Ο πόλεμος του νερού

Μόλις το 3% των υδάτινων αποθεμάτων του πλανήτη είναι στη διάθεση των ανθρώπων και των ζώων ως πόσιμο νερό, εκ των οποίων όμως το 2% είναι παγωμένα – ενώ τα μεγαλύτερα αποθέματα υπάρχουν στη Βραζιλία και στη Ρωσία

Ανάλυση

Στις 23 Μαρτίου τελείωσε στην Μπραζίλια το 8ο παγκόσμιο συνέδριο νερού, με την κοινή συμφωνία 150 κρατών, σε σχέση με τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των υδάτινων πόρων τους – η οποία υπεγράφη από ηγέτες κρατών, δημάρχους και για πρώτη φορά από δικαστές (πηγή). Όπως σε όλα τα προηγούμενα συνέδρια, επαναλήφθηκε η τελική δήλωση των υπουργών που αφορά μία επείγουσα έκκληση για αποφασιστική, κοινή δράση.

Επίσης για την ανάγκη αυξημένης διεθνούς συνεργασίας, με
στόχο την εξασφάλιση της καθολικής πρόσβασης των ανθρώπων στο νερό και στη βασική αποχέτευση – στόχος που, σύμφωνα με το πνεύμα ενός ψηφίσματος του Ο.Η.Ε., θα πρέπει να επιτευχθεί έως το 2030 σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκτός αυτού, ζητήθηκε από όλα τα Κοινοβούλια του πλανήτη να συμπεριλάβουν στις νομοθεσίες τους το νερό, ως ένα κεντρικό θέμα.

Την ίδια εποχή συνεδρίασε με βραζιλιάνικη πρωτοβουλία στην πόλη το «Διεθνές Εναλλακτικό Παγκόσμιο Φόρουμ Ύδατος» – η αντίπαλος οργάνωση της βιομηχανίας του νερού (πηγή). Το σύνθημα της ήταν «Το νερό δεν είναι εμπόρευμα και ανήκει στο λαό» – ενώ η τελική απόφαση της υπεγράφη από πολυάριθμους επιστήμονες και πολιτικούς κομμάτων της Ευρώπης, καθώς επίσης της Λατινικής Αμερικής που στηρίζουν την απαγόρευση κάθε είδους ιδιωτικοποίησης του νερού ή απαίτησης ιδιοκτησίας υδάτινων πηγών από ιδιώτες. Το θέμα είναι ασφαλώς πολύ σημαντικό για την Ελλάδα, η οποία εκβιάζεται να ιδιωτικοποιήσει τις εταιρείες ύδρευσης της – χωρίς να κατανοούν οι Πολίτες το έγκλημα που προγραμματίζεται.

Με στόχο τώρα τη διαμαρτυρία τους στις ενδεχόμενες κρυφές διαπραγματεύσεις του διορισμένου ουσιαστικά προέδρου της Βραζιλίας (ανάλυση) με τον επικεφαλής της Nestle, σε σχέση με την παροχή αδείας στην επιχείρηση για την εκμετάλλευση του υδροφόρου ορίζοντα «Guarani», του μεγαλύτερου στον πλανήτη (φωτογραφία), κατέλαβαν συμβολικά κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης ένα εργοστάσιο της Nestle 600 γυναίκες του «κινήματος των άκληρων» (MST) – με αποτέλεσμα να επέμβει βίαια η αστυνομία, προφυλακίζοντας τις γυναίκες.

Λίγες εβδομάδες προηγουμένως είχε λάβει χώρα η «Διεθνής Συνδιάσκεψη Νερού 2018» στο Παρίσι, με το σύνθημα «Το νερό συναντάει τα χρήματα» (Water meets Money – πηγή) – με την υποσημείωση πως το δημόσιο συναντάει τον ιδιωτικό τομέα και οι επιχειρήσεις τις ευκαιρίες, όσον αφορά την εκμετάλλευση του νερού από τους ιδιώτες. Από τις συναντήσεις αυτές φαίνεται η μεγάλη σημασία που δίνουν οι ισχυρές πολυεθνικές στο θέμα του νερού – ενώ ελάχιστοι Πολίτες κατανοούν τι ακριβώς διακυβεύεται, με εξαίρεση όσους έχουν βιώσει τα αποτελέσματα των ιδιωτικοποιήσεων αυτού του είδους. Υπενθυμίζουμε εδώ τα εξής:

 «Στο «Ακόμη και η βροχή», ένας σκηνοθέτης πηγαίνει στην Βολιβία για να γυρίσει μια ταινία για τον Χριστόφορο Κολόμβο – ο οποίος δεν ήθελε απλά να εκχριστιανίσει τους ινδιάνους, αλλά είχε εμμονή με τον χρυσό μετατρέποντας σε σκλάβους τους ιθαγενείς που του αντιστάθηκαν. Όμως, στην πόλη όπου πραγματοποιούνται τα γυρίσματα, τα αποθέματα νερού πωλούνται σε μια πολυεθνική και οι ιθαγενείς καλούνται 500 χρόνια μετά από την έλευση του Κολόμβου να αγωνιστούν – όχι για το χρυσάφι αυτή τη φορά, αλλά για το πιο απλό αλλά πολύτιμο αγαθό, για το νερό.

Η ταινία επικεντρώνεται σε δύο μοναχούς που αντιτάχθηκαν τότε στην εκμετάλλευση του πληθυσμού. Ο παραγωγός της ταινίας επέλεξε τη Βολιβία, επειδή το κόστος ήταν πολύ χαμηλό, οπότε οι ιθαγενείς κομπάρσοι θα πληρωνόντουσαν μόλις δυο δολάρια την ημέρα. Καθώς όμως ο σκηνοθέτης και οι συνεργάτες του βρίσκονται στα γυρίσματα, ξεσπούν ταραχές στην πόλη. Πρόκειται για τον «πόλεμο του νερού», όπως τους εξηγούν οι ιθαγενείς κομπάρσοι – οι οποίοι εγκαταλείπουν τα γυρίσματα της ταινίας, πηγαίνοντας στα οδοφράγματα.

Ο σκηνοθέτης και το συνεργείο αντιδρούν, επειδή η ταινία κινδυνεύει να μην τελειώσει, λέγοντας πως οι κομπάρσοι δεν μπορούν να παρατήσουν τα γυρίσματα και να τρέχουν στις πορείες. Ο ιθαγενής πρωταγωνιστής της ταινίας πρωτοστατεί στην επανάσταση. Η αδικία και η καταπίεση της εποχής του Κολόμβου, στην οποία αναφέρεται το σενάριο του κινηματογραφικού συνεργείου, είναι διάχυτη γύρω του, αλλά οι συντελεστές του αργούν να τη διακρίνουν.

Στην πραγματική ιστορία, η βολιβιανή κυβέρνηση ιδιωτικοποίησε το 2000 την παροχή νερού, δημόσιου αγαθού ως τότε, με προτροπή της Παγκόσμιας Τράπεζας. Οι πολυεθνικές εταιρίες που προσέλαβε να το διαχειρίζονται τριπλασίασαν την τιμή του, με αποτέλεσμα ο κόσμος να μην μπορεί να πληρώσει. Τα νότια προάστια της Κοτσαμπάμπα δεν είχαν καν εγκαταστάσεις ύδρευσης, οπότε οι κάτοικοι δημιούργησαν μόνοι τους δεξαμενές που μάζευαν το νερό της βροχής και το φίλτραραν.

Το βολιβιανό κράτος απαγόρευσε όμως την «αυθαίρετη» συλλογή της βροχής,  δημιουργώντας μια αστυνομία νερού, η οποία έλεγχε τα σπίτια και γκρέμιζε τις δεξαμενές – έως ότου οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν και κατέστρεψαν τα γραφεία της πολυεθνικής, καθώς επίσης της νομαρχίας, ακυρώνοντας την ιδιωτικοποίηση του νερού» (πηγή).

Περαιτέρω, σύμφωνα με υπολογισμούς του ΟΗΕ, έως το 2035 το 40% του παγκοσμίου πληθυσμού θα ζει σε συνθήκες λειψυδρίας. Η αύξηση του αριθμού των ανθρώπων, η άνοδος της γεωργίας και η βιομηχανοποίηση, θα αυξήσουν τις ανάγκες φρέσκου, καθαρού νερού διεθνώς κατά 55% έως το 2050, σε σχέση με τις σημερινές ποσότητες – ενώ λόγω της έλλειψης των υδάτινων πόρων η Βολιβία κατέθεσε στον ΟΗΕ ένα αίτημα, με το οποίο θα καθίσταται η πρόσβαση σε καθαρό και υγιεινό νερό βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.  Με το ψήφισμα 64/292 η γενική συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε τον Ιούλιο του 2010 το αίτημα της Βολιβίας, με 122 υπέρ – εν τούτοις με μία υψηλή αποχή 41 κρατών, κυρίως των ανεπτυγμένων της Δύσης που δεν ψήφισαν καθόλου.

Στο 4ο διεθνές φόρουμ για το νερό τώρα, βουλευτές άνω των 100 κρατών απαίτησαν να έχει ο κάθε άνθρωπος το δικαίωμα σε 40 λίτρα καθαρού πόσιμου νερού την ημέρα χωρίς να πληρώνει –κάτι που ισχύει σήμερα μόνο στην Ουρουγουάη, ενώ δεν φαίνεται να αποφασίζεται από κάποια άλλη χώρα. Επρόκειτο λοιπόν για μία πολιτική μόνο νίκη, η οποία μεταφράζεται ως ένδειξη καλών προθέσεων – αφού η απαίτηση αυτή έχει απορριφτεί από τη διεθνή βιομηχανία νερού και δεν είναι δικαστικά εκτελεστή.

Σε κάθε περίπτωση, η ψήφιση του αιτήματος της Βολιβίας από τον ΟΗΕ είχε μόνο θεωρητικό χαρακτήρα – όπως άλλωστε γενικότερα τα ψηφίσματα του, υπενθυμίζοντας την εισβολή και κατάληψη της Κύπρου που ναι μεν κρίθηκε παράνομη από τον ΟΗΕ, αλλά δεν συνέβη τίποτα. Στα πλαίσια αυτά, οι τοποθετήσεις περί της προσφυγής της Ελλάδας στον οργανισμό για την ενδεχόμενη στάση πληρωμών της, με την επίκληση συνθηκών εκτάκτου ανάγκης, πρέπει να αντιμετωπίζονται πολύ επιφυλακτικά (ανάλυση) – παρά τις δυνατότητες που ίσως θα είχε.

Η συνωμοσία του νερού

Συνεχίζοντας, ο οργανωτής όλων των διεθνών φόρουμ για το νερό είναι το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ύδατος (World Water Council, WWC) – στο οποίο εκτιμάται πως ανήκουν 323 εκπρόσωποι από τους τομείς της οικονομίας, της επιστήμης, των τοπικών κυβερνήσεων και των υπουργείων τους, των ιδιωτικών τραπεζών, της Παγκόσμιας τράπεζας, καθώς επίσης διαφόρων στρατιωτικών δεξαμενών σκέψης, όπως το Atlantic Council. Οι επικεφαλείς των πολυεθνικών επιχειρήσεων εκπροσωπούνται με ποσοστό 30%, όταν οι κοινωνίες μόλις με 17% – ενώ στους ισχυρότερους παίχτες ανήκουν οι ενεργειακοί όμιλοι, όπως η γαλλική EDF και η ισπανοϊταλική ENTESA, καθώς επίσης οι πολυεθνικές τροφίμων και ποτών, κυρίως η ελβετική Nestle.

Τα φόρουμ αυτά πιέζουν για  μία εκ νέου ερμηνεία της χρήσης του νερού. Με απλά λόγια, επειδή αυξάνεται η λειψυδρία, απαιτούν να πάψει να θεωρείται το νερό ως ένα αγαθό που διατίθεται ελεύθερα στους ανθρώπους – αλλά ως ένα εμπόρευμα, με την έννοια πως θα μπορεί να γίνεται η εμπορική εκμετάλλευση του. Για να καταλάβει κανείς τη σημασία της έννοιας αυτής, οφείλει να γνωρίζει πως μόνο το εμπόριο μεταλλικού νερού το 2017 παγκοσμίως ήταν 250.000.000.000 λίτρα – ενώ μόλις δύο χρόνια πριν ο τζίρος του ήταν 80.000.000.000 $ (πηγή)!

Εν τούτοις, όταν οι πολυεθνικοί όμιλοι αναφέρουν τη λέξη «νερό», το πόσιμο νερό και η βιομηχανική επεξεργασία του αποτελεί μόνο μία σταγόνα στον ωκεανό των δυνατοτήτων χρήσης του – σημειώνοντας το παράδειγμα της ιδιωτικοποίησης του δημοσίου τομέα της Χιλής από τον δικτάτορα Pinochet (1973 – 1990), όπου ο όμιλος ENDESA/ENEL πήρε τον έλεγχο σχεδόν ολόκληρου του νερού της χώρας, καθώς επίσης τη χρήση του για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.

Στα πλαίσια αυτά, τα οποία ενδιαφέρουν την Ελλάδα σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο λόγω των ιδιωτικοποιήσεων των εταιριών ύδρευσης που σχεδιάζονται αλλά, επίσης, εξαιτίας των τεράστιων δυνατοτήτων παραγωγής υδροηλεκτρικού ρεύματος από τη ΔΕΗ με την κατασκευή φραγμάτων, προωθούνται οι συμπράξεις ιδιωτικού και δημοσίου τομέα (ΣΔΙΤ) – οι οποίες, υπό την ηγεσία της Παγκόσμιας Τράπεζας, προγραμματίζεται να παραδώσουν στους διεθνείς ομίλους τον έλεγχο των υδάτινων πόρων όλων των χωρών.

Εν προκειμένω η δεξαμενή σκέψης «Atlantic Council» με έδρα την Ουάσιγκτον, η οποία ιδρύθηκε το 1961 από εκπροσώπους των κυβερνήσεων των Η.Π.Α. και της ΕΕ, με τα μέλη της να προέρχονται από την οικονομία, την πολιτική και το στρατό, διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο – ενώ είναι συνδεδεμένη τόσο με την Παγκόσμια Πρωτοβουλία Νερού του Νταβός (πηγή), όσο και με την Αμερικανική Συνεργασία Νερού (πηγή).

Επίσης αποφασιστικής σημασίας είναι η Nestle, η οποία ενδιαφέρεται πάρα πολύ για το νερό, θέλοντας να εξαγοράσει δημόσιες επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη – ενώ προσπαθεί να συνεργασθεί με το Ατλαντικό Συμβούλιο, οπότε με το ΝΑΤΟ, στα πλαίσια του μοντέλου «Shared Value» (=επιχειρηματικές δυνατότητες στους κλάδους της διατροφής, του νερού και της γεωργικής εξέλιξης στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική). Ουσιαστικά ο στόχος της είναι η εξαγορά των φυσικών πόρων αυτών των ηπείρων όπου, εάν τα κράτη δεν είναι πρόθυμα να το κάνουν για να μειώσουν τα χρέη τους, τότε η στρατιωτική ισχύς του ΝΑΤΟ θα μπορούσε πιο εύκολα να τα πείσει.

Ο τρόπος τώρα που η Nestle αντιμετωπίζει τους ανθρώπους που αντιστέκονται, όπως επίσης οι άλλοι πολυεθνικοί όμιλοι (Coca Cola κλπ.), φαίνεται καθαρά σε ένα ρεπορτάζ της γερμανικής τηλεόρασης WDR – με τον τίτλο «Οι βρώμικες δουλειές με το νερό» (βίντεο).

Για την καλύτερη κατανόηση του θέματος οφείλει να γνωρίζει κανείς πως μόλις το 3% των υδάτινων αποθεμάτων του πλανήτη είναι στη διάθεση των ανθρώπων και των ζώων ως πόσιμο νερό – εκ των οποίων όμως το 2% είναι παγωμένα. Οι χώρες με τα περισσότερα αποθέματα πόσιμου νερού είναι, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Βραζιλία (4.661 δις κυβικά μέτρα) και η Ρωσία (4.312 δις κυβικά μέτρα) – ενώ η Βραζιλία διαθέτει δύο από τους μεγαλύτερους υδροφόρους ορίζοντες στον πλανήτη: έναν που χρησιμοποιείται ελάχιστα στον Αμαζόνιο (SAGA) και το GUARANI που αναφέραμε στην αρχή του κειμένου, το οποίο υπερβαίνει τα σύνορα της με την Παραγουάη, την Αργεντινή και την Ουρουγουάη (1,2 εκ. τετραγωνικά χιλιόμετρα, φωτογραφία).

Για πολλά χρόνια πάντως αντιμετωπίζονταν οι αναφορές στα βραζιλιάνικα  ΜΜΕ περί προσπαθειών ιδιωτικοποίησης του GUARANI, του μπλε χρυσού της Βραζιλίας όπως αποκαλείται, ως θεωρίες συνομωσίας – κάτι που όμως διαψεύσθηκε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός όπου, σύμφωνα με μία εφημερίδα (πηγή), η Nestle είναι έτοιμη να το επιχειρήσει, με τη βοήθεια του διορισμένου προέδρου της χώρας.

Το πόσο έχει σχέση το παραπάνω εγχείρημα με την καθαίρεση της προέδρου της Βραζιλίας με τις κατηγορίες εναντίον της για διαφθορά, καθώς επίσης με τις διώξεις εναντίον του πρώην ηγέτη της χώρας που την απελευθέρωσε από το ΔΝΤ, δεν το γνωρίζει κανένας – αν και είναι φανερό πως μόνο με τη βοήθεια του διορισμένου και τεκμηριωμένα διεφθαρμένου νέου προέδρου της θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι τέτοιο.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, είμαστε ασφαλώς υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων, αρκεί βέβαια (α) να μην διενεργούνται σε εξευτελιστικές τιμές, όπως γίνεται σήμερα στην Ελλάδα (ανάλυση) και (β) να μην συμπεριλαμβάνονται οι κοινωφελείς και οι στρατηγικές επιχειρήσεις, ιδίως το νερό και η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Ακόμη και ένας τυφλός δε διαπιστώνει σήμερα πως γίνεται προσπάθεια απαξίωσης της ΔΕΗ για να ξεπουληθεί – ενώ το βασικό της περιουσιακό στοιχείο δεν είναι τόσο ο λιγνίτης, όπως αναφέρεται, αλλά η δυνατότητα παραγωγής «καθαρού» υδροηλεκτρικού ρεύματος, από τον τεράστιο υδάτινο πλούτο που διαθέτει η Ελλάδα.

Ένα επόμενο πλουτοπαραγωγικό στοιχείο της Ελλάδας είναι ο πρωτογενής της τομέας, η σωστή εκμετάλλευση του οποίου θα μπορούσε πολύ εύκολα να την οδηγήσει στην έξοδο από την κρίση – ενώ δεν είναι θέμα μόνο του κράτους, αλλά όλων εμάς τον Πολιτών που είμαστε υποχρεωμένοι να αποκτήσουμε μία σωστή «διατροφική συνείδηση». Με απλά λόγια, εάν μάθουμε να καταναλώνουμε μόνο τα τρόφιμα, ποτά και λαχανικά που παράγει η πατρίδα μας, με τα οποία ασφαλώς μπορούμε να επιβιώσουμε, τότε θα επιλυόταν ένα μεγάλο μέρος των προβλημάτων μας – χωρίς να χρειαστεί να ξεπουλήσουμε τα νερά, τη γη και τις υπόλοιπες κοινωφελείς επιχειρήσεις μας, καταστρέφοντας όλες τις προοπτικές της Ελλάδας.

Όσον αφορά τα ενεργειακά μας αποθέματα, δεν ξέρουμε εάν είναι ευχή ή κατάρα για μία μικρή χώρα, με ελάχιστη οικονομική και στρατιωτική ισχύ. Ακόμη όμως και να ήταν ευχή, ο χρόνος που θα απαιτηθεί για την εξόρυξη και εκμετάλλευση τους είναι μεγάλος – οπότε θα ήταν καλύτερα να στηριχθούμε στον υπόλοιπο μεγάλο πλούτο που διαθέτουμε (γεωργία, τουρισμός, ναυτιλία, εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό), για να μπορέσουμε επιτέλους να ανακτήσουμε την εθνική μας κυριαρχία.

Αnalyst