Όποιος ντρέπεται για τον Μ. Αλέξανδρο, ντρέπεται και για τον Ρήγα;

Ομόρροπες ή αντίρροπες ήταν οι δυνάμεις
που ασκήθηκαν για την δημιουργία
της Ελλάδας από τον Ρήγα και τον Κοραή;
Δυστυχώς, πολλοί πιστεύουν το πρώτο.

Στην πασίγνωστη απεικόνιση της ανορθούμενης Ελλάδας δυο είναι τα πρόσωπα που την ανασηκώνουν: ο Ρήγας ο Θεσσαλός και ο Αδαμάντιος ο Χίος. Ποια είναι η σχέση τους;

Η Ελλάδα εγείρεται υπό την ευλογία του Χριστού. Στην εικόνα συνυπάρχουν ο Ρήγας με τον Κοραή, ο Φοίνικας με την Αθηνά, η νεκροκεφαλή με την κουκουβάγια. Η συνύπαρξη αυτή πιστοποιεί την σύζευξη δυο αντίθετων πλευρών, όχι την ανάσταση της ταλαίπωρης Ελλάδας από μια, ενιαία πολιτισμική αντίληψη. Ύστερα από ένα περίεργο και ανεξήγητο 21 και μετά τον Όθωνα, έγινε αναγκαία μια συμφιλίωση και ομογενοποίηση που θα έδινε μια και μόνη γραμμή παιδείας και ιστορίας. Η γραμμή αυτή θα ήταν και κοσμικώς εθνική και εθνικώς χριστιανική. Με δεδομένη την πάγια φόρτιση από την δολοφονία του Καποδίστρια, την χριστιανική γραμμή ανέλαβε να εκπροσωπήσει ο Ρήγας. Η ιδρυτική τριανδρία Ρήγα-Κοραή-Υψηλάντη εγκαταλείφθηκε. Στην απεικόνιση αυτή ο μεν Κοραής υποχρεώνεται να συνυπάρξει με τον Χριστό και τον αναγεννώμενο Φοίνικα, η δε καποδιστριακή πλευρά αναλαμβάνει να σιωπήσει σχετικά με τον ρόλο του Κοραή και να τον εξυμνεί για το διαφωτιστικό του έργο.

Όποιος ήθελε τον Ρήγα αγκαζέ με τον Κοραή, ανέλαβε να κρύβει τον Μ. Αλέξανδρο, τον Απ. Παύλο, την Κωνσταντινούπολη και να ερμηνεύει τον Ηρακλή κατά το δοκούν

Μια τεράστια ένδειξη της αντίθεσης μεταξύ του
υπερεθνικού Ρήγα και του εθνικού Κοραή απεικονίζεται στην Χάρτα. Την Χάρτα της Ελλάδος όχι την «Χάρτα του Ρήγα» όπως συνήθως αναφέρεται. Οι αναφορές του Ρήγα στον Μ. Αλέξανδρο είναι συνεχείς, όταν τα ονόματα «Φίλιππος» και «Αλέξανδρος» ενεργοποιούσαν τα πιο αρνητικά ανακλαστικά της ομάδας που είχε ορίσει τους εξεγειρόμενους του 1821 «Έλληνες» ως εκείνους που στερήθηκαν την ελευθερία τους από τους «Μακεδόνες». Ο Ναπολέων είχε ζητήσει από τον Κοραή να εκδώσει τον Στράβωνα. Ο Κοραής ανέλαβε να παραθέτει στα κείμενά του -ακόμα και χωρίς στενή σύνδεση με τα νοήματα- την φράση του Στράβωνα για την καταστροφή των Ελλήνων από τους Μακεδόνες. Η αντιδιαστολή Ελλήνων-Μακεδόνων σταδιακά εξελίχθηκε. Όμως ο Ρήγας, παρά το ότι συνεργάστηκε και με το εταιρικό τμήμα των Γάλλων, είχε τελείως αντίθετη κατεύθυνση. Έβλεπε τον αρχηγό των υπό εξέγερση Ελλήνων ως έναν νέο Αλέξανδρο. Ο μέγας Στρατηλάτης όχι μόνο τυπώθηκε χωριστά, αλλά ήταν κεντρικό πρόσωπο στην Χάρτα. Παραθέτουμε τις εικόνες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο της Μαρίας Μαντουβάλου «Ο Ρήγας στα βήματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου«.

