσι δεν ξεκίνησαν όλα το 1823; Το Σύνταγμα δεν το καταπατούσαν πάντα αυτοί που έσκιζαν τα ρούχα τους για την έλλειψή του; Στο αποκορύφωμα της δημοσιογραφικής προκλητικότητας και ιστορικής ασέλγειας ο κύριος αφηγητής εκθειάζει σχεδόν τους “ανθρωπιστές” συμμάχους που δρουν περιορισμένα, κατόπιν εορτής, και μόνον για να εφαρμόσουν αυτό που θα υπογραφεί αργότερα από τον Βενιζέλο στην Λωζάνη. Αυτό που κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν πως ήταν απρογραμμάτιστο, άρα, δεν υπήρχε σχέδιο γενοκτονίας των χριστιανών που ξεκίνησε πολύ πριν το 1919, πολύ πριν αποβιβαστεί στη Σμύρνη ο ελληνικός στρατός.
«Όμως οι Τούρκοι εθνικιστές άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι αυτός ήταν ιδανικός τρόπος να ξεφορτωθούν αυτό τον κόσμο»
Συναγωνιζόμενος τον Milton, ο Θ. Βερέμης αναφέρει ότι η ιδέα να ξεφορτωθούν τον χριστιανικό πληθυσμό εμφανίστηκε στους Τούρκους εθνικιστές, μόνον όταν στο λιμάνι εμφανίστηκαν πλοία μισθωμένα από τον ευσεβή μεθοδιστή πάστορα Asa Jennings. Με την φράση αυτή υιοθετείται και πάλι το ιστορικό δόγμα «στο παρά ένα των ελληνικών δεινών η Δύση παρεμβαίνει υπέρ των Ελλήνων». Με την φράση αυτή αποτιμάται θετικότερα η «ουδέτερη» αμερικανική στάση που επανειλημμένα αναφέρθηκε με τον Horton. Διαχωρίζεται πάλι ο Κεμάλ από τους “Τούρκους εθνικιστές της Σμύρνης” (που κυβερνούν έναντι του πρώτου;), διαχωρίζονται οι χριστιανοί σε καλούς (δυτικούς) και κακούς (ορθόδοξους). Με τη φράση αυτή υποβαθμίζεται ο κεμαλικός εκβιασμός «άμεση απομάκρυνση ή θάνατος στα γυναικόπαιδα» για να μη φανεί ότι και οι ΗΠΑ συμφωνούν με τον «εθνικισμό» του Κεμάλ. Με την φράση αυτή δικαιολογείται το έγκλημα του ξεριζωμού ενός πληθυσμού με αφορμή έναν ακήρυκτο πόλεμο, μια στρατιωτική παρουσία χωρίς προοπτική. Με τη φράση αυτή προλειαίνεται το έδαφος για την αποδοχή της επικύρωσης αυτού του προμελετημένου εγκλήματος από την Ελλάδα και τους «συμμάχους» της στην Λωζάνη. Με την φράση αυτή «φωτίζεται» η δεύτερη φάση του κεμαλικού σχεδίου, που όχι μόνο αποσιωπάται πως ενέκριναν εκ των προτέρων οι δυτικοί, αλλά παρουσιάζεται τμήμα της δυτικής δράσης ως “λαμπρή ανθρωπιστική πρωτοβουλία”. Μια πρωτοβουλία που δεν απέτρεψε τον Κεμάλ ούτε από το να θεωρήσει τους άνδρες ως αιχμαλώτους πολέμου. Τέλος, ο Giles Milton θρηνεί… την άδεια και σιωπηλή Σμύρνη.
