Τι κόμμα; (1)

Του Λευτέρη Ριζά 

          Στο ερώτημα αυτό η «επίσημη» απάντηση είναι : πολυτασικό και πολυσυλλεκτικό. Δημοκρατικά οργανωμένο, κόμμα των μελών και όχι των στελεχών και της κομματικής γραφειοκρατίας (2)

                Για να εξετάσουμε αρχικά τι σημαίνει ή τι εννοούμε όταν λέμε ότι το  κόμμα είναι ή πρέπει να γίνει  «πολυτασικό» και «πολυσυλλεκτικό». Ποιες και πόσες τάσεις μπορούν να συνυπάρχουν μέσα σε ένα αριστερό κόμμα – όπως επίσης και σε ένα αστικό – που να του  εξασφαλίζουν ικανότητα αποτελεσματικής πολιτικής δράσης και ταυτόχρονα μια συνοχή και σταθερότητα στην πολιτική επιρροή του;

           Γενικά λέγοντας «τάση» εννοούμε έναν κοινό ιδεολογικό προσανατολισμό μιας ομάδας προσώπων. Ο κοινός αυτός προσανατολισμός, η τάση, μπορεί να αφορά τις τέχνες, τη φιλολογία, τη φιλοσοφία και φυσικά την πολιτική. Μπορεί να συγκροτεί  μια πολιτική κίνηση ή να βρίσκεται μέσα σε ένα κόμμα. Αν η τάση αυτή αποκτήσει δυναμική τότε μπορούμε να μιλάμε για ιδεολογικό, πολιτικό, κλπ «ρεύμα».

          Στο παγκόσμιο εργατικό-σοσιαλιστικό-κομμουνιστικό κλπ κίνημα υπήρξανε πολλές τάσεις και ρεύματα. Που μάλιστα πολλά από αυτά συνυπήρξανε για
μεγάλα χρονικά διαστήματα – όπως οι μενσεβίκοι και μπολσεβίκοι μέσα στο Ρωσικό Εργατικό-Σοσιαλιστικό Κόμμα -  μέχρι τη στιγμή που η συνύπαρξη τους έγινε αδύνατη. Τέτοιες διασπάσεις ουκ ολίγες στην ιστορία της αριστεράς. Πρόσφατα ακόμα η τάση (ρεύμα) της «ανανεωτικής πτέρυγας» λειτουργούσε στα πλαίσια του Συνασπισμού, μέχρι που αποφάσισε ότι δεν μπορούσε να συνυπάρξει με τις άλλες τάσεις του και αποχώρησε, ιδρύοντας τη ΔΗΜΑΡ. Κι εκεί υπάρχουν τάσεις. Και στον Συνασπισμό επίσης υπάρχουν τάσεις. Η «αριστερή πλατφόρμα», η «πλατφόρμα 2010», που στα πλαίσια του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ γίνονται περισσότερες αν συνυπολογίσουμε και τις «συνιστώσες».

          Αν η ύπαρξη αυτών των τάσεων και συνιστωσών δεν οφείλεται σε αρχηγικές  φιλοδοξίες – κάποιοι δηλαδή να «χειραγωγούν» ένα κύκλο ανθρώπων προβάλλοντας πραγματικές η φανταστικές διαφορές ή ιδιαιτερότητες, προκειμένου να αισθάνονται «αρχηγοί» και να ικανοποιούν δικές τους ψυχολογικές ανάγκες – σημαίνει   πώς στην πραγματικότητα υπάρχουν κάποιες σοβαρές διαφορές μεταξύ όλων αυτών, μαζί και πλάι με σημεία σύγκλισης ή με διαπιστωμένες κοινές ανάγκες του αγώνα.

          Υπάρχει η ανάγκη να καταγραφούν καθαρά αυτές οι διαφορές ουσίας, μεταξύ των τάσεων και των συνιστωσών και να διαπιστωθεί ποιες και πόσες από αυτές – μετά από την κοινή δουλειά που έχει γίνει – έχουν πια διαγραφεί, δεν υπάρχουν και πόσες και ποιες υπάρχουν. Και αν είναι τέτοιες που δεν επιτρέπουν ακόμα την εγκατάλειψη της ιδιαιτερότητας τους. Έτσι που με καλή πίστη να διαπιστωθεί αν η επιμονή στη διατήρηση τους οφείλεται σε προσωπικούς λόγους και την «ιστορία» της ομάδας ή όχι.

          Αν οι διαφορές εξακολουθούν να είναι πραγματικές και σημαντικές τότε με κανένα διάταγμα, συνέδριο ή ευχέλαιο δεν μπορεί να προκύψει μια νέα σύνθεση. Μια νέα οργανική ενότητα. Θα εξακολουθήσει να υπάρχει ένα μείγμα και όχι ένα νέο «προϊόν». Με τις δικές του ιδιότητες που δεν θα θυμίζουν τις ιδιότητες των αρχικών συστατικών. Στο μείγμα οι ιδιότητες των συστατικών του δεν χάνονται. Στη νέα σύνθεση αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει. «Θεωρητικά» βέβαια μιλώντας, γιατί δεν έχουμε εδώ μια χημική ένωση, αλλά μια ένωση ανθρώπων, ιδεών, εμμονών, σκοπεύσεων κλπ.

          Ας το δούμε με μερικά παραδείγματα:

          Αν χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας τάσης είναι  άρνηση  του έθνους, αν μάλιστα θεωρεί το έθνος ως εμπόδιο στην παγκόσμια συναδέλφωση των λαών, του προλεταριάτου  ή ακόμα και τον πατριωτισμό ως μια αντίδραση, ενάντια στις προοδευτικές τάσεις της οικονομίας; Αν π.χ. μια τάση  θεωρεί ότι «ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ» είναι  «ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΟΥ «ΑΝΤΙΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ» (3), δηλαδή αν ταυτόχρονα είναι και εναντίον του έθνους, του εθνισμού, και αρνείται και την ύπαρξη του ιμπεριαλισμού, αυτό έχει βέβαια καθοριστικές επιπτώσεις στη χάραξη της πολιτικής γραμμής του κόμματος.  Αν θεωρεί ότι ο πατριωτισμός περιορίζει την πολιτική στο πλαίσιο μιας εθνικής ένωσης, το οποίο έχει ήδη  σπάσει η παγκόσμια οικονομία – και με την έννοια αυτή είναι υπέρ της παγκοσμιοποίησης, που την ονομάζει απλά «Διεθνισμό» και να ακούγεται πιο ευχάριστα  – πως μπορεί και σε ποιο βάθος χρόνου και μέσα σε ποια συγκυρία να συνυπάρξει μέσα στο ίδιο κόμμα με άλλα μέλη που είναι ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, εμφορούνται από πατριωτικά αισθήματα και υπερασπίζουνε το έθνος τους από την υποδούλωση του, οικονομική, πολιτική, στρατιωτική και πολιτισμική  σε άλλο έθνος, κλπ; , χωρίς ταυτόχρονα να είναι «εθνικιστές» - τύπου Χρυσής Αυγής – και χωρίς να αρνούνται τις  αρχές του Διεθνισμού (4).

                Είναι γνωστή η ύπαρξη – σχηματικά το λέω εδώ – από  τη μια των «αντικαπιταλιστών-Διεθνιστών» και από την άλλη των «Αντιμπεριαλιστών- εθνιστών/ διεθνιστών».

          Είναι το ίδιο γνωστή η αντίθεση μεταξύ αυτών που αρνούνται την έννοια και την πραγματικότητα του ιμπεριαλισμού αναγνωρίζοντας μονάχα τον καπιταλισμό όπως τον ανέλυσε ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο», διαγράφοντας τη θεωρία του Λένιν και των επιγόνων του. (5)

                Είναι επίσης γνωστή η αντίθεση που υπάρχει μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ για την παραμονή μας στην ΕΕ, την ευρωζώνη και το Ευρώ. Για τις συμμαχίες κλπ. Υπάρχει και άλλη μια, που δυστυχώς δεν είναι ρητά εκφρασμένη, σχετικά με το Κυπριακό  και γενικά με τα εθνικά μας θέματα. (6) .

                Τι θα συμβεί μέσα στον ενιαίο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, εάν και εφόσον αυτά τα ζητήματα δεν συζητηθούν και ληφθούν οριστικές αποφάσεις όταν οι εξελίξεις οδηγήσουν στην ανάγκη χάραξης συγκεκριμένης  πολιτικής  - όχι λόγια του αέρα και ευχολόγια – γύρω από όλα αυτά τα προβλήματα; Όταν δηλαδή το μεταμοντέρνο «και» δώσει τη θέση του στο κλασικό «είτε-είτε»; (7)

                Η κουλτούρα του «και» είναι αυτή που επιτάσσει και επιβάλλει το πολυκατάστημα [supermarket]. Εδώ μπαίνεις ως καταναλωτής που μπορείς και πρέπει να αγοράσεις «και» το ένα «και» το άλλο «και» το παρ’ άλλο. Ζεις στην καταναλωτική κοινωνία. Σκοπός και περιεχόμενο της ζωής είναι η κατανάλωση: αγαθών, αξιών, ιδεών, ανθρώπων, κομμάτων και ηγετών. Δεν θέλει το σύστημα να επιλέγεις ύστερα από σκέψη ανάμεσα σε εκείνο και το άλλο. Αυτό αποτελεί κίνδυνο για την ύπαρξη του, την αναπαραγωγή του.

          Στην πολιτική, στην κομματική σου ένταξη δεν χρειάζεται να κρίνεις και να συγκρίνεις προτάσεις, γραμμές, θέσεις. Μπορείς άνετα να τα αποδέχεσαι όλα. Να είσαι λίγο απ’  όλα. Άλλωστε δεν υπάρχουν πια μεγάλες αφηγήσεις – αυτό διακηρύσσουν οι μεταμοντέρνοι – αλλά μικρές καθημερινές αφηγήσεις. Δεν υπάρχουν μεγάλες αλήθειες αλλά η αλήθεια του καθενός, το βίωμα του. Δεν υπάρχει ούτε διεκδικείται η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, αλλά οι μικρές προσωπικές μας ελευθερίες και δικαιώματα. Είμαστε τώρα πια «ελεύθεροι» να μην κάνουμε παιδιά, να μην κάνουμε οικογένεια. Μπορούμε, απελευθερωμένοι πια από τις πολλαπλές μας καταπιέσεις – της οικογένειας, της ιστορίας, της ηθικής κλπ- να «παντρευτούμε» τον φίλο μας ή αντίστοιχα τη φίλη μας, να νοιώθουμε περήφανοι γιατί είμαστε γκέι ή λεσβίες και να κάνουμε και παρέλαση υπερηφάνειας με την υποστήριξη και παρουσία των πρεσβευτών της ΕΕ ακόμα και μέσα στα Τίρανα. Είμαστε επιτέλους άτομα. Μέλη της «ανοιχτής κοινωνίας» όπως την προέβλεψε ο Καρλ Πόππερ κατατροπώνοντας τον συλλογικό Καρλ Μαρξ.

          Έτσι και τώρα ατομικά θα βρούμε τη λύση στα προβλήματα  μας. Ποιές συλλογικότητες και συλλογικοί αγώνες. Ποια εθνικά θέματα. Το «Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του», τι μας νοιάζει αν το διεκδικούν οι Τούρκοι. Η Κύπρος να χωριστεί στη μέση. Η ιστορία λέει ότι για 3.200 χρόνια ήταν και είναι ελληνική; Ξεπερασμένα πράγματα οι εθνικισμοί. Όλα χυλός, όλα σούπα.

          Αν γίνει λοιπόν και ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ ένας χυλός, μια σούπα, όπου όλα θα είναι ίδια – ποιες αντιθέσεις και γραμμές – και το μόνο που θα ενδιαφέρει και ενώνει θα είναι η κατάληψη της εξουσίας και το βόλεμα κάποιων δικών μας παιδιών, τόσο το καλύτερο.

          Αν δεν θέλουμε κάτι τέτοιο, αν η δική μας κουλτούρα είναι αυτή του «είτε-είτε», της πολικότητας, τότε πρέπει πολύ μα πάρα πολύ να σκεφτούμε το τι κόμμα θέλουμε. Και ποιον αρχηγό θέλουμε. Και πώς να αναδείχνεται σε αυτή τη θέση. Και προ πάντων πρέπει να μάθουμε να μιλάμε ανοιχτά, με θάρρος κι όχι με στριφογυρίσματα του λόγου για να μην πούμε καθαρά τι ακριβώς σκεφτόμαστε και τι θέλουμε. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν μπορεί να κατακτηθεί μέσα σε ένα μήνα προσχηματικού «προσυνεδριακού διαλόγου».

          Πολυτασικό κόμμα δεν σημαίνει κυριαρχία του «και». Κόμμα σούπερμάρκετ/ Πολυσυλλεκτικό επίσης δεν σημαίνει ότι λέμε ένα καλό λόγο σε όλους, υποσχόμαστε σε όλους, μαζεύουμε ψηφαλάκια από όλους. Κι εδώ υπάρχει «πολικότητα», κοινωνική σύγκρουση, «είτε-είτε».

          Όλα αυτά δεν έχουν απολύτως  καμιά σχέση με μονολιθικότητες και αποκλεισμούς. Αυτές οι παθογένειας της αριστεράς έχουν σχέση με την αστική / μικροαστική επιρροή πάνω στο κοινωνικό-πολιτικό σώμα της.  Με τον υφέρποντα φασισμό αυτών των στρωμάτων.  Η προλεταριακή ηγεμονία μόνο με πλατειά δημοκρατία, ανοιχτή αντιπαράθεση ιδεών, θεωριών κι επιχειρημάτων – κι έτσι ανέβασμα πνευματικό και πολιτιστικό της τάξης και της κοινωνίας – μπορεί να επιτευχθεί. Κι αυτός πρέπει να είναι ο πρωταρχικός σκοπός και στόχος ενός κόμματος της αριστεράς ακόμα και σήμερα. Μέσα από μια τέτοια διαδικασία θα μπορέσουμε να διαπιστώσουμε πόσες και ποιες τάσεις μπορούν – και πώς – να αποτελέσουν μια νέα πραγματικά ενότητα, φορέα βαθιών κοινωνικών αλλαγών.

         

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1 – Δανείστηκα τον τίτλο από το άρθρο του Γιάννη Κιμπουρόπουλου - ΑΥΓΗ 26-5-13

2- «Ο νέος ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί παρά να είναι πολυσυλλεκτικός και πολυτασικός. Θα έχει και τάσεις και διακριτά πολιτικά ρεύματα και ιδεολογικές συνιστώσες. Δεν μπορεί όμως να έχει κόμματα μέσα στο κόμμα» [Τσίπρας : ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 26-5-13] και ομιλία του στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη  30-11-2012.

Τόσο η ΝΔ όσο και το ΠΑΣΟΚ αυτοπροσδιορίζονται ως κόμματα πολυτασικά  και πολυσυλλεκτικά.  Μόνο το ΚΚΕ θεωρεί τον εαυτό του και ως κόμμα «μονολιθικό» και της εργατικής τάξης. Γι αυτό και δεν ανέχεται διαφοροποιήσεις, τάσεις κλπ στις γραμμές του. Αν εκδηλωθεί κάποια τάση καταγγέλλεται αμέσως ως  «φραξιονισμός» και οπορτουνισμός. Συνεπώς όταν στον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ μιλάνε για κόμμα πολυτασικό και πολυσυλλεκτικό δεν λένε απολύτως τίποτα καινούργιο. 

3 – Όπως το θεωρεί ο Γιάννης Μηλιός και οι περί αυτόν στο περιοδικό του «Οι Θέσεις» - βλ. τεύχος 88/ 2004 και μάλιστα ως editorial. Αναλυτικά έχω γράψει γι αυτά σε σειρά άρθρων μου εδώ στον ΟΙΣΤΡΟ.

4 – Βέβαια και οι αρχές του Διεθνισμού πρέπει να οριστούν ή τουλάχιστον να ξανασυζητηθούν στη βάση της συσσωρευμένης πείρας του παγκόσμιου κινήματος.

5 – Για τη σύγκρουση αυτή έχουν δημοσιευτεί σειρά άρθρων μου στον ΟΙΣΤΡΟ και δεν χρειάζεται να τα επαναλάβω. Να υπενθυμίσω και το «Κριτικάροντας μια κριτική στον Λένιν», του Louis Proyect, η οποία κριτική στρεφότανε κατά των απόψεων περί ιμπεριαλισμού του Γιάννη Μηλιού και αναρτήθηκε κι  εδώ στον ΟΙΣΤΡΟ.

6- βλ. Λ Ριζάς «Ο λύκος κι αν εγέρασε…», ΟΙΣΤΡΟΣ (22-7-12)

7- βλ. UlrichBeck «Η επινόηση του πολιτικού» (DieErfindungdesPolitischen), «Υπάρχει ένα δοκίμιο του Βασίλη Καντίνσκι με τον αξιοπερίεργο τίτλο «και». Σε αυτό το κείμενο ο Καντίνσκι θέτει το ερώτημα ποια είναι η λέξη που χαρακτηρίζει τον 20^ο αιώνα σε σύγκριση με τον 19^ο αιώνα. Η απάντηση του ξαφνιάζει : Ενώ ο 19^ος αιώνας κυριαρχήθηκε από το είτε-είτε , ο 20^ος συνδέεται με την κουλτούρα του και. Εκείνη την εποχή : διαχωρισμός, εξειδίκευση, επιδίωξη της σαφήνειας, της δυνατότητας στάθμισης του κόσμου – τώρα: παράθεση, πολλαπλότητα, αβεβαιότητα, προβληματισμός  γύρω από τη συνάφεια, τη συνοχή, πειραματισμός με την ανταλλαγή, με τον «περικλειόμενο τρίτο», σύνθεση, αμφισημία.

            Οι ασάφειες του και   είναι το θέμα του ενός, του δικού μας κόσμου……»

[Εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη, ΑΘΗΝΑ 1996, σελ.46]

Βλ. επίσης Γιοχάνες Ανιόλι «Ο μετασχηματισμός της Δημοκρατίας» (DieTransformationderDemokratie” – VoltaireVerlag, Berlin 1967)  εκδ. ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΑΘΗΝΑ 1972.

το είδα

<<<     Όχι στην «αντισημιτική» τσαγιέρα! 

 Στόχος τους είναι να καταστρέψουν όλες τις υπάρχουσες κυβερνήσεις    >>>