Οι οικονομικές πτυχές της μετανάστευσης

Από τη μετανάστευση ωφελούνται κυρίως οι ίδιοι οι μετανάστες – ενώ, αντίθετα, ζημιώνονται οι χώρες προέλευσης τους, επειδή χάνουν πολύτιμες γνώσεις και ακριβά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, τα οποία δεν εξισορροπούνται με τα μεταναστευτικά εμβάσματα προς τα κράτη τους. Παράδειγμα εδώ η Ελλάδα, η οποία έχασε μετά την εισβολή και κατοχή της από τη Γερμανία (μέσω του PSI και του τρίτου μνημονίου που επέβαλλε η καγκελάριος με τη βοήθεια της εγχώριας πέμπτης φάλαγγας), πάνω από 500.000 νέους – κόστους εκπαίδευσης άνω των 100 δις € και ΑΕΠ περί τα 25 δις € ετησίως.

.Ανάλυση

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζεται σε τέσσερις βασικούς πυλώνες: στην ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων, κεφαλαίων, υπηρεσιών και ανθρώπων – ενώ η ιδέα που τη διέπει είναι το «παιδί» της αντίληψης που επικράτησε μετά το 1980, σύμφωνα με την οποία τα εντελώς ανοιχτά σύνορα όσον αφορά τις αγορές αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων και εργασίας είναι προς το συμφέρον όλων. Τότε ξεκίνησε άλλωστε η εποχή της παγκοσμιοποίησης – υπενθυμίζοντας πως η αντίστοιχη προηγούμενη τελείωσε με τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα πράγματα όμως εξελίχθηκαν διαφορετικά, οπότε εμείς

οι οικονομολόγοι μάθαμε πως μία ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από μία εντελώς ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων – ενώ το γεγονός ότι η τελευταία δεν έχει τα πλεονεκτήματα που συνοδεύουν την ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων αλλά, αντίθετα, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη είναι πλέον αναμφίβολο, μετά από μία σειρά διεθνών χρηματοπιστωτικών κρίσεων.

Ακόμη πιο προβληματική είναι ίσως η ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων – χωρίς αυτό να σημαίνει, όπως ούτε για την ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων ότι μία εντελώς απομονωμένη, ερμητικά κλειστή οικονομία θα μπορούσε να ευημερήσει. Εν προκειμένω ισχύει το ακριβώς αντίθετο – ενώ το μεγάλο πρόβλημα είναι το πλήρες άνοιγμα των αγορών.

Ειδικά όσον αφορά τώρα την ελεύθερη διακίνηση των εργαζομένων, των ανθρώπων γενικότερα, είναι δύσκολο να συζητηθεί το θέμα με νηφαλιότητα – επειδή μπορεί να κατηγορηθεί κανείς αμέσως για ξενοφοβία, για εχθρότητα απέναντι στους μετανάστες, για ρατσισμό κλπ. Επίσης επειδή η μετανάστευση συγχέεται ενίοτε με τη βοήθεια των ανθρώπων που έχουν ανάγκη ή/και με την υποδοχή προσφύγων – με τελικό αποτέλεσμα να έχει εξελιχθεί σε ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά προβλήματα της ΕΕ. Θεωρείται άλλωστε ως μια από τις σημαντικότερες αιτίες του BREXIT και του χάους με το οποίο είναι συνδεδεμένο – αλλά και των συγκρούσεων εντός της ΕΕ, με κράτη όπως η Ιταλία, η Πολωνία, η Αυστρία ή η Ουγγαρία.

Εν τούτοις δεν είναι μόνο άδικο, αλλά και πολιτικά ανόητο να συνδέονται οι αυξανόμενες αμφιβολίες, όσον αφορά την ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων, απλά και μόνο με το ρατσισμό ή/και με την ξενοφοβία. Πόσο μάλλον όταν υπάρχουν πολλοί σημαντικοί οικονομικοί λόγοι, όσον αφορά το θέμα – με βάση τους οποίους θα έπρεπε να εξετασθεί πολύ προσεκτικά, όπως έκανε ο βρετανός οικονομολόγος P. Collier, σε ένα υποκεφάλαιο του βιβλίου του «Το μέλλον του καπιταλισμού» (πηγή).

Νικητές και ηττημένοι

Ειδικότερα αναφέρει πως από τη μετανάστευση ωφελούνται από οικονομικής πλευράς κυρίως οι ίδιοι οι μετανάστες – ενώ, αντίθετα, ζημιώνονται οι χώρες προέλευσης τους, επειδή χάνουν πολύτιμες γνώσεις και ακριβά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, τα οποία δεν εξισορροπούνται με τα μεταναστευτικά εμβάσματα προς τα κράτη τους. Παράδειγμα εδώ η Ελλάδα, η οποία έχασε (μετά την εισβολή και κατοχή της από τη Γερμανία, μέσω του PSI και του τρίτου μνημονίου που επέβαλλε με τη βοήθεια της εγχώριας πέμπτης φάλαγγας), πάνω από 500.000 νέους – κόστους εκπαίδευσης άνω των 100 δις € και ΑΕΠ περί τα 25 δις € ετησίως.

Ο κ. Collier αναφέρει για παράδειγμα έναν γιατρό από το Σουδάν που εργάζεται ως οδηγός ταξί στο Λονδίνο – τονίζοντας πως το γεγονός αυτό ισοδυναμεί με μία μεγάλη απώλεια σημαντικών πόρων (=του κόστους εκπαίδευσης του ως γιατρού). Εκτός αυτού, η εντελώς ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων θα πολλαπλασίαζε την προσφορά εργασίας σε όλα τα επίπεδα δεξιοτήτων στις χώρες υποδοχής τους – γεγονός που σημαίνει πως κερδισμένος δεν θα ήταν ολόκληρος ο πληθυσμός της χώρας υποδοχής, αλλά οι επιχειρήσεις που θα είχαν στη διάθεση τους περισσότερο και πολύ φθηνότερο εργατικό δυναμικό. Ακριβώς αυτός είναι ο λόγος που οι ελίτ τάσσονται υπέρ της μετανάστευσης – όπως στην περίπτωση της Μ. Βρετανίας ή της συμφωνίας του Μαρόκου.

Περαιτέρω, οι συνέπειες για το εγχώριο εργατικό δυναμικό στις χώρες υποδοχής είναι πολλές και διάφορες – όχι πάντοτε αρνητικές, αφού τα άτομα με πολύ υψηλή εξειδίκευση, κυρίως στις μεγάλες πόλεις, τα οποία δεν είναι δυνατόν να «εκτοπισθούν» από τους μετανάστες, επωφελούνται επίσης από την αύξηση της παραγωγικότητας, από την άνοδο του ρυθμού ανάπτυξης και από την κλιμακούμενη καινοτομία που συνδέεται με την αύξηση της ικανότητας συγκέντρωσης χάρη στη μετανάστευση. Με απλά λόγια, οι ικανότητες και δεξιότητες τους είναι περισσότερο πολύτιμες στο ισχυρότερο δίκτυο που δημιουργείται – κάτι που έχει τεκμηριωθεί από ανάλογες μελέτες.

Από την άλλη πλευρά η μετανάστευση είναι αρνητική για αυτούς που είναι μεν εξειδικευμένοι, αλλά μπορούν να αντικατασταθούν από μετανάστες – πόσο μάλλον για το λιγότερο εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό που εκτοπίζεται εύκολα. Προφανώς οι δυνατότητες τους να εργασθούν και τα εισοδήματα τους συρρικνώνονται – ενώ συνήθως  υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν τις μεγάλες πόλεις, όπως συνέβη στην Ελλάδα μετά τη χρεοκοπία του 2012.

Επί πλέον υπάρχει ένα ακόμη σημαντικό αποτέλεσμα: το ότι μία πολύ αυξημένη εισροή μεταναστών, μεταξύ άλλων λόγω των συνθηκών που δημιουργούνται στην εγχώρια αγορά εργασίας, υπονομεύει την αλληλουπευθυνότητα μέσα σε μία κοινωνία – δηλαδή την προθυμία των ωφελημένων να αναλάβουν ευθύνες για τους συμπολίτες τους.

Εν προκειμένω έχει τεκμηριωθεί από έρευνες πως η αποδοχή των φόρων εκ μέρους των υψηλά αμειβομένων, με βάση τους οποίους εξισορροπούνται οι μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες, μειώνεται όταν αυξάνεται η μετανάστευση – ενώ οι υψηλά εξειδικευμένοι/αμειβόμενοι εγχώριοι, αλλά και οι ξένοι ελίτ που μεταναστεύουν στη συγκεκριμένη χώρα, «συνταυτίζονται» πολύ περισσότερο με τις παγκόσμιες ελίτ που ανήκουν, παρά με τους υπόλοιπους Πολίτες της πατρίδας τους.

Η τάση αυτή τώρα οδηγεί στη μείωση της παραδοσιακής εσωτερικής αλληλεγγύης των ομοεθνών μεταξύ τους – ενώ οι ηττημένοι του «ανοίγματος των συνόρων» αντιστέκονται για να υπερασπίσουν τον εαυτό τους, όπως στην περίπτωση των κίτρινων γιλέκων στη Γαλλία.

Συμπερασματικά λοιπόν όλα τα παραπάνω έχουν πολιτικές συνέπειες που μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές οικονομικές ζημίες – με χαρακτηριστικό παράδειγμα το BREXIT στη Μ. Βρετανία που έχει ήδη οδηγήσει σε μεγάλες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές.

Σε κάθε περίπτωση δεν έκανε καμία εντύπωση το γεγονός ότι, οι εργαζόμενοι με τη μεγαλύτερη εξειδίκευση στο Λονδίνο ήταν οι σημαντικότεροι υποστηρικτές της παραμονής στην ΕΕ – ενώ οι λιγότερο εξειδικευμένοι στο Λονδίνο, καθώς επίσης οι εργαζόμενοι στην ενδοχώρα, τάθηκαν πλειοψηφικά υπέρ του BREXIT. Όπως είναι δηλαδή φυσικό, δεν υπάρχει δίκιο ή άδικο σε τέτοια θέματα – αλλά διαφορετικά συμφέροντα, κυρίως οικονομικά, τα οποία οδηγούν σε αντικρουόμενες τοποθετήσεις.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, ασφαλώς δεν πρέπει να περιορίζεται κανείς στις οικονομικές συνέπειες της μετανάστευσης – αφού υπάρχουν πολλές άλλες, όπως στο παράδειγμα της Ελλάδας που μειώνονται οι γεννήσεις, αυξάνονται οι θάνατοι, μεταναστεύουν οι νέοι και ερημώνει η επαρχία. Το γεγονός αυτό καθιστά ακόμη πιο προβληματική τη μετανάστευση, επειδή αλλοιώνεται σε συνδυασμό με τα παραπάνω η κοινωνία και το εκλογικό σώμα – οπότε είναι πολύ πιο εύκολα ελεγχόμενη από τις δυνάμεις κατοχής που έχουν αναλάβει από το παρασκήνιο τη διακυβέρνηση της, αφού προηγουμένως χρεοκόπησαν τη χώρα.

Εάν εδώ συμπεριλάβει κανείς την προδοσία της Μακεδονίας, με Δούρειο Ίππο τα Σκόπια, οπότε τον κίνδυνο εδαφικού διαμελισμού της Ελλάδας εάν ακολουθήσουν προβλήματα στη Θράκη και στο Αιγαίο, θα αντιμετωπίσει διαφορετικά το θέμα της μετανάστευσης – χωρίς φυσικά κανενός είδους ρατσισμό ή ξενοφοβία, πόσο μάλλον όταν είναι ευνόητο το ότι, μία χώρα που δεν μπορεί να προσφέρει καμία ή μία αξιοπρεπή απασχόληση στα παιδιά της, είναι αδύνατον να φιλοξενήσει τα παιδιά άλλων.

από Βασίλης Βιλιάρδος

analyst.gr