Η ιστορία του Ρήγα έχει κοπεί και ραφεί στο πατρόν της εθνικής ιστορίας. Για την ακρίβεια έχει συρρικνωθεί σε δυο φράσεις. Το καταφανώς υπερεθνικό του σχέδιο έχει καλυφθεί πίσω από την «Δημοκρατία της Γαλλικής Επανάστασης», χωρίς να εξηγείται γιατί ο αγαπημένος του Κοραή, ο «γίγας» Ναπολέων Βοναπάρτης, δεν κάνει το παν για τον απελευθερώσει ή για να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του έναντι των Γραικών επί 15 χρόνια. Η δεύτερη φράση που κρύβει τον Ρήγα είναι η «Ομοσπονδία των Βαλκανικών λαών». Πέρα από τον αναχρονιστικό όρο «βαλκάνιος», μια ματιά στα κείμενα και την ζωή του Ρήγα δείχνει σε ποιο πλαίσιο λειτουργεί. Το σχέδιο που υπηρετεί ο Ρήγας είναι η Επανάσταση των Ορθοδόξων μέσω του χριστιανικού διαφωτισμού. Το σχέδιο αυτό, λειτουργώντας στο διεθνές εταιρικό περιβάλλον και έχοντας διαδρομή πριν από την Γαλλική Επανάσταση, αποκρύπτει, ενστερνίζεται ή μεταλλάσσει στοιχεία του αντιχριστιανικού διαφωτισμού.

Η Χάρτα της Ελλάδος δεν εξηγείται. Η φαναριώτικη παιδεία του Ρήγα και το περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί, δεν αναφέρεται. Το ελληνικό εταιρικό περιβάλλον που είχε ως συντονιστικό κέντρο την Κωνσταντινούπολη και απλωνόταν παντού, αλλά ιδιαίτερα στα πριγκιπάτα Μολδαβίας-Βλαχίας, στην Ρωσία και στην Αυστρία, φρόντιζε όχι μόνον για τις ελληνικές, αλλά και τις ξενόγλωσσες εκδόσεις. Πιο κάτω βλέπετε το εξώφυλλο μιας ιστορίας του Αλέξανδρου στα ρουμανικά (με κυριλλικό αλφάβητο) που εκδόθηκε στο Σιμπίου όταν ο Ρήγας ετοιμαζόταν να εγκαταλείψει το Βουκουρέστι.

Istoria a Alexandrului celui Mare din Machedonia,
Sibiu, 1794

Δεν πάσχουν μόνον οι Σκοπιανοί από ιστορική σύγχυση

Τόσο στον 19^ο όσο και στον 20^ο αιώνα έγινε προσπάθεια οικειοποίησης του Ρήγα από την πλευρά των κοραϊστών (Thiersch, Woodhouse κλπ). Η σταθερή σιωπή των καποδιστριακών και η εθνική ενσωμάτωση της χριστιανικής παραμέτρου βοήθησαν στην σύγχυση. Μπορεί τα Σκόπια να υιοθέτησαν σε μικρό χρόνο μια απολύτως ψευδή ιστορία, όμως στην Ελλάδα έγινε κάτι αντίστοιχο σε ένα τμήμα της ιστορίας. Η  παρακαταθήκη του Ρήγα έχει συνδεθεί με την αριστερά, δηλαδή με τον κοσμικό διεθνισμό. Οι μαρξιστές του ΚΚΕ εσ. καλούσαν Έλληνες σε σοσιαλιστικό αγώνα με το σύνθημα «Ελάτε μ’ έναν ζήλον σε τούτον τον καιρόν, να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόν». Εφόσον οι αριστεροί εγχώριοι πολιτικοί υπερασπίζονται την άποψη του Ρήγα, ας κάνουν το ίδιο για τον μέγα Έλληνα. Κι αν αυτό τους είναι αδύνατο, αν προτιμούν τις βολικές αναγνώσεις του παρελθόντος, τουλάχιστον ας μην υποκρίνονται ότι η Ιστορία μπορεί να γίνει απρόσωπη Γεωγραφία. Το ίδιο ισχύει για τους κοσμικούς διεθνιστές του κέντρου και της δεξιάς.

Στέργιος Ζυγούρας

Το καραβάκι της ιστορίας