«Αΐστε και σεις κι η πίστη σας παλιότουρκοι χαθείτε. Οι Βρονταµίτες ζωντανοί, Τούρκους δε προσκυνάνε»

Παλαιομονάστηρο Βρονταμά Λακωνίας.
Μνημείο θυσίας 

Βρισκόμαστε στο 1825. Η επανάσταση των Ελλήνων ενάντια στον τουρκικό ζυγό συνεχίζεται. Μετά τις αποτυχημένες προσπάθειες των Τούρκων να καταπνίξουν την επανάσταση, ο σουλτάνος ζητά βοήθεια από τον πασά της Αιγύπτου Μωχάµετ Αλή.

Το Φεβρουάριο του 1825 ο Ιµπραήµ κάνει απόβαση στην Πελοπόννησο µε πολύ ισχυρή στρατιωτική δύναµη. Μετά από σκληρές και αιματηρές µάχες καταφέρνει να την καταλάβει. Ο δρόµος για τη Τριπολιτσά γίνεται ευκολότερος. Σε όλη την Πελοπόννησο επικρατεί αναστάτωση. Ο Ελληνικός στρατός είναι σχεδόν διαλυµένος. Οι αντιστάσεις τους µηδενικές. 

Το Ολοκαύτωμα 

Στις αρχές του Σεπτέµβρη, ο Ιµπραήµ ξεκινά από την Τρίπολη για την Λακωνία. Η κάθοδός του σπέρνει τον τρόµο και τον πανικό σε όλους. Η ίδια τροµάρα κυριεύει και τους Βρονταµίτες όταν µαθαίνουν τον ερχοµό στο χωριό τους. Επικρατεί πανικός. Επιχειρούν να φύγουν, να σωθούν.

Όµως, µη θέλοντας να απομακρυνθούν από τα όρια του χωριού τους βρίσκουν καταφύγιο στο Παλαιοµονάστηρο, ένα ναό αφιερωµένο στη Θεοτόκο, στον Άγιο Νικόλαο και
στο μεγαλομάρτυρα Νικήτα, που από τις σπάνιες τοιχογραφίες του χρονολογείται στο 1201.

Σε αυτή τη δύσκολη στιγµή, ηγετικό ρόλο αναλαµβάνει ο παπα-∆ηµήτρης Παπαδηµητρίου, ο οποίος µαζί µε τον Βρονταµίτη οπλαρχηγό Γιάννη Καραµπά εµψυχώνουν και δίνουν θάρρος στους κατοίκους. Μαζί τους έχουν πάρει τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους καθώς και όπλα της εποχής.

Φτάνοντας ο Ιµπραήµ στο Βρονταµά αντικρίζει ένα έρηµο χωριό. Λίγοι γέροι, ανήµποροι να µετακινηθούν αρνούνται να αποκαλύψουν το καταφύγιο. Ο θυµός του µεγάλος. Έφιπποι ανιχνευτές χτενίζουν όλη την περιοχή. Καταφέρνουν να εντοπίσουν κάποιους έγκλειστους που είχαν κατέβει στον κάµπο να µαζέψουν σταφύλια. Τους ακολουθούν και εντοπίζουν το οχυρό που είχαν καταφύγει περίπου 300 µε 400 Βρονταµίτες. Τα στρατεύµατα του Ιµπραήµ καταφθάνουν µπροστά σε ένα πραγµατικά δύσκολο οχυρό. Η κατάληψή του δεν φαίνεται εύκολη υπόθεση καθώς πρόκειται για ένα µοναστήρι αετοφωλιά, χωρίς καµία πρόσβαση. Ο Ιµπραήµ τους ζητά να παραδοθούν και να υπογράψουν προσκυνοχάρτια σε αντάλλαγµα της ελευθερίας τους. Οι Βρονταµίτες δια στόµατος παπα-∆ηµήτρη απαντούν: 

«Αΐστε και σεις κι η πίστη σας παλιότουρκοι χαθείτε.

Οι Βρονταµίτες ζωντανοί, Τούρκους δε προσκυνάνε». 

Η πολιορκία ξεκινά µε αλλεπάλληλες επιθέσεις. Οι Βρονταµίτες έχοντας πίστη στο Θεό και αγάπη για την πατρίδα αντιστέκονται σθεναρά. Μέσα στο µοναστήρι ακούγονται ύµνοι και ψαλµωδίες και αυτό µανιώνει περισσότερο τον Ιµπραήµ. Ένας στρατηγός του παρατηρεί πως ο βράχος που σκέπαζε το µοναστήρι, σε ένα του σηµείο, δεν είναι τόσο παχύς. Αµέσως δίνεται η εντολή να ανατιναχθεί το σηµείο αυτό µε φουρνέλα. 

Η 15^η Σεπτεμβρίου ξημερώνει 

Το µαρτύριο ξεκινά. Ο δρόµος είναι ανοιχτός για το µακάβριο έργο που θα ακολουθήσει. Θειάφι, µπαρούτι και άλλες εύφλεκτες ύλες ρίχνονται µέσα στο ναό. Οι πύρινες φλόγες τυλίγουν το µοναστήρι. Άψυχα τα κορµιά των Βρονταµιτών κείτονται το ένα πάνω στο άλλο. Στον ιερό τούτο χώρο παραδίδουν την τελευταία τους πνοή στον Ύψιστο Δηµιουργό. Οι βάρβαροι θέλοντας να δουν µε τα µάτια τους τα αποτελέσµατα της θηριωδίας τους µπαίνουν µέσα στο µοναστήρι και λεηλατούν όλα εκείνα τα άψυχα κορµιά παίρνοντας ότι πολύτιµο είχαν. Στη συνέχεια περνούν σε µία πράξη πρωτάκουστη για την ιστορία. Χαράζουν µε κοφτερό µαχαίρι το αυτί του κάθε πτώµατος για να δουν αν έχει µείνει κανείς ζωντανός ώστε να τον πάρουν αιχµάλωτο. Κατόπιν βεβηλώνουν τις εικόνες βγάζοντας µε σπαθιά τα µάτια των αγίων. Αγωνιωδώς αναζητούν να βρουν τα κορµιά του παπα-∆ηµήτρη και του Γιάννη Καραµπά. Ο Καραµπάς εντοπίζεται ήδη νεκρός, ενώ ο παπα-∆ηµήτρης µισοζώντανος οδηγείται µπροστά στον Ιµπραήµ. Ο Ιµπραήµ του υπόσχεται µεγάλες τιµές, αν αλλαξοπιστήσει. Όµως αυτός µένει µέχρι τέλος άκαµπτος, απορρίπτοντας όλες τις προτάσεις. Μετά από σκληρά βασανιστήρια, ο «Παπαφλέσσας» της Λακωνίας αφήνει την τελευταία του πνοή σε µία άκρη του προαυλίου του Παλαιοµονάστηρου φωνάζοντας την λέξη ΕΛΛΑ∆Α. 

Αξίζει να σηµειωθεί πως σήµερα δεν θα τιµούσατε το ιστορικό αυτό ολοκαύτωµα χωρίς την συµβολή µιας σύγχρονης και άξιας Ελληνίδας, της Ελένης Στρατήγη, η οποία µε το έργο της αναβίωσε τη µνήµη της εθνικής αυτής θυσίας και µας θύµισε πως η µεγαλειώδης θυσία των Βρονταµιτών ήταν αποτέλεσµα της βαθιάς πίστης τους προς το Θεό και της αγάπης τους προς την πατρίδα. Η οµοψυχία τους ήταν το µέγα δίδαγµα που ψυχώνει το Έθνος µας ώστε να µη σβήσει το φως του Ελληνικού πνεύµατος, ώστε να διδαχθούν οι νέοι, να θυµηθούν οι ώριµοι και να αναπολήσουν οι ηλικιωµένοι τι σηµαίνει σήµερα και αύριο το να είσαι ΕΛΛΗΝΑΣ.

Ας καλλιεργήσουµε τα χαρίσµατά τους και ας παραµείνουµε πάντα Έλληνες για τους Έλληνες. Οδηγός µας ας γίνει η γνώση της ιστορίας, πίστη µας η πίστη µας στο Θεό και στην πατρίδα, πυξίδα µας οι αρετές της φυλής µας και στόχος µας τα πεπρωµένα του έθνους µας. Ας αποδείξουµε λοιπόν όλοι µας σε αυτά τα δύσκολα χρόνια, ότι είµαστε άξιοι της βαριάς αυτής κληρονοµιάς.

 

Το Μοναστήρι 

Το παλαιοµονάστηρο απέχει 6,5 περίπου χιλιόµετρα από την Τοπική Κοινότητα Βρονταµά. Βρίσκεται σε ένα σπήλαιο επάνω σε απόκρηµνο βράχο ο οποίος υψώνεται στην αρχή της ∆υτικής πλευράς της χαράδρας στο µέσο της οποίας ρέει ο ποταµός Ευρώτας. Ο ναός σύµφωνα µε την κτητορική επιγραφή που σώζεται εντός του νάρθηκα τιµάται επ΄ ονόµατι «της υπεραγίας Θεοτόκου και του Αγίου µεγαλοµάρτυρα Νικήτα». Η χρονολόγηση των τοιχογραφιών, σύµφωνα µε τον καθηγητή Νικόλαο ∆ρανδάκη που ως επιµελητής των βυζαντινών αρχαιοτήτων του Μυστρά τις είχε µελετήσει, έχει ως ακολούθως: Οι τοιχογραφίες που σώζονται ανάγονται σε τέσσερις εποχές 1) Τοιχογραφίες 12ου αιώνα, 2) Τοιχογραφίες του 1201, 3) Τοιχογραφίες του 14ου αιώνα, 4) µεταβυζαντινές τοιχογραφίες παρεκκλησίου του 1556. Το έτος 1958 χαρακτηρίσθηκε από την Ελληνική Πολιτεία ως Ιστορικό Μνηµείο. Το έτος 1961 εκδίδεται βασιλικό διάταγµα «Περί ορισµού της 15ης Σεπτεµβρίου, ως τοπικής Εθνικής Εορτής δια την Κοινότητα Βρονταµά ΝοµούΛακωνίας». Τον Σεπτέµβριο του 2012 δηµιουργήθηκε Σύλλογος Ολοκαυτώµατος Βρονταµιτών «Το Παλαιοµονάστηρο»που σκοπό έχει την εκπόνηση δράσεων για την ανάδειξη του ιστορικού αυτού µνηµείου και την διάδοσή του.  Μάλιστα, σε λίγο καιρό θα είναι διαθέσιµες πληροφορίες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό µέσω της Ιστοσελίδας που ετοιµάζεται µε πρωτοβουλία του  Συλλόγου. 

* Από το περιοδικό ‘ΕΠΑΘΛΟ’, τεύχος 89, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2013, Αγ. Τριάδα Μιδέας Αργολίδας. Το άρθρο είναι του Διαμαντή Φαρλέκα, προέδρου της τοπικής κοινότητας Βρονταμά. Το κείμενο είναι ομιλία του που εκφωνήθηκε στην επέτειο του ολοκαυτώματος.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