Κρήτη: Το γιοργαλίδικο άλογο

Τα Κρητικά άλογα θεωρούνται από τα αρχαιότερα της Ευρώπης. Τα άλογα της Κρήτης συναντούνται με διάφορες ονομασίες γιοργαλίδικα, γεωργαλίδικα, κρητικά άλογα ή άλογα Μεσσαράς.

Προέλευση ιστορία εξάπλωση.

Πιθανότατα το γιοργαλίδικο άλογο έφτασε στη Κρήτη από την Αίγυπτο τον 17ο αιώνα π.χ. Άλλοι θεωρούν ότι είναι απόγονος των αλόγων Ταρπάν από τα βάθη της Ρωσίας. Ανήκει στην κατηγορία των ορεσίβιων αλόγων σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου Kentucky. Η σύγκρισή του με σκελετούς που βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου παραπέμπει στην ίδια ράτσα με τα άλογα των Μινωιτών και στο συμπέρασμα ότι δεν έχει υποστεί γενετικές μεταβολές στο πέρασμα των χρόνων.

Ακολούθησαν διασταυρώσεις του κρητικού αλόγου με
τα άλογα των πολλών κατακτητών της Κρήτης (κυρίως αραβικά) που επηρέασαν και βελτίωσαν τη ράτσα του. Η νεότερη φυλή δημιουργήθηκε μάλλον από τη διασταύρωση του ιθαγενούς κρητικού αλόγου με αραβικό την περίοδο της Αραβοκρατίας (824-961 μ. χ) .

Το 1895 οι Οθωμανοί παραδέχονται ότι η Κρήτη διαθέτει μια ξεχωριστή φυλή αλόγου με ιδικό τρόπο βαδίσματος (rah van – Ραχβάν). Ραχβάν είναι η τούρκικη λέξη για το γρήγορο άλογο. Θέλοντας να διατηρήσουν και να προστατέψουν τη φυλή αυτή απαγορεύουν τις εξαγωγές συμβάλλοντας έτσι ουσιαστικά στη διάσωση του είδους.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα κρητικά άλογα επιτάχθηκαν για τις ανάγκες του στρατού και οδηγήθηκαν στο Αλβανικό Μέτωπο απ’ όπου ελάχιστα επέστρεψαν. Όσα τελικά κατάφεραν να επιζήσουν κατέληξαν στην Πελοπόννησο, όπου μέχρι σήμερα υπάρχουν απόγονοί τους.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια τα γιοργαλίδικα άλογα άρχισαν να μειώνονται επικίνδυνα. Το 1928 είχαν καταγραφεί 6.000 άλογα. Το 1982 η Επιθεώρηση Κτηνιατρικής Υπηρεσίας Κρήτης κατέγραψε 82 άλογα σε όλο το νησί. Το 1985 κατέγραψε μόνο 80. Το 1992 κατέγραψαν 98. Το 1996 το Ελληνικό Κράτος με διάταγμά του αναγνώρισε το κρητικό άλογο ως αύτοχθονη φυλή με 100 περίπου άτομα, που κινδυνεύει με εξαφάνιση και θέσπισε μέτρα για τη καταγραφή και διάσωσή του Τέλος το 1998 καταγράφτηκαν από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 203 άλογα σε όλη τη Κρήτη.

Σήμερα εκτρέφεται σχεδόν σε όλο το νησί και το βρίσκει κανείς με την ίδια συχνότητα σε πεδινές, ημιορεινές και ορεινές περιοχές. ’λογα που προέρχονται από τη Κρήτη απόγονοι των κρητικών αλόγων συναντούνται ακόμα σε Πελοπόννησο, στην περιοχή της Πηνείας, της Αμαλιάδας, Κυκλάδες Δωδεκάνησα και γενικά σε όλη την Ελλάδα.

Οι ιδιοκτήτες προτιμούν τα αρσενικά άλογα (επιβήτορες) με σκοπό να παίρνουν μέρος σε αγώνες, έτσι ο αριθμός των επιβητόρων στον πληθυσμό των αλόγων της Κρήτης είναι αρκετά μεγάλος σε σχέση με των αριθμό των φοράδων. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες διατηρούν τα άλογα από αγάπη γι΄ αυτά, για ιππασία αναψυχής, για συμμετοχή σε ιππικούς αγώνες και πανηγύρια, για κοινωνικό γόητρο και υπερηφάνεια για να διατηρήσουν τη ράτσα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Γενικά είναι μικρόσωμο ζώο με ύψος 1,40 λεπτά πόδια, μικρό κεφάλι, στενό στήθος και συνήθως σκούρο καφετί χρώμα. Έχει εντυπωσιακή εμφάνιση. Το μέγεθος και ο όγκος των διάφορων τμημάτων του σώματος του (κεφάλι, κορμός, ποδιά) βρίσκονται σε αρμονική συμμετρία μεταξύ τους. Διαθέτει τεράστια σωματική δύναμη για ιππασία, για να εκτελεί δύσκολες αγροτικές εργασίες (όργωμα, έλξη, μεταφορές) και απίθανη αντοχή σε όλες τις εδαφικές και κλιματικές συνθήκες. Ποιο συγκεκριμένα:

Φυσικά χαρακτηριστικά.

Χρώμα: Το χρώμα που επικρατεί στο κρητικό άλογο είναι βαθύ σκοτεινό (ορφνό) με λίγες σχετικές αποχρώσεις, το καστανό και το λευκό. Υπάρχουν και άλογα με αποχρώσεις του σταχτιού και του γκρίζου (φαιό). Έχουν παρατηρηθεί και γιοργαλίδικα με χρώμα ανοικτόψαρο, σιδηρόψαρο, ερυθρόφαιο (κόκκινες τρίχες ανάμεσα στις άσπρες) και κόκκινο με μαύρη χαίτη, ουρά και πόδια. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά χρωματισμού (άσπρα σημάδια στο μέτωπο και στα πόδια) δεν εμφανίζονται συχνά. Σπάνια εμφανίζεται ανθυλλίς (μικρό λευκό σημάδι στο μέτωπο).

Ύψος: Είναι άλογο μετρίου αναστήματος με ακρωμίου στα ενήλικα αρσενικά 1,35 μ. έως 1,45 μ. και 1,32 έως 1,37 μ. στα θηλυκά.

Κεφάλι: Έχουν μικρό, λεπτό και εκφραστικό κεφάλι με μήκος 58 εκατοστά περίπου. Ο λαιμός τους είναι αδύνατος. Η γραμμή του μετώπου είναι ευθεία. Το κεφάλι του, σε μέγεθος αρμονικό με το υπόλοιπο σώμα, καλύπτεται από λεπτό δέρμα με αποτέλεσμα να διαγράφονται καθαρά τα διάφορα μέρη του κεφαλιού.

Δόντια: Το ενήλικο αρσενικό έχει 40, 42 ή 44 δόντια ενώ το θηλυκό 36 (λείπουν οι κυνόδοντες). Από τα δόντια μπορούμε να υπολογίσουμε κατά προσέγγιση και την ηλικία του ζώου.

Αυτιά: Έχουν σχετικά μικρά αυτιά με μήκος περίπου 16,4 εκατοστά που κατευθύνονται αυτόματα προς τη διεύθυνση του ήχου.

Χαίτη: Αναπτύσσεται σε μήκος και συνήθως αποκλίνει πλάγια στην επιφάνια του λαιμού.

Σώμα: Έχει μεγάλο, μυώδες, και συμπαγές σώμα με μήκος 141,4 εκατοστά με αυξομειώσεις 2, 8 εκατοστά. Διαθέτει μεγάλες μυϊκές μάζες στους γλουτούς και στις ωμοπλάτες ομοιόμορφα ανεπτυγμένες. Οι μηροί (καπούλια) είναι μυώδεις και σφιχτοί. Η γραμμή της ράχης είναι ευθεία, η κοιλιά λαγωνικού(μικρή περιφέρεια).

Πόδια: Αρμονικά λεπτά και ισχυρά πόδια. Είναι παράλληλα μεταξύ τους, και κάθετα προς το έδαφος, με δυνατές και καθαρές αρθρώσεις.

Οπλές: Οι οπλές είναι μικρές με σκληρές άκρες και στρογγυλή κατανομή, μαύρου ή σκοτεινού χρώματος

Ουρά: Είναι πλούσια και μακριά. Πολλοί εκτροφείς, ιδιαίτερα στους επιβήτορες, κόβουν σε μικρή ηλικία ένα μέρος της καθαρά για λόγους ομορφιάς, έτσι ώστε όταν τρέχουν σε ιπποδρομίες η συμμετέχουν σε επιδείξεις να φαίνεται ως συνέχεια του σώματος. (ανορθώνεται οριζόντια κατά τον πλαγιοτροχασμό).

Χαρακτήρας: Το κρητικό άλογο είναι ζωηρό, πανέξυπνο, νευρικό και ευερέθιστο. Αντιδρά εύκολα στο πλησίασμα από αγνώστους. Ιππεύεται εύκολα, επειδή λόγω του πλαγιοτροχασμού δεν ταλαιπωρεί τον αναβάτη με σκαμπανεβάσματα ακόμη και στα πιο ανώμαλα εδάφη. Συνδέεται έντονα και βαθιά με τον ιδιοκτήτη του.

Αναπαραγωγή: Ηλικία έναρξης της αναπαραγωγικής ζωής για τους επιβήτορες και τις φοράδες είναι συνήθως το 2ο έτος. Η εγκυμοσύνη διαρκεί 11 μήνες. Η διάρκεια τοκετού είναι 2 έως 6 ώρες. Η φοράδα γεννά ένα πουλαράκι, – πολύ σπάνια δίδυμα. Ο θηλασμός συνεχίζεται για 4-6 μήνες μετά απογαλακτίζεται, χωρίζει από τη μητέρα του. Η αναπαραγωγική περίοδος του κρητικού αλόγου εκτείνεται από την αρχή της άνοιξης μέχρι την αρχή του καλοκαιριού.

Ταχύτητα: Το καλό γιοργαλίδικο αναπτύσσει μεγάλες ταχύτητες και δεν πρέπει να σπάει τα ζάλα του, να μην εναλλάσσει δηλαδή πλαγιοτροχασμό με καλπασμό. Στην Κρήτη, λένε οι παλιοί Κρητικοί, όταν ιππεύεις ένα καλό γιοργαλίδικο, κρατάς ένα ποτήρι νερό στα χέρια σου και δε χύνεται ούτε σταγόνα.

ΓΙΟΡΓΑΛΙΣΜΑ – ΠΛΑΓΙΟΤΡΟΧΑΣΜΟΣ

Πλαγιοτροχασμός, γιοργάλισμα, πλαγιοποδισμός είναι ο γρήγορος βηματισμός του αλόγου σε δύο χρόνους, κατά τον οποίο σηκώνονται εναλλάξ τα δύο δεξιά και τα δύο αριστερά πόδια. Το Κρητικό άλογο, αν έχει καλό αίμα, δείχνει την ικανότητα τέτοιου βηματισμού αρκετά νωρίς. Το σπάνιο αυτό χάρισμα είναι έμφυτο, κληρονομικό και όχι επίκτητο. Ο πλαγιοτροχασμός, κοινός (α)ραβάνι ή γιοργαλίδικο τρέξιμο, είναι το χαρακτηριστικότερο γνώρισμα των κρητικών αλόγων. Η πιο πιθανή θεωρία υποστηρίζει ότι το αραβάνι προήλθε από την ανάγκη προσαρμογής του βηματισμού των αλόγων στα ανώμαλα εδάφη της Κρήτης σε συνδυασμό με την εξυπνάδα των Κρητικών, που ήθελαν να διαμορφώσουν ένα στρωτό, βολικό και ξεκούραστο βηματισμό στο άλογο για να μην ταλαιπωρούνται.

Τα γιοργαλίδικα τρέχουν γρήγορα σαν να γλιστρούν στο πάγο. Σηκώνουν πρώτα τα δύο δεξιά τους πόδια και ύστερα τα δυο αριστερά μαζί. Δηλαδή τα δυο αριστερά πόδια, προς και πίσω, και τα δυο δεξιά πάνε μαζί, με αποτέλεσμα ο αναβάτης να μην ανεβοκατεβαίνει όπως με τον τροχασμό άλλων αλόγων. Ο κορμός του σώματος εκτελεί κατακόρυφη κίνηση ελάχιστου εύρους.

Αυτός ο βηματισμός εξασφαλίζει μεγάλη αντοχή στο ζώο, ικανότητα διαδρομής μεγάλων αποστάσεων σε κάθε λογής δρόμους και αναπαυτική ίππευση στον αναβάτη χωρίς κραδασμούς, που μπορεί να φτάσει σε μεγάλες ταχύτητες.

Αυτόν το βηματισμό κάποιοι προσπαθούν να τον διδάξουν σε μη κρητικά άλογα, για διάφορους λόγους, δένοντας τα δυο πόδια μαζί χρησιμοποιώντας ιμάντες- τις λεγόμενες ίγκλες- αλλά κάτι τέτοιο όμως είναι πολύ βασανιστικό για το άλογο.

Το γιοργαλίδικο πλαγιοτροχάζει σε δύο φάσεις:

Πρώτη φάση: Αργός και σταθερός ρυθμός (ταχύτητα 10-25 χλμ. την ώρα). Λέγεται ότι έχει καλό ταχτάνι, που σημαίνει την ταχύτητα του πλαγιοτροχασμού που χαρίζει στον αναβάτη ίππευση σα να βρίσκεται σε θρόνο.

Δεύτερη φάση: Γρήγορος πλαγιοτροχασμός με ταχύτητα μεγαλύτερη των 30 χλμ. την ώρα). Σ’ αυτή τη φάση, λένε έχει δυνατή ζάλα ή ψιλό γιοργά το γνωστό αραβάνι. Ένα καλό κρητικό άλογο δε πρέπει να σπάει τη ζάλα του, δηλαδή πρέπει συνεχώς να πλαγιοτροχάζει και να μην εναλλάσσει πλαγιοτροχασμό με καλπασμό.

Η σωστή εκτίμηση του αλόγου γίνεται σε ώριμη ηλικία, όταν έχει ολοκληρωθεί σωματικά και η έμφυτη ικανότητα του έχει καλλιεργηθεί σωστά. Στην ηλικία των επτά περίπου ετών το άλογο θα μπορέσει να δείξει αυτά τα χαρίσματα. Το άλογο πρέπει να περάσει από μερικά στάδια μέχρι να αρχίσει να πλαγιοτροχάζει.

Το πετάλωμα γίνεται συνήθως στα τρία χρόνια. Στα 5-7 χρόνια είναι η κατάλληλη ηλικία για να μάθει να πλαγιοτροχάζει. Στα 9 χρόνια φτάνει το μέγιστο της απόδοσης για μάθηση. Αν γίνει σωστή προπόνηση, μετά τα 9 χρόνια το άλογο δε ξεχνά την περπατησιά του. [atlasthome.gr]

https://ellas2.wordpress.com/2020/06/04/%ce%ba%cf%81%ce%ae%cf%84%ce%b7-%cf%84%ce%bf-%ce%b3%ce%b9%ce%bf%cf%81%ce%b3%ce%b1%ce%bb%ce%af%ce%b4%ce%b9%ce%ba%ce%bf-%ce%ac%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%bf-2/#more-140159

ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