Ύψωσις Τιμίου Σταυρού, Ιερά Συμμαχία, Φιλική Εταιρεία

Η παραπληροφόρηση για τις αντιναπολεόντειες και μεταναπολεόντειες συμμαχίες είναι διεθνές φαινόμενο

Στέργιος Ζυγούρας

Στις 26-9-1815 (14 Σεπτεμβρίου με το ορθόδοξο ημερολόγιο) υπεγράφη στο Παρίσι η Συνθήκη της Ιεράς Συμμαχίας από τον ορθόδοξο αυτοκράτορα της Ρωσίας και δυο ρωμαιοκαθολικούς μονάρχες. Τον αυτοκράτορα της Αυστρίας και τον βασιλιά της Πρωσίας. Τα επόμενα χρόνια προσχώρησαν σ’ αυτήν όλα σχεδόν τα χριστιανικά κράτη της Ευρώπης. Η εποχή του Ναπολέοντα τελείωσε οριστικά. Όχι όμως και το κλίμα που επέβαλε η Γαλλική Επανάσταση.

Η Ιερά Συμμαχία αναφέρεται πολύ συχνά στην ιστορία, ωστόσο, τα στοιχεία της δεν ξεκαθαρίζονται. Η Συνθήκη γίνεται στο όνομα της Αγίας Τριάδας. Τα κράτη που την

υπογράφουν γίνονται σύμμαχοι στο όνομα του τριαδικού Θεού. Η Συνθήκη προφυλάσσει την ελέω Θεού μοναρχία και αντιτίθεται στο κοσμικό κράτος που διέδωσε ο Ναπολέων. Λογικά θα έπρεπε να την είχε υπογράψει και η μεταναπολεόντεια Γαλλία, όμως αυτό έγινε μόλις το 1818. Παρότι η «Αγία Συμμαχία» αποδίδεται στον Μέττερνιχ, αυτός που την επεδίωξε ήταν ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄ της Ρωσίας. Ο Μέττερνιχ αρχικά αντέδρασε, στη συνέχεια δέχθηκε την συμβουλή της Βρετανίας να μην σταθεί η Αυστρία εμπόδιο στην βούληση που εξέφρασε ο τσάρος από το συνέδριο της Βιέννης. Το ενδιαφέρον είναι ότι η Βρετανία είχε αποφύγει να υπογράψει την Συνθήκη, επικαλούμενη Συνταγματικό κώλυμα. Ποιο ήταν λοιπόν το νόημα της Ιεράς Συμμαχίας;

La fete de la Raison (Η γιορτή του ορθού λόγου) 1793. Η νέα θεά της Λογικής ποδοπατεί τον εσταυρωμένο. Το νόημα της Γαλλικής Επανάστασης αποτυπωμένο από τον Charles Louis Muller.

Δεν ήταν άλλο, από την διακήρυξη της χριστιανικής ενότητας της Ευρώπης που είχε υποστεί τριγμούς από την αντιχριστιανική κατεύθυνση της Γαλλικής Επανάστασης. Της Επανάστασης που έγινε αιτία να σταματήσει η κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αυτός που ανησύχησε από την υπογραφή της ήταν ο Σουλτάνος, ο οποίος, αν και θα μπορούσε να παρευρίσκεται στην Βιέννη, είχε επιλέξει να απέχει. Κατά ποια έννοια όμως θα μπορούσε η Οθωμανική αυτοκρατορία να εμπλέκεται στις ευρωπαϊκές υποθέσεις; Από δεκαετίες υπήρχε σχέδιο χριστιανικής συμμαχίας και εκδίωξης των μουσουλμάνων από την Ευρώπη. Όμως η υπόθεση αυτή δεν ήταν εύκολη, επειδή όλοι όσοι δήλωναν χριστιανοί δεν είχαν κοινά συμφέροντα και επιδιώξεις. Το κλειδί της κατανόησης είναι η Ελληνική Επανάσταση, η οποία, αν και οργανώνεται εντός της Ρωσίας, λέγεται ότι γίνεται κατά μίμηση της Γαλλικής, κατατρέχεται από την Ιερά Συμμαχία, αλλά αναγνωρίζεται από μέλη της. Τα πράγματα είναι διαφορετικά και περισσότερο πολύπλοκα.

Τον Σεπτέμβριο του 1814 ξεκινά στην Βιέννη το μεγάλο ευρωπαϊκό Συνέδριο. Ο Ναπολέων έχει ηττηθεί πρώτα στην Ρωσία από τον «σύμμαχό» του και ο τσάρος Αλέξανδρος είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της αντιναπολεόντειας ευρωπαϊκής συμμαχίας. Η Ελληνική Επανάσταση που είχε υποστεί καθίζηση από τον Νπολέοντα (1807-1813), αναθερμαίνεται. Στην Βιέννη έχουν συγκεντρωθεί όλοι οι πολιτικο-οικονομικοί παράγοντες του ελληνισμού και το κλίμα είναι πανηγυρικό. Αντίθετος είναι ο συνασπισμός δυνάμεων εντός του Συνεδρίου. Εναντίον του τσάρου κινείται -πλην του Castlereagh και του Metternich- και o Talleyrand. Η πτώση του Ναπολέοντα σε τίποτα δεν αλλάζει την πολιτική της Γαλλίας στο θέμα της εκδίωξης των Οθωμανών από τον ευρωπαϊκό χώρο. Ένα κράτος ορθοδόξων με κέντρο την Κωνσταντινούπολη είναι ανεπιθύμητο από ορισμένους χριστιανούς της Δύσης. [Το κράτος αυτό προωθούσε από δεκαετίες η Ρωσία, ενίοτε με την συμβολή της Αυστρίας, αλλά και με φιλικές δυνάμεις που υπήρχαν στο γαλλικό παρασκήνιο.] Έτσι ο υπάρχων επαναστατικός φορέας των Ελλήνων μετατρέπεται σε εθνικό, ενώ ο τσάρος προωθεί την «Αγία Συμμαχία». Όμως την άνοιξη του 1815 η Ευρώπη βρίσκεται πάλι σε αναβρασμό, αφού ο Ναπολέων ανακτά την εξουσία. Τον Ιούνιο του 1815 ο Ναπολέων συντρίβεται για δεύτερη φορά στο Βατερλώ του σημερινού Βελγίου. Ο τσάρος είναι ο μεγάλος απών από την αγγλο-γερμανική νίκη. Το ευρωπαϊκό του κύρος και η διαπραγματευτική του ισχύς μειώνονται. Οι τελικές υπογραφές των συμμάχων θα μπουν τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο στο Παρίσι. Πρώτα υπογράφεται η Ιερά Συμμαχία (Ρωσία-Αυστρία-Πρωσία) και στη συνέχεια η Τετραπλή Συμμαχία (Βρετανία-Ρωσία-Αυστρία-Πρωσία).

Γερμανικό αναμνηστικό μετάλλιο της Συμμαχίας των νικητών στο Βατερλώ. Το σύμβολο της κουκουβάγιας θα εμφανιστεί στην Ελληνική Επανάσταση ως ο αντίπαλος της ρωσικής παράταξης (Ιεράς Συμμαχίας). Ο Ναπολέων εμπόδισε μια ρωσοκινούμενη Ελληνική Επανάσταση. Συνεπώς, ποιοι και γιατί πολέμησαν -τελικά- στο Βατερλώ;

Γιατί υπογράφηκαν δυο Συνθήκες από την μεταναπολεόντεια Ευρώπη; Πόσο τυχαία ήταν η υπογραφή της Ιεράς Συμμαχίας την ημέρα της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού (για τους ορθόδοξους); Πότε διαλύθηκε η Ιερά Συμμαχία; Ποιες δυνάμεις, τελικά, πολέμησαν στο Βατερλώ;

Τα ερωτήματα αυτά δεν απαντώνται εύκολα και άμεσα. Σοβαρές όμως είναι οι ενδείξεις πως το όλο θέμα σχετίζεται αποκλειστικά με την Επανάσταση των Ορθοδόξων (Ελλήνων) που στο δρόμο μετατράπηκε σε Επανάσταση των Γραικών (ελληνόφωνων), δηλαδή των εθνικώς ορθοδόξων. Η Φιλική Εταιρεία γιόρταζε την ημέρα του Σταυρού και η Συνθήκη της Ιεράς Συμμαχίας δημοσιεύτηκε στην Ρωσία την ίδια μέρα και τοιχοκολλήθηκε σε όλες τις Εκκλησίες. Την 24-2-1821 ο αρχηγός της Επανάστασης Αλέξανδρος Υψηλάντης υπέγραφε την προκήρυξη που έλεγε μεταξύ άλλων:

Ο Μωρέας, η Ήπειρος, η Θεσσαλία, η Σερβία, η Βουλγαρία, τα Νησιά του Αρχιπελάγους, εν ενί λόγω η Ελλάς άπασα επίασε τα όπλα, δια να αποτινάξη τον βαρύν ζυγόν των Βαρβάρων και ενατενίζουσα εις το μόνον νικητήριον όπλον των Ορθοδόξων, τον τίμιον, λέγω, και ζωοποιόν Σταυρόν, κράζει μεγαλοφώνως υπό την προστασίαν μεγάλης και κραταιάς δυνάμεως, Εν τούτω τω σημείω νικώμεν! Ζήτω η Ελευθερία

Η προσπάθεια να συνδεθεί εκ των υστέρων η Επανάσταση με τον Κοραή, μείωσε, εξαφάνισε ή τροποποίησε σημεία της Φιλικής Εταιρείας. Όμως η προβληματική ιστορία δεν πήγαζε μόνον από την νεωτερικότητα. Ένα από τα πιο παράδοξα στοιχεία της παραδοσιακής ιστορίας ήταν η υιοθέτηση της άποψης πως η Επανάσταση υπήρξε αντίθετη από τις επιδιώξεις της Ιεράς Συμμαχίας. Γι αυτό τον λόγο αλλά και για να δικαιολογηθεί στοιχειωδώς η Φιλική Εταιρεία, η Συμμαχία αποδίδεται στον Μέτερνιχ αντί του τσάρου Αλέξανδρου. Στην περίπτωση αυτή η ύψωση του Σταυρού το 335 (τότε δεν υπήρχαν Ορθόδοξοι και Ρωμαιοκαθολικοί) είναι άσχετη με την Επανάσταση του 1821. Είναι;

Σχετικά άρθρα:

• Ο Εμμανουήλ Ξάνθος και η Ύψωσις του Τιμίου Σταυρού, παράγοντες διερεύνησης της Επανάστασης του 1821


• Σχετίζεται η 21η Μαΐου με την Επανάσταση του 1821;


• Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και η αθέατη πλευρά της Επανάστασης του Φοίνικα

πηγή