Χωρίς όρια δείχνει η υποκρισία στον λόγο του Milton. Θα πρέπει βέβαια να συνυπολογίζουμε ότι όπως κι άλλοι συντελεστές του ντοκιμαντέρ, έτσι κι αυτός, μπορεί να έχει παραπλανηθεί και χρησιμοποιηθεί, σε βαθμό που αγνοεί. Πέρα από όσα είπαμε, κλείνουμε με κάποια από τα εύλογα ερωτήματα που απουσιάζουν: Γιατί έκανε εκλογές ο Βενιζέλος; Για να απαλλαγεί των ευθυνών που έβλεπε να έρχονται; Αν όχι, αν δηλαδή η απόφαση του Βενιζέλου για την προκήρυξη των εκλογών το 1920 αποτελούσε “δημοκρατική ευαισθησία”, τότε πώς χαρακτηρίζεται και πώς εξηγείται η λαϊκή ετυμηγορία και πώς η στάση του Βενιζέλου το 1915; Τι είδους δημοκρατία πρέσβευε ο Βενιζέλος όταν επικροτούσε την εισβολή του αγγλογαλλικού στρατού στην Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα; Αν πάλι ο Βενιζέλος είχε ζητήσει δημοψήφισμα το 1919, πριν την αποβίβαση στην Σμύρνη, θα ήταν δημοκρατικότερος ή ακατάλληλος για την πολιτική; Αν στις μεταπολεμικές διαπραγματεύσεις αντί της Σμύρνης ζητούσε την Κωνσταντινούπολη, θα άφηνε δυσαρεστημένους τους απογόνους του Κωλέττη, τους συμμάχους ή όλους μαζί;
Πόσες χιλιάδες χριστιανών σκοτώθηκαν μέσα στη Σμύρνη και πόσοι στο επόμενο διάστημα; Ήταν συνέχεια της γενοκτονίας των χριστιανών από τους Νεότουρκους στην περίοδο του Α’ παγκοσμίου πολέμου η κεμαλική εξόντωση των χριστιανών της Σμύρνης; Ποιον κοσμοπολιτισμό και ποιον πολιτισμό υπερασπίζεται κάποιος, όταν σιωπά μπροστά στα πραγματικά αίτια της εξόντωσης και ξεριζωμού εκατομμυρίων ανθρώπων; Ποια πολιτική συνθήκη μπορεί να καταστρέφει πολιτισμούς χιλιάδων ετών και να νομιμοποιεί ξεριζωμούς ομάδων ανθρώπων; Ποιος είναι ο πολιτισμός του Woodrow Wilson, του David Lloyd George, του Georges Benjamin Clemenceau και όσων οικονομικών παραγόντων βρίσκονταν δίπλα τους μετά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο; Πώς εξηγείται ότι αυτοί ενθάρρυναν το μίσος, ανέχτηκαν τα εγκλήματα, αποσιώπησαν την απανθρωπιά, εμπορεύτηκαν τον πόνο; Ο Giles Milton αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ ως συγγραφέας του βιβλίου “Paradise Lost”.
Ο πλήρης τίτλος του βιβλίου περιλαμβάνει και τα ακόλουθα: “Smyrna 1922 – The Destruction of Islam’s city of Tolerance”. Ένα ακόμα συμπέρασμα βγαίνει: Ανεκτικότητα και επίγειο αυτοκρατορικό Παράδεισο δεν μπορεί να εγγυηθεί ο χριστιανισμός από την εποχή της συνθήκης της Βεστφαλίας. Ακόμα κι αν ένας περίφημος Στεργιάδης σταθεί στο πλευρό ενός τεράστιου Βενιζέλου, οι χριστιανοί πάντα θα βρουν τρόπο να κάνουν τη ζημιά.
Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ – ΕΠΙΛΟΓΟΣ
«Η αντίστροφη ιστορία». Έτσι μπορεί να χαρακτηριστεί η ιστορική σειρά διαρκείας στην οποία ανήκει και το σμυρναίικο επεισόδιο που τα σχολεία γνώρισαν το 2013. Η εξύμνηση ενός σμυρναίικου κοσμοπολιτισμού είναι όχι μόνον η αποσιώπηση της κυριαρχίας του σμυρναίικου χριστιανισμού, αλλά και η ενοχοποίηση ενός χριστιανικού κοσμοπολιτισμού που σήμερα διώκεται υπό την ετικέτα “εθνικισμός” από έναν ολοκληρωτισμό που δημιούργησε τον εθνικισμό και σήμερα υποκρίνεται ότι προστατεύει τον (κοσμικό) κοσμοπολιτισμό. Ο χαμένος κοσμοπολιτισμός της Σμύρνης βαφτίζεται “χαμένος παράδεισος”. Είναι ένας παράδεισος όμοιος με τον μελλοντικό που προαναγγέλλει / διαφημίζει το ντοκιμαντέρ. Είναι ο πολυεθνικός “παράδεισος” που θα προκύψει από την διάλυση των εθνών-κρατών, αυτών που υμνήθηκαν από την ίδια ιστορική γραμμή. Είναι -στην πραγματικότητα- ο ζοφερός ολοκληρωτισμός, γεύση του οποίου μας δίνει η μανία με την οποία αντιστρέφεται η πραγματικότητα. Αυτή είναι και η αιτία για την οποία ο Milton βρίσκεται μέσα στο ντοκιμαντέρ. Ως συνονόματος του παλαιού John Milton εκδίδει και το ομώνυμο μ’ αυτόν βιβλίο. Χάθηκε ο παράδεισοςτης ανεκτικότητας του Ισλάμ μας λέει ο G. Milton το 2008. Χάθηκε πρόσκαιρα ο παράδεισος του Θεού για τους ανθρώπους μας είπε το 1667 ο J. Milton. Και αν εκ πρώτης όψεως τα δυο νοήματα δείχνουν τελείως αντίθετα, μια βαθύτερη εξέταση του παλαιού Milton ίσως αποδείξει το αντίθετο. Εκτός κι αν επί Oliver Cromwell έγινε μια κατά Χριστόν χριστιανική Επανάσταση κι εμείς το αγνοούμε.
Η αντίστροφη ιστορία βασίζει την όποια πρόσκαιρη επιτυχία της στα ψυχολογικά κριτήρια του μέσου όρου, της πλειοψηφίας και στο κριτήριο της αυθεντίας. Όποιος αδυνατεί να ελέγξει μόνος του ένα ζήτημα, τείνει να εμπιστεύεται τους ειδικούς, τους πολλούς ή να εξάγει το μέσο όρο όσων αντιφατικών προσλαμβάνει. Όλα αυτά δεν χρειάζεται να αναλυθούν τώρα. Η πρόσφατη αντίστροφη ιστορία όμως αναδεικνύει ευκολότερα ότι της αντιστροφής έχει προηγηθεί η παραποίηση, οπότε η αντίστροφη ιστορία εμφανίζεται ως «αποκάλυψη» της υπόλοιπης αλήθειας, ενώ στην πραγματικότητα αποτελεί την ολοκλήρωση του ψεύδους.
Το ντοκιμαντέρ έχει ξεκάθαρο πολιτικό χαρακτήρα, με ιδιαίτερη έμφαση στην αμερικανική οπτική γωνία. Στο βαθμό όμως που η πολιτική του άποψη στηρίζεται στην ιστορία και διεισδύει στο ελληνικό σχολείο, προκύπτουν θέματα.
- Πώς σχετίζονται οι προσωπικές μαρτυρίες με την ιστορική άποψη; Είναι οι μαρτυρίες αυτές που πυροδότητσαν μια έρευνα η οποία τις επιβεβαίωσε ή μήπως έγινε επιλογή εκείνων των μαρτυριών που θα επιβεβαίωναν την προδιαμορφωμένη ιστορική άποψη; Η απάντηση της Μ. Ηλιού είναι ότι η ίδια κινήθηκε από διάθεση έρευνας και διάψευσης της σχολικής ιστορίας που συγκρουόταν με τα δικά της βιώματα. Η ανάμειξη ιστορίας και προσωπικών βιωμάτων φαίνεται παράδοξη, με δεδομένο ότι στο παρελθόν ιστορικοί που ερμηνεύουν αντίστοιχα τα ίδια γεγονότα, έχουν διαμαρτυρηθεί με δριμύτητα για το γεγονός ότι η (αντίθετη) συλλογική γνώμη των ιστορικά ανειδίκευτων εκφράζεται δημόσια, αν και στερείται βαρύτητας. Η ιστορική έρευνα και η ερμηνεία πολύπλοκων γεγονότων προφανώς και δεν μπορεί να ταυτίζεται με τις προφορικές ερμηνείες των παρόντων στα γεγονότα ή των απογόνων τους. Όμως στο ντοκιμαντέρ της Μ. Ηλιού δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Η Β. Σολομωνίδου και η L. Neyzi δεν μεταφέρουν απλώς μνήμες. Έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση με ειδίκευση σε ιστορικούς τομείς, μάλιστα η δεύτερη διδάσκει ιστορία στο Πανεπιστήμιο. Η Ε. Μπαστέα, αν και δεν είναι ιστορικός με την κλασική έννοια, έχει πανεπιστημιακή μόρφωση και γνώσεις ιστορικών-πολιτισμικών θεμάτων. Συνεπώς, μόνον ο Ι. Ναλμπαντιάν που γεννήθηκε στην Σμύρνη μεταφέρει μνήμες, μόνο ο ένας από τους επτά που μιλούν στο ντοκιμαντέρ. Άρα, πέρα και από την ρητή του δήλωση, αποδεικνύεται ότι το ντοκιμαντέρ είναι καθαρά ιστορικό και ως τέτοιο πρέπει να κριθεί στο σύνολό του, αλλά και για το πώς εντάσσει το συγκινησιακό στοιχείο και την προσωπική μαρτυρία στην αντικειμενική έρευνα και τη λογική συγκρότηση.
- Οι λέξεις «άγνωστο αρχειακό υλικό» είναι διφορούμενες. Ποιο είναι αυτό το υλικό που υπονοείται ότι έχει κρίσιμο περιεχόμενο ως προς γεγονότα ή ερμηνείες τους; Τα φιλμ, οι φωτογραφίες και οι μνήμες του Ι. Ναλμπαντιάν; Μήπως η επιρροή της Χαλιντέ στον Μουσταφά; Η αγνωσία του Horton; Η παρέμβαση του Jennings; Η καταστροφή του κοσμοπολιτισμού; Φαίνεται ότι είναι μόνον το πρώτο. Δεν πρόκειται για επιστημονική έρευνα. Σύμφωνα με τον τίτλο όμως, το αποτέλεσμα της «έρευνας» είναι το τελευταίο. Και ποιος κρίθηκε αίτιος για την καταστροφή αυτή; Ο ορθόδοξος χριστιανισμός των Ελλήνων. Μέσω επιλεκτικότητας και παραποίησης στοιχείων το θύμα μετατράπηκε σε θύτη ενός νέου θύματος που το ανακάλυψε η ιστορική επιστήμη: του κοσμοπολιτισμού. Το οργανωμένο μαζικό έγκλημα εναντίον των χριστιανών απλώς δεν υφίσταται. Λίγο επιλεκτική και κάπως περίεργη αυτή η «συμφιλιωτική-αγαπητική» ιστορία, όπως και άλλες, ανάλογες, που είδαμε τα τελευταία χρόνια.
- Στην επίσημη σελίδα του ντοκιμαντέρ αναφέρεται ότι «Ενενήντα χρόνια μετά την καταστροφή, οι δυο συνεργάτες [Μ. Ηλιού, Αλ. Κιτροέφ] θέλουν να τιμήσουν τον κόσμο που χάθηκε το 1922 αλλά και συγχρόνως την επιστήμη της ιστορίας». Το ντοκιμαντέρ “Σμύρνη. Η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης, 1900-1922” προτάθηκε προς παρακολούθηση στους μαθητές από το Υπουργείο Παιδείας με την σημείωση ότι “έρχεται να τιμήσει, ενενήντα χρόνια μετά την καταστροφή, τον κόσμο που χάθηκε το 1922 αλλά και συγχρόνως την επιστήμη της ιστορίας”.
Η ιστορία με τις διάφορες ανανεωμένες εκδοχές της ιστορίας δεν έχει τέλος. Το β’ μέρος αυτού του επεισοδίου λέγεται “Από τις δυο πλευρές του Αιγαίου” και -καθώς η φαντασία μας καλπάζει- αντιλαμβανόμαστε από τον τίτλο τον αριθμό των σημερινών ιδιοκτητών του Αιγαίου και φανταζόμαστε ότι, όπως σε όλες τις «ελληνοτουρκικές διαφορές», οι δυτικές δυνάμεις είναι κατ’ αρχήν άσχετες και στη συνέχεια ουδέτερες. Το β’ μέρος που επίσης προτείνεται από το υπουργείο Παιδείας, στηρίζει την ύπαρξή του στο ότι «έφθασε η στιγμή να διηγηθούμε ολόκληρη την ιστορία και από τις δυο πλευρές του Αιγαίου και όχι μόνο τη μισή«. Να θυμηθούμε την σχεδόν ταυτόχρονη υλοποίηση του ΣΚΑΪ και της Εθνικής Τράπεζας που, επειδή το 2011 «ήταν ο καιρός ώριμος να πούμε την αλήθεια», μας ενημέρωσε ποιο ακριβώς ήταν το έθνος που επαναστάτησε το 1821, ποιος ήταν ο εσωτερικός αντίπαλος της Επανάστασης και ποιος έσωσε την Επανάσταση το 1823 και το 1827. Τόσο η Μαρία Ηλιού, όσο και ο Θάνος Βερέμης είπαν ότι θέλησαν να εκμεταλλευτούν την περίοδο κρίσης στην Ελλάδα και να μιλήσουν (για το 1922 και το 1821 αντίστοιχα) προκειμένου να υπάρξει προβληματισμός αυτογνωσίας στους Έλληνες. Να θυμηθούμε και τα βιβλία του CDRSEE και του Foundation Open Society Macedonia για την «αλληλοκατανόηση» και την «συναδέλφωση» των Βαλκανικών εθνών. Πολύ πρόσφατη είναι και η αφαίρεση του κεφαλαίου που μιλούσε για την γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου από το βιβλίο Θεωρητικής κατεύθυνσης της Γ΄ Λυκείου. Όλα αυτά -το επαναλαμβάνουμε- δεν έρχονται να τοποθετήσουν ένα «ψέμα» στη θέση μιας «αλήθειας». Όλα έρχονται να χειροτερέψουν την ήδη προβληματική πρόσληψη του ελληνικού παρελθόντος.
Ποιο λοιπόν είναι το «δια ταύτα» στην περίπτωση της καταστροφής του σμυρναίικου κοσμοπολιτισμού; Η προπαγανδιστική ταινία δεν απευθύνεται μόνο στους Έλληνες. Έχει διεθνές ακροατήριο. Αν το δούμε όμως μόνον ως «εθνικό» -με την στενή έννοια- ζήτημα, τότε τι αρμόζει ως συμπέρασμα; Όταν η αντιστροφή της πραγματικότητας, η κακοποίηση της επιστήμης, η παραβίαση του Συντάγματος, ο χλευασμός της ανθρώπινης ύπαρξης έχουν την σφραγίδα ενός Προέδρου Δημοκρατίας και απευθύνονται στο μέλλον μιας χώρας, στους νέους, τότε μάλλον δεν ωφελεί να εγκαλέσουμε τους ιστορικούς, τον Giles Milton, την Μαρία Ηλιού και τις μη κερδοσκοπικές εταιρείες Πρωτέας και Proteus NY Inc. Πρέπει να παραμείνουμε ψύχραιμοι και να κάνουμε όσα εκείνοι διακήρυξαν: να αναδείξουμε την αλήθεια και με οδηγό αυτήν, να τιμήσουμε τη μνήμη των νεκρών, να αναλογιστούμε το παρόν και το μέλλον.
Στέργιος Π. Ζυγούρας
το είδα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου