Υπαρκτός παραλογισμός .......

Νάγια : Πολλά δεν έλεγαν μόνον οι Φιλόσοφοι, αλλά και οι μύθοι ......

Μήπως δεν έχει σχέση η αρπαγή της Ευρώπης με την σημερινή αρπαγή της ;;;
Μήπως δεν έχει σχέση το σύμβολο ταύρος έξω από τον "δρόμο του τείχους" (wall street) ;;;
Μυαλό εμείς δεν έχουμε ή ορθότερα δεν το χρησιμοποιούμε ...


Γράφει ο Μανώλης Πλούσος

Ο ναός του παγκόσμιου
καπιταλισμου,η Wall Street.

Ο καπιταλισμός στον 20ο αιώνα πέρασε πολλές και βαθιές κρίσεις. Πάντοτε όμως κατόρθωνε να ξεπερνά τις δυσκολίες και να εδραιώνει την κυριαρχία του σε όλο το πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων. Δυο παγκόσμιοι πόλεμοι, ένας ψυχρός πόλεμος, πλήθος αναταραχών σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου καθώς και οικονομικές κρίσεις επαναλαμβανόμενες, όλα αυτά δεν στάθηκαν ικανά να ταράξουν συθέμελα το καπιταλιστικό υπεροικοδόμημα. Ειδικά μετά το τέλος της σοσιαλιστικής περιπέτειας στα
1989 ο οικονομικός φιλελευθερισμός, η πιο ακραία ίσως έκφραση των καπιταλιστικών σχέσεων, έχει καθιερωθεί παγκόσμια ως η «αλάνθαστη» και «ιδανική» οικονομική θεωρία. Πρόσφατα όμως το 2008 γίναμε μάρτυρες αυτού που οι οικονομολόγοι ονόμασαν «τη χειρότερη κρίση» του συστήματος από καταβολής του. Μια κρίση που επηρέασε πολλαπλάσια την υφήλιο ένεκα του υψηλού βαθμού διασύνδεσης μεταξύ των κοινωνιών ως αποτέλεσμα της συντελούμενης παγκοσμιοποίησης. Τριγμοί αρχίζουν σταδιακά να ακούγονται από τα δομικά στοιχεία του συστήματος…

Οι πολυεθνικές υπερ-εταιρείες συνεπικουρούμενες από ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που τα τελευταία 20 χρόνια είχε αναγάγει την απληστία στο κατεξοχήν προσόν του πετυχημένου γιάπη, κατάφεραν να αντιστρέψουν άρδην την υποστήριξη και συμπάθεια που έχαιραν στα μεγαλύτερα στρώματα της μέσης αστικής τάξης, η οποία απογείωσε το βιοτικό της επίπεδο με τη συμβολή των πάσης φύσεως εταιρειών τη χρυσή 20ετία του καπιταλισμού από το 1953 έως το 1973. Έχοντας υποκύψει, προσωρινά όπως φάνηκε στις μέρες μας, στις απαιτήσεις του κράτους πρόνοιας οι εταιρείες απέκτησαν μια στοιχειώδη κοινωνική συνείδηση συνεισφέροντας στην συνολική ευημερία. Η δυτική σοσιαλδημοκρατία είχε καταφέρει να πατά «και στις δυο βάρκες», με αντιπροσωπευτικότερο παράδειγμα τις Σκανδιναβικές χώρες που η σύμπραξη ιδιωτικού και δημοσίου τομέα σε πλήθος δραστηριοτήτων λειτούργησε απρόσκοπτα για πάνω από 50 χρόνια. Το κέρδος των επενδύσεων διαχεόταν δια μέσου του κράτους πρόνοιας σε όλη την κοινωνία. Μια κατάσταση αποδεκτή βέβαια εξ ανάγκης. «Αν δεν προβούμε εις τας νομίμους παραχωρήσεις προς τους εργάτες θα στραφούν στον κομμουνισμό» συμβούλευε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος παλαιόθεν…


Με την πτώση του επικίνδυνα «μολυσματικού» Σοβιετικού μπλοκ πεδίον δόξης λαμπρόν ανοίχτηκε για δράση στις εταιρείες που συναρθρώθηκαν αχώριστα με το χρηματοπιστωτικό σύστημα σε μια συμμαχία που όμοια της δεν έχει δει ο κόσμος ποτέ ως τώρα. Οι ιδιοκτήτες και οι μέτοχοι των εταιρειών επιθυμώντας γρήγορο και εγγυημένο κέρδος στράφηκαν στις χρηματιστικές επενδύσεις. Όπως σοφά σημειώνει και ο Καρλ Μαρξ «η διαδικασία παραγωγής παρουσιάζεται στα μάτια του επιχειρηματία ως ένα αναπόφευκτο στάδιο, ένα αναγκαίο κακό του πλουτισμού. Έτσι σε όλα τα έθνη στα οποία εξελίχτηκε η καπιταλιστική διαδικασία παραγωγής εμφανίζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα μια πυρετώδης προσπάθεια πλουτισμού απελευθερωμένου από τις «αγγαρείες» της παραγωγικής διαδικασίας». Το χρηματιστήριο που γιγαντώθηκε στις αρχές του 21ου αιώνα προσέφερε τον ιδανικό τρόπο εύκολου πλουτισμού των μετόχων της εκάστοτε εταιρείας. Η τεχνολογική εξέλιξη στο επίπεδο των επικοινωνιών έκανε δυνατή τη διάθεση μετοχών σε χιλιάδες μικροεπενδυτές σε όλες τις γωνιές του πλανήτη. Νέα χρηματιστικά παράγωγα εφευρέθηκαν με κύριο σκοπό την κερδοσκοπία και όχι την προστασία των διάφορων χαρτοφυλακίων. Δημιουργήθηκε ξαφνικά μια γιγαντιαία αγορά με πολύ περιορισμένο ρυθμιστικό πλαίσιο, μια ζούγκλα εν ολίγοις όπου επιβάλλεται η ισχύς του δυνατότερου…

Το σύμβολο της δύναμης της
Wall Street, ο ταύρος

Οι βλοσυροί και συντηρητικοί οικονομολόγοι του περασμένου αιώνα δύσκολα θα μπορούσαν να συλλάβουν τη λειτουργία των σύγχρονων πολυεθνικών που εκμεταλλεύονται την «κλιμακωτή οικονομία» και την «τεχνολογική ορθολογικοποίηση». Μπορούν εν πρώτοις να κάνουν τα πάντα με πολύ μικρότερο κόστος από ό,τι οι μικρές εταιρείες και παράλληλα να χρησιμοποιούν εποικοδομητικά την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Το μυστικό της επιτυχίας του χρηματιστικού καπιταλισμού, πέρα από τη δημιουργία του τραπεζικού-βιομηχανικού συμπλέγματος, στηρίζεται και στο ότι απουσιάζουν οι έλεγχοι από τη μεριά των κρατών. Παράλληλα η αδιαφάνεια που επικρατεί στις συναλλαγές δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες για αχαλίνωτη κερδοσκοπία και απάτες… Όπως αναφέρει και ο Άλβιν Τόφλερ «το να προσπαθήσει κανείς να ελέγξει μια πολυεθνική είναι σαν να προσπαθεί να πιάσει ένα ζωντανό ψάρι με τα δυο του δάχτυλα».

Το άνοιγμα δε των συνόρων για την ελεύθερη μετακίνηση των κεφαλαίων και των επενδύσεων έδωσε στις πολυεθνικές την δυνατότητα να μεταφέρουν την παραγωγή τους σε μέρη όπου ισχύουν τα χαμηλότερα μεροκάματα και οι λιγότεροι περιβαλλοντικοί περιορισμοί. Στο όνομα της φιλελευθεροποίησης που στηρίζεται ιδεολογικά στα διδάγματα των Friedrich von Hayek και Milton Friedman, επεβλήθη η αγγλοσαξονική εκδοχή του καπιταλισμού που προβλέπει άνοιγμα των αγορών, απορύθμιση της οικονομίας και ιδίως του χρηματοπιστωτικού τομέα, ιδιωτικοποίηση κρατικών περιουσιακών στοιχείων, χαμηλή φορολογία (για τους πλούσιους ειδικά…) και τα μικρότερα δυνατά ποσά για κρατικές δημόσιες δαπάνες. Επιπρόσθετα περιπλέχθηκαν έτι περαιτέρω οι νομικές μορφές πίσω από τις οποίες κρύβονται οι επενδυτές-παίχτες των αγορών. Εικονικές εταιρείες (SPV), τραπεζικοί και φορολογικοί παράδεισοι, off–shore εταιρείες καθιστούν των έλεγχο των συναλλαγών τεχνικά αδύνατο. Η πλήρης απο-υλοποίηση των συναλλαγών και η δικτύωση των χρηματιστηρίων μετασχημάτισαν το χρηματιστικό τοπίο του πλανήτη εντείνοντας την αύξηση των εσόδων των κατόχων κεφαλαίου.

Ο Friedrich von Hayek

 Πλέον μπορούμε και μιλάμε για χρηματοπιστωτική βιομηχανία. Ένα πολυπλόκαμο σύστημα τραπεζών, πιστωτικών συνεταιρισμών, ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων, hedge funds (κεφάλαια επιθετικής διαχείρισης κινδύνου), ασφαλιστικών ιδρυμάτων που συνολικά αποκαλείται «σκιώδες τραπεζικό σύστημα». Στην υπηρεσία του τίθενται όλα τα λαμπρά μυαλά των πανεπιστημίων αφού έχει δημιουργηθεί μια νέα μαθηματική πολυπλοκότητα στις συναλλαγές και στα προϊόντα, ακατανόητη πολλές φορές στους μετόχους για τους οποίους το άμεσο κέρδος έχει σημασία. Οι μέτοχοι θέτουν τον στόχο και οι διάνοιες παρέχουν το μέσο. Τα παχυλά μπόνους των «golden boys» διώχνουν κάθε αμφιβολία ως προς το σκοπό.

Μια νέα νομενκλατούρα ικανότατων επιστημόνων τίθεται επικεφαλής στο κυνήγι του κέρδους. Εφευρίσκουν νέα οικονομικά μαθηματικά μοντέλα, χρηματιστικά προϊόντα και επενδυτικές στρατηγικές. Η «εξισορροπητική κερδοσκοπία» ή απλώς arbitrage δίνει τη δυνατότητα στοιχηματισμού υπέρ και κατά διαφόρων εξελίξεων στην αγορά. Στην ταινία του 1999 «Rogue Trader» ο Ewan McGregor υποδύεται μια διάνοια τον Nick Lesson που χρησιμοποιώντας τέτοιες ημιπαράνομες μεθόδους απέφερε μεγάλο κέρδος για την τράπεζα Barings, μέχρι να συλληφθεί… Η πλειοψηφία των στελεχών αυτών των ιδρυμάτων θα λέγαμε προσομοιάζει στον τύπο του κοσμοκαλόγερου που αντί να επιδίδεται σε καθημερινή προσευχή καταγίνεται με την κερδοσκοπία…Κάπως έτσι προέκυψαν και τα CDS τα οποία είναι συμβόλαια ασφάλισης ενός χρέους και εγγυώνται στον πιστωτή ότι θα αποζημιωθεί ακόμα και αν ο οφειλέτης αδυνατεί να αποπληρώσει. Τα κεφάλαια «Γύπες» επίσης ειδικεύονται στην αγορά τίτλων εταιρειών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ή είναι σε πτώχευση και αποζημιώνονται από τη ρευστοποίηση των μετοχών ή την αναδιοργάνωση της εκάστοτε εταιρείας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από άποψη κέρδους έχουν τα προθεσμιακά συμβόλαια «futures». Προσφέρουν τη δυνατότητα απόκτησης ή πώλησης ενός τίτλου, ενός ξένου νομίσματος ή ενός αγαθού σε μια μεταγενέστερη ημερομηνία και σε μια τιμή που έχει οριστεί εκ των προτέρων. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στοιχήματος πάνω στην άνοδο ή την πτώση των μετοχών, των δεικτών, των ομολόγων, των πρώτων υλών… Στις Η.Π.Α. τέλος οι τράπεζες εφηύραν ένα ενυπόθηκο στεγαστικό δάνειο το «subprime», υψηλού ρίσκου όπως αποδείχτηκε, το οποίο χορηγήθηκε αφειδώς σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, χωρίς να εξετάζεται η δυνατότητα αποπληρωμής του. Αυτά τα «subprimes» αποδείχτηκαν η πέτρα του σκανδάλου στις Η.Π.Α. αφού οδήγησαν σε χρεοκοπία τις τράπεζες στεγαστικών δανείων Fannie Mae και Freddie Mac οι οποίες βρέθηκαν με χρέη άνω των 100δις δολαρίων η καθεμία…Τα δάνεια αυτά χαρακτηρίζονταν από τα «golden boys» ως N.I.N.J.A.( No Income, No Job or Assets), δηλαδή χορηγούνταν χωρίς ο δανειολήπτης να έχει κατ ανάγκη εισόδημα, δουλειά ή περιουσιακά στοιχεία…! Αλλά ο λόγος που χορηγούνταν ήταν διότι αμέσως μετά το χρέος μεταπωλούταν σε κάποιο τρίτο οπότε ποσώς ένοιαζε τον δανειστή η οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη…! Μάλιστα ο Κινέζος David X. Li απογείωσε την κερδοσκοπία εφευρίσκοντας τα CDO. Μέσω αυτών οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν κάθε είδους στεγαστικά δάνεια και να τα συγκεντρώνουν σε μια ενιαία δεξαμενή. Εν συνεχεία τεμαχίζουν τη δεξαμενή σε διάφορα πακέτα τα οποία πουλούν στους επενδυτές. Αυτά τα παράγωγα εμπορεύονται μεταξύ των τραπεζών εν είδη χρήματος.

Το χρέος έχει πλέον αποκτήσει ανταλλακτική αξία… Τα τελευταία αποτελούν τα λεγόμενα «τοξικά παράγωγα» που συνεχίζουν να «μολύνουν» τα τραπεζικά χαρτοφυλάκια. Ειδική μνεία αξίζει εδώ να γίνει και στους περιβόητους οίκους αξιολόγησης οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο των προϊόντων αυτών και οφείλουν να ενημερώνουν τους κατόχους για μελλοντικούς κινδύνους. Οι τρεις «μεγάλοι» Moody’s, Standard & Poors και Fitch Ratings βαθμολογούσαν τα «subprimes» και τα CDO με την ανώτατη βαθμολογία ΑΑΑ…

Ο Ewan Mc Gregor ως Nick Lesson
στην ταινία Rogue Trader

Το City του Λονδίνου και η Wall Street για την πλειοψηφία των κοινών θνητών αντιπροσωπεύουν στην καλύτερη περίπτωση μακρινές χώρες για τις οποίες γνωρίζουμε ελάχιστα. Ο ιστορικός David Kynaston ορθά τονίζει ότι «στα κομμουνιστικά καθεστώτα, τα παιδιά από το δημοτικό σχολείο διδάσκονταν τις αρχές και τις πρακτικές του συστήματος, ενώ στον καπιταλιστικό κόσμο δεν υπάρχει τίποτε συγκρίσιμο». Έχοντας εξωθήσει την ειδίκευση στα άκρα, στα όρια του παραλόγου, η κοινωνία παράγει «μισούς ανθρώπους, αναιμικούς υπαλλήλους και αδιάφορους κλητήρες» κατά τον νομπελίστα οικονομολόγο Paul Samuelson. Αυτή η κατάσταση συλλογικής άγνοιας δίνει τη δυνατότητα στα χρηματιστικά συμφέροντα να αξιοποιούν την αδιαφάνεια και να παρακάμπτουν ευκολότερα του νομικούς περιορισμούς των κρατών. 

Στο παιχνίδι έχουν εισέλθει «νομότυπα» πλέον και οι εγκληματικές οργανώσεις που επενδύουν τα κέρδη του εγκλήματος «αποκαθαρμένα», μέσω των φορολογικών παραδείσων και των τραπεζών «πλυντηρίων» ανά τον κόσμο…Η «Κόζα Νόστρα» στις Η.Π.Α., η «Μαφία» της Ιταλίας, η «Γιακούζα» της Ιαπωνίας και οι «Τριάδες» του Χονγκ Κονγκ ενδεικτικά έχουν στη διάθεση τους φορολογικούς, τραπεζικούς και νομικούς παραδείσους οπού μπορούν να τοποθετήσουν τα κεφάλαια τους, χωρίς πολλές αδιάκριτες ερωτήσεις, στο παντοτινά ρέον χρηματιστικό σύστημα. Η Ανδόρα, η Κύπρος, η Ελβετία, το Μονακό, οι Βερμούδες, οι Μπαχάμες, οι Παρθένοι Νήσοι, το Κουρασάο, οι Σεϋχέλλες, το Μπαχρέιν αποτελούν μερικούς από τους προορισμούς του βρώμικου χρήματος. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί στις συναλλαγές απλώς δεν υπάρχουν εκεί… «Όμορφος κόσμος ηθικός αγγελικά πλασμένος»…Πρόσφατο το παράδειγμα της Ελλάδας η οποία στην προσπάθεια της να εντοπίσει παράνομα διαφυγόντα κεφάλαια στην Ελβετία, συνάντησε ένα γρανιτένιο τείχος άρνησης από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της τα οποία επικαλούνται το απόρρητο των συναλλαγών τους…. Μια νόμιμη και ηθική συμπεριφορά που συνάδει με το διεθνές δίκαιο! Χωρίς πτώμα δεν υφίσταται έγκλημα…

Ο Michael Douglas ενσάρκωσε τον στυγνο
καπιταλιστή Gordon Gekko στην ταινία
του Oliver Stone, Wall Street

Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα παραγώγων, χρηματιστικών προϊόντων, και ομολόγων ο σαστισμένος πολίτης αδυνατεί να κατανοήσει γιατί εν τέλει πρέπει να συνεχιστεί αυτή η οικονομική ανομία και καλείται να διασώσει τους χρεοκοπημένους παίκτες της χρηματιστηριακής ρουλέτας. Μέσα ενημέρωσης, εκτελώντας εντολές των «παικτών» ιδιοκτητών τους, επιδίδονται σε μια άνευ προηγουμένου παραπληροφόρηση της κοινής γνώμης. Η κοινή λογική απλώς σηκώνει τα χέρια ψηλά ακούγοντας να βαφτίζεται η διάσωση των χρεοκοπημένων εταιρειών από το κράτος, «έκτακτη διάσωση» και σε καμία περίπτωση κρατικός παρεμβατισμός, λέξη ταμπού για τους πιστούς του νεοφιλελευθερισμού… Η νέα οικονομία χτίζεται από όλους εκείνους που κατέχουν τον πλούτο. Ο δημοσιογράφος Marc Roche δίνει ένα πολύ πετυχημένο ορισμό του τι εστί εν τέλει αυτή η αναδυόμενη «νέα οικονομία»: «Είναι σα να παίρνεις ένα οποιοδήποτε ζώο -λαγό, αγριογούρουνο-, να του ζωγραφίζεις χοντρές βούλες, να του φοράς κοστούμι, να το βάζεις στο χρηματιστήριο χωρίς προφυλάξεις ή ενδοιασμούς και να του δίνεις π.χ. το όνομα giraffe.com. Και να περιμένεις μετά τον πελάτη…, τον μικρό τιτλούχο δηλαδή, που έχει εμπιστοσύνη στους ανθρώπους και…στους οικονομικούς θεσμούς. Τι σημασία έχει που η εν λόγω εταιρεία έχει εικονικούς λογαριασμούς! Εκείνο που μετρά είναι να μεγαλώσει τόσο η φούσκα του διαδικτύου, ώστε να έχει παράλογες αποδόσεις. Όλοι κερδίζουν από αυτό. Πρώτον, ο διοπτροφόρος επιχειρηματίας, που θυμίζει φοιτητή κάπως προχωρημένης ηλικίας και ο οποίος είναι ο απόστολος του φιλελεύθερου ευαγγελίου με το όνομα Web. Μετά η Αμερική, που θέλει να έχει ήρωες. Και, τέλος, οι βασιλιάδες της Goldman Sachs, που τρίβουν τα χέρια τους, καθώς η τράπεζα ήταν ένας από τους δημιουργούς της φούσκας».

Ο Τζ. Π. Μόργκαν όταν κάποτε του ζητήθηκε να χαρακτηρίσει με λίγες λέξεις το χρηματιστήριο είχε πει: «ανεβοκατεβαίνει»! Σήμερα ο οικονομικός κόσμος μιλάει για το «σοκ του σκαμπανεβάσματος». Το χρηματιστικό σύστημα ταλανίζεται από όλο και συχνότερες απότομες ανόδους και πτώσεις των τιμών. Αυτή η συνεχής ταλάντωση μεταξύ των άκρων δείχνει και την αστάθεια του συστήματος. Η μια κρίση ακολουθεί την άλλη. Το 1997 ήταν το «κραχ» των χρηματιστηρίων της Νοτιοανατολικής Ασίας, το 2001 η καταβαράθρωση του δείκτη NASDAQγια τις εταιρείες τεχνολογίας αιχμής, το 2008 το μεγαλύτερο «κραχ» στην ανθρώπινη ιστορία. Το κόστος διάσωσης των χρεοκοπημένων εταιρειών μόνο στην Αμερική έχει ανέλθει αισίως στα 1,3 τρις δολάρια! Ο αναλυτής συστημάτων Ρομπέρτο Βάκα στο βιβλίο του «Η επερχόμενη σκοτεινή περίοδος» αναφέρει εύστοχα: «Η γονιμότητα των μεγάλων συστημάτων ισχύει μέχρι να φτάσουν σε μια κρίσιμη κατάσταση, και τότε επακολουθεί μια πραγματική Κρίση, τόσο γρήγορη όσο γρήγορα συνέβησαν και όλες οι μέχρι τότε αλλαγές και πολλά καταστροφικά γεγονότα θα επακολουθήσουν»...Ωδίνες τοκετού…; Ίδωμεν…

Διαβάστε: «Το κραχ» Άλβιν Τόφλερ, εκδόσεις Κάκτος.

«Ουπς!» John Lanchester, εκδόσεις Anubis. «Η Τράπεζα» Marc Roche, εκδόσεις Μεταίχμιο.

Δείτε: Rogue Trader, του James Dearden (1999)
Wall Street (1987) και Wall Street: Money never sleeps (2010), του Oliver Stone.
http://eranistis.net/wordpress/
το είδα