Κατά τον μύθο, η Περσεφόνη είναι κόρη της φερεκάρπου θεάς Δήμητρας (Δα = γη [εξ ου και δάπεδο] + Μήτηρ). Μία μέρα, παρέα με φίλες της, η Περσεφόνη βρίσκεται σε ένα ανθισμένο λιβάδι. Κάποια στιγμή, εκεί που σκύβει να κόψει έναν νάρκισσο, ανοίγει η γη και ξεπετιέται ο Πλούτων πάνω στο τέθριππο άρμα του που το σέρνουν τα τρομερά, μαύρα άλογα, Χθόνιος, Ερεβεύς, Ζόφιος και Λυγαίος, των οποίων τα ονόματα αντιστοιχούν στα έγκατα της γης, το σκότος, την θλίψη και την σκιά. Ο θεός του Κάτω Κόσμου αρπάζει την κόρη και χάνεται στα έγκατα της γης για να την κάνει βασίλισσά του στον κόσμο των νεκρών.
Ο θρήνος της Δήμητρας για τον χαμό της αγαπημένης κόρης συνοδεύεται από την νέκρωση της φύσεως. Ο Δίας, φοβούμενος ότι θα καταστραφεί το επίγειο βασίλειό του, υποκύπτει στον εκβιασμό της Δήμητρας ότι δεν θα αφήσει τίποτα να ξανανθίσει εάν δεν της επιστραφεί η κόρη της. Πείθει λοιπόν τον αδελφό του, τον Πλούτωνα, να επιτρέψει την επιστροφή της Περσεφόνης. Η Κόρη όμως,
έχοντας φάει επτά σπόρους ροδιού στον Κάτω Κόσμο, είναι δεμένη άρρηκτα πλέον μ' αυτόν, και είναι υποχρεωμένη να κατοικεί στον Άδη για έξι μήνες, ενώ επιστρέφει για άλλους έξι. Κατά την απουσία της έρχεται το Φθινόπωρο (όταν 'φθίνουν' τα 'οπώρα' ή καρποί) και ο Χειμώνας, ενώ η φύση εορτάζει την επιστροφή της κατά την Άνοιξη και το Θέρος. Εξ άλλου, αυτό σημαίνει και το όνομά της, το οποίο σημαίνει αυτή που φέρνει την αφθονία.
Εδώ πρέπει να υπογραμμίσουμε την αλληλουχία του Κάτω Κόσμου με αυτόν της επιφάνειας της γης. Πρόκειται για τον φυσικό κύκλο των πάντων, δηλαδή γέννηση, ζωή, φθορά, θάνατος, αναγέννηση και ούτω καθ' εξής. Όταν η Περσεφόνη βρίσκεται στον Κάτω Κόσμο, η Δήμητρα κατεβαίνει στην γη, θρηνεί και τα πάντα 'φθίνουν' (Φθινόπωρο), πέφτουν στην γη και τα απορροφάει το έδαφος το οποίο 'πλουτίζει', εξ ου και Πλούτωνας το όνομα του καταχθόνιου θεού. Κατόπιν, τον 'πλούτο' τον επαναφέρει στην επιφάνεια η Κόρη με τον ερχομό της, ενώ η Δήμητρα επιστρέφει στον ουρανό.
Τα ανθοστέφανα που πλέκουμε κάθε Άνοιξη συμβολίζουν τον εορτασμό της επιστροφής της, ενώ οι σπόροι ρόδων που τοποθετούνται στα κόλλυβα κατά τα μνημόσυνα που ακόμα τηρούμε σήμερα για τους νεκρούς μνημονεύουν τον χαμό της στον κάτω κόσμο. Η λέξις κόλλυβα προέρχεται από το κόλλυβον - νόμισμα μικρής αξίας που τοποθετούσαν πάνω στον τάφο οι αρχαίοι. Οι λιτανείες και η πομπή του επιταφίου της ελληνικής εκκλησίας, ανάγονται στην πομπή των Ελευσινίων Μυστηρίων στην αρχαία Ελλάδα. Άρα, ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός διατηρείται κρυμμένος στα ήθη, τα έθιμα και γενικά σε όλον τον νεότερο ελληνικό πολιτισμό, αλλά αυτές οι έννοιες που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την συμπεριφορά του ανθρώπου προς την φύση είναι ξεχασμένες. Η λήθη είναι έκδηλη όταν το πλέξιμο ανθοστεφάνων της Πρωτομαγιάς ταυτίζεται περισσότερο με την εορτή της 'εργατιάς' παρά με τον εορτασμό της φύσης. Εκδηλώνεται επίσης όταν τρώμε κόλλυβα χωρίς να εξετάζουμε τον συμβολικό χαρακτήρα του σταριού και του ροδιού που περιέχουν - το σιτάρι σύμβολο ζωής και το ρόδι σύμβολο αίματος και ευφορίας.
Τώρα, που η γη βαριανασαίνει κάτω από τις ολέθριες δραστηριότητες του ανθρώπου, είναι καιρός να θυμηθούμε τις ουσίες των μύθων και τις έννοιες των αρχαίων συμβολισμών. Με το πέρασμα των χρόνων, όλο και πτωχότερη αναδύεται στην γη η Περσεφόνη, καθώς το μπετόν και η άσφαλτος εμποδίζουν τον ερχομό της και οι βρόχινες σπονδές του Ουρανού φτάνουν στα σωθικά της γης μολυσμένες.Ωστόσο, έχοντας επικεντρωθεί στην απόκτηση του άψυχου υλικού πλούτου παρά στα ουσιώδη στοιχεία του φωτός, κάτω από το οποίο κάποτε σμίγαμε με τον παραδοσιακό μας τρόπο ζωής, φέραμε την κατήφεια του Πλούτωνα στην επιφάνεια και συνεπώς στην καθημερινότητά μας. Και επειδή σήμερα είδα περισσότερους να να τρώνε στις ταβέρνες παρά να πλέκουν ανθοστέφανα, αλλά και τα παιδιά τους χαμένα στις παλαμο-οθόνες των έξυπνων τηλεφώνων.... σκέφτηκα τους στίχους στο τραγούδι «Ο Εφιάλτης της Περσεφόνης» του Μάνου Χατζιδάκη,
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Προ 20 χρόνων, έγραψα κι εγώ έναν έμμετρο διάλογο, όπως τον φαντάστηκα, μεταξύ της μητέρας Δήμητρας που πρόσμενε τον ερχομό της κόρης της και την ίδια την Περσεφόνη.
ΠEPΣEΦONH
ΔΗΜΗΤΡΑ: Γλυκιά μου κόρη, τέκνον μου θαλλοανθομαλλούσα,
τον πάνω κόσμο άνθισε στεφάνια να σου πλέξουν-
στεφάνια πυκνολούλουδα την κόμη σου να στέψουν.
Mονάκριβη, το γέλιο σου στους κάμπους ν' αντηχήσει·
εαρινή μου συντροφιά, η φύση να ανθίσει.
Tον Άδη άφησε, γλυκιά, το σκοτεινό το φρέαρ·
ανέβα κόρη μου στη Γη και φέρε μου το έαρ!
Θα στρώσω το χλωρό χαλί στη Γη να περπατήσεις,
με άνθη και με ευωδιές τον κόσμο να προικίσεις.
ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ: Ω σεμνή μου Δήμητρα, μητέρα σιτοφόρε,
δεν είμαι πια η κόρη σου που με στοργή θυμάσαι
στα όνειρα που θρέφουνε το χρόνο που κοιμάσαι.
Eίμαι χλωμή, αδύναμη και γίνομ' ωχροτέρα.
Tα δένδρα πια δεν τ' αγαπούν οι άνθρωποι, μητέρα˙
Tα κόβουνε, τα καίγουνε, το έδαφος νεκρώνουν,
ταφόπετρα το κράσπεδο, τα πάντα μαραζώνουν.
Tα χείλη μου ξηράθηκαν, νερό πια δεν τα φτάνει -
Δαμάτερ, κι αν εγώ διψώ - το κράσπεδο το χάνει.
Kι αυτό που ρέει στα σωθικά της γης είναι φαρμάκι·
δηλητηριάσαν τους αγρούς και κάθε τους ρυάκι.
Kαι πού να τρέξουν τα παιδιά, λουλούδια να μαζέψουν·
στεφάνια ανθοκέντητα, την Άνοιξη να πλέξουν;
Tα δένδρα πια δεν τ' αγαπούν οι άνθρωποι μητέρα.
Eίμαι χλωμή, αδύναμη και γίνομ' ωχροτέρα.
ΔΗΜΗΤΡΑ: Αλί με και τρισαλί! Ω Κόρη, Περσεφόνη,
τον άνθρωπο θα 'κδικηθώ, δεν θα σ' αφήσω μόνη!
-Παναγιώτης Τερπάνδρου Ζαχαρίου-
PANAGIOTIS TERPANDROU ZACHARIOU
πηγή
ΑΡΜΟΣΚΟΠΩΝΤΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου