Το βιβλίο «Βρετανοί ριζοσπάστες μεταρρυθμιστές – Φιλικές εταιρείες και κομιτάτα στο Λονδίνο (1790-1823)» της Γιάννας Τζουρμανά εκδόθηκε το 2015 από το Μουσείο Μπενάκη. Αξίζει να διαβαστεί γιατί έχει μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον. Παρουσιάζει άγνωστες πλευρές της δράσης των βρετανικών Φιλικών Εταιρειών και καταπιάνεται με τους όρους που σηματοδοτούσαν το τοπίο, όπως «μεταρρύθμιση, φιλελευθερισμός, εκπαίδευση, σωφρονισμός, ελευθεροτυπία». Η αξία του βιβλίου όμως επεκτείνεται άμεσα στο παρόν. Δεν χρειάζεται να τονίσουμε πόσο επίκαιρο είναι ένα βιβλίο που ασχολείται με τον όρο που καθημερινά και επί χρόνια ακούμε ως Έλληνες (μεταρρυθμίσεις), όταν μάλιστα, αυτός σχετίζεται τόσο με τις δανειοδοτήσεις, όσο και με την εθνική μας ταυτότητα, η διαμάχη περί της οποίας είναι αδιάκοπη, με έτος κλειδί το 1823. Τότε η Βρετανία παρενέβη υπέρ της «ελληνικής υπόθεσης». Η συνέχεια είναι γνωστή: «εμφύλιος πόλεμος» ονομάστηκε, όμως το ποιοι και γιατί συγκρούονται έχει εξηγηθεί μόνον στο περιορισμένο, «τοπικό» πλαίσιο που συνήθως εξετάζει η Επανάσταση του 1821.
Πράγματι, είτε στο επίπεδο της παραδοσιακής ιστορίας, είτε στο επίπεδο της νεοτερικότητας, το 1821 έχει ελληνο-τουρκικό (τοπικό) ενδιαφέρον και οι αλλόγλωσσοι εμπλεκόμενοι παράγοντες θεωρούνται -και αποκαλούνται- «ξένοι». Μόνον η
