1821: Να συμφωνήσουμε, τουλάχιστον, πού διαφωνούμε

Το διαδικτυακό σατιρικό γλέντι και οι άμεσες αντιδράσεις (ενδεικτικά εδώ) για το σήμα που παρουσίασε η Επιτροπή των επετειακών εκδηλώσεων για το 2021 ήταν φαινόμενα αναμενόμενα και δικαιολογημένα. Όμως, μας αποπροσανατόλισαν για μια ακόμα φορά.

HELLAS / GREECE: 200 χρόνια διπλής ονομασίας κράτους. Αποτελεί ρεκόρ;

Πώς ιδρύθηκε η Ελλάδα; Άλλη μια φορά υπονοούνται «διάφορες απόψεις», όχι όμως ο αριθμός τους και η ακριβής τους διατύπωση. Τελικά, μάλλον όλοι κατανοούν ότι οι δυνατές καταστάσεις είναι δυο: αν κάποιο έθνος γεννήθηκε ή αναγεννήθηκε το 1821. Σύμφωνα με την πρώτη άποψη το

έθνος που γεννάται δεν σχετιζόταν άμεσα με τον υπάρχοντα πολιτισμό και τον προϋπάρχοντα οικουμενισμό, παρά μόνο με την αρχαιότητα και μόνον επιλεκτικά. Σύμφωνα με την δεύτερη άποψη το έθνος που αναγεννάται είναι ο ελληνισμός με τα οικουμενικά του χαρακτηριστικά, αρχαία και χριστιανικά (Μ. Αλέξανδρος, Μ. Κωνσταντίνος). Ενώ αμφότεροι μιλούσαν για «Έλληνες», η πρώτη ομάδα επέμενε στον όρο «Γραικός» με τον οποίο ο χριστιανός της Δύσης προσδιόρισε 1000 χρόνια πριν τον χριστιανό της Ανατολής. Και η Επιτροπή «Ελλάδα 2021» με ποιον ταυτίζεται; Κατά τα λεγόμενά της με κανέναν, κατά τα έργα της με την πρώτη ομάδα, άθελά της ταυτίζεται λιγάκι με την δεύτερη ομάδα, αφού είναι αδύνατον να «επαναστατήσει» κάτι που ούτε καν μπουσούλησε.

Αφού οι δυτικοί μαθαίνουν ότι επαναστάτησαν οι Γραικοί, οι επαναστατημένοι είναι ελεύθεροι να πιστεύουν ότι επαναστάτησαν οι Έλληνες

Αυτό φαίνεται ακόμα και από μια επίσκεψη στην κεντρική σελίδα greece2021.gr. Δυο φορές υπάρχει η ονομασία «Γραικία». Με url γραικία2021.γρ δεν παραπέμπεις σε «Ελλάδα» και «Ελληνική Επανάσταση». Το θέμα είναι σοβαρό και το υπόβαθρο τεράστιο. Οι κοραϊστές σε καμιά περίπτωση δεν επιθυμούν εθνικό προσδιορισμό που να μην προέρχεται από τη Δύση. Η νομική αναγνώριση του κράτους από το 1827 είναι Grèce. Παρά τις σποραδικές, επίσημες εμφανίσεις των «Ελλήνων» (π.χ. Roi des Hellènes ονομάζεται ο Γεώργιος Α΄), ουδέποτε εξηγείται γιατί οι τόσοι «Φιλέλληνες» του 1800 δεν διεκδικούν (οι εθελοντές) και δεν αναγνωρίζουν (οι πολιτικοί) κράτος Hellas.

Η αγγλόφωνη εκδοχή της ιστοσελίδας greece2021.gr βρίσκεται σήμερα (12/2/2020) υπό κατασκευή. Όμως τόσο αυτή, όσο και το υπάρχον κείμενο του λογότυπου παραπέμπουν σε δυο διαφορετικές ονομασίες του κράτους που προέκυψε από την Επανάσταση του 1821.

Από την περίοδο της Επανάστασης το κράτος έχει δυο ταυτότητες: δυο σύμβολα, δυο νομίσματα, δυο ονομασίες. Ακόμα και το κεντρικό του Πανεπιστήμιο είναι «δυο σε ένα»: και ΕΘΝΙΚΟ και ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ (το δεύτερο προστέθηκε την εποχή που θα έφταναν στην Ελλάδα τα χρήματα της Φιλομούσου Εταιρείας. Το Εθνικό περιελάμβανε άλλες σχολές από το Καποδιστριακό). Δυο είναι οι κεντρικοί ανδριάντες στην διαδρομή προς την είσοδό του. Ωστόσο, όλα τα ελληνικά κόμματα υποκρίνονται πως ο Καποδίστριας τους έπεισε πως ασχολιόταν μόνο με θέματα παιδείας. Το ίδιο και ο Κοραής.

Παρόμοια υποκρισία έχουμε και στην ταυτότητα του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ότι αυτό που επικαλείται πρώτο-πρώτο στην κεντρική του προκήρυξη αληθεύει· ότι κήρυξε την Επανάσταση «κατά μίμηση» της Γαλλικής. Το γιατί το είπε, αν και δεν το πίστευε, εξηγείται από πολλά στοιχεία, όπως αντίστοιχα εξηγείται πολλαπλώς και το τι πραγματικά πίστευε. Υπάρχει όμως και ο αντίστροφος συλλογισμός: Αν όσα υπονόησε για την Γαλλική Επανάσταση ήταν πραγματικά, τότε γιατί το ελλαδικό κράτος τηρεί μέχρι σήμερα την αρνητική στάση για την Φιλική Εταιρεία που επέδειξαν οι αντικαποδιστριακοί από την Συνέλευση του 1822; Γιατί ο εορτασμός του 2014 ήταν στα όρια του ανυπάρκτου; (βλ. σχετικά εδώ και εδώ).

«Χωράνε όλοι» κάτω απ’ τα «200 χρόνια σύγχρονης Γραικίας» που αυτοονομάζεται «Ελλάδα»;

Τους θέλουμε όλους μέσα, … Θα μπουν οι πάντες μέσα, όλες οι απόψεις… Δεν προβλέπεται ενιαίο αφήγημα. Αυτά είπε η Γ. Αγγελοπούλου για να διασκεδάσει τις αντιδράσεις, τονίζοντας ότι τα εγγυήθηκε ο πρωθυπουργός [ολόκληρης της Ελλάδας! Προκαταβολικό άλλοθι του επιβαλλόμενου διχασμού;] Φυσικά, για άλλη μια φορά το πρόβλημα δεν ήταν οι απαντήσεις, αλλά οι ερωτήσεις. Η δυσανεξία προς τον Σταυρό είναι δεδομένη τόσο από την πολιτική όσο και από την δημοσιογραφία των ΜΜΕ. Δεν μένει όμως στο επίπεδο της προσωπικής επιλογής. Προσπαθεί να επιβληθεί και μέσω της «ιστορίας».

Ωστόσο, στις περιορισμένες ερωτήσεις, αντιφάσκει ήδη σε δυο σημεία η Γ. Αγγελοπούλου.

1. Ότι υπάρχουν «ΕΛΛΗΝΕΣ» και «ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ» το 1821. Αν υπάρχουν ως σήμερα, αυτό οφείλεται σε παρανόηση και ελλιπή διατύπωση της ιστορίας επί δυο αιώνες. Το 1821 υπάρχουν μόνον «ΕΛΛΗΝΕΣ». Δεν είναι μόνον ο Αλέξανδρος Υψηλάντης που το υπογράφει, ξεκαθαρίζοντας ότι οι Έλληνες δεν προσδιορίζονται γλωσσικά. Είναι το αίτημα «επανελληνισμού του κόσμου» που εκφράζει η «αναγέννηση» ήδη από τον 15^ο αιώνα [Όχι, βέβαια, όπως τον εννοεί ο Shelley και τον υιοθετεί ο Κ. Μητσοτάκης]. Όσο για τους κλασικούς-αλλόγλωσσους, αν εξαιρέσουμε τους έμμισθους ιδιοτελείς του αγνωστικισμού (π.χ. Cochrane), άλλοι ήταν όντως Φιλέλληνες (Byron, Eynard) και άλλοι «Φιλογραικοί» (Fabvier, Howe).
2. Ότι εκφράζονται ΟΛΕΣ ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ. Το σήμα που προτάθηκε, σαφώς παραπέμπει στη μια από τις δυο απόψεις του 1821. Οι «πολλές» ερμηνείες για την Επανάσταση είναι ουσιαστικά δυο και οφείλονται σε δυο ιστορικές τάσεις. Αυτές υπήρχαν πριν το 1800, αυτές συγκρούστηκαν στην Φιλική Εταιρεία, αυτές συγκρούστηκαν στους εμφυλίους και αυτές οι δυο εξακολουθούν ως σήμερα την αντιπαράθεσή τους, άσχετα αν δεν φαίνονται καθαρά, ή αν διατυπώνονται με ελλείψεις και ασάφεια.

Αυτές οι απόψεις διαπερνούσαν τον ορισμό «Έλληνας», τον τύπο της κρατικής οργάνωσης, την εξωτερική πολιτική, και την παιδεία. Και οι απόψεις δεν ήταν απλώς διαφορετικές. Ήταν απολύτως συγκρουόμενες, αφού όριζαν τις θεμελιώδεις έννοιες: Ελευθερία, Θάνατος, Ευδαιμονία, Έθνος, Πατρίδα, Δικαιοσύνη. Όλα αυτά ορίζονταν τελείως διαφορετικά από το περιβάλλον του Καποδίστρια και από το περιβάλλον του Κοραή. Και καθένας τους ήταν μέτοχος σε μια «διεθνική» ομάδα, μαχόμενος υπέρ ενός «εθνικού» αγώνα.

Είναι αδύνατον να συμφωνήσουμε όλοι στην ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων. Είναι όμως ευκαιρία να συμφωνήσουμε, τουλάχιστον, πού διαφωνούμε.

Στέργιος Ζυγούρας

Το καραβάκι της ιστορίας