Κωνσταντίνος Βαθιώτης : Η υποχρέωση αποστολής SMS ή συμπλήρωσης αυτοβεβαίωσης ως προδήλως αντισυνταγματικό μέτρο αυστηρής επιτήρησης του πολίτη

Κωνσταντίνος Βαθιώτης

Εφόσον για να βγούμε από τα σπίτια μας, πρέπει να στέλνουμε SMS ή να συμπληρώνουμε αυτοβεβαιώσεις (επιπλέον δε, να φοράμε μάσκα παντού) και εφόσον απαγορεύεται πλήρως η κυκλοφορία επί τόσες ώρες από τις 18.00, τις 19.00 ή τις 21.00 μέχρι τις 05.00 (το εν λόγω ωράριο πλήρους αιχμαλωσίας του πολίτη είναι παντελώς αυθαίρετο, προϊόν δικτατορικής εμπνεύσεως), αυτό σημαίνει ότι έχει τρωθεί ο π υ ρ ή ν α ς του δικαιώματος της ελεύθερης κίνησης-κυκλοφορίας στο εσωτερικό της χώρας και ότι έχει προ πολλού παραβιασθεί το άρ. 5 παρ. 3 εδάφ. α΄ του Συντάγματος, όπου ρητώς προβλέπεται ότι «Η προσωπική ελευθερία είναι α π α ρ α β ί α σ τ η».

Η ελεύθερη κίνηση-κυκλοφορία δ ε ν είναι, δηλαδή, ο κ α ν ό ν α ς από τον οποίο προβλέπονται κάποιες εξαιρέσεις-περιορισμοί, αλλ’ αντιστρόφως: ο κανόνας είναι η α π α γ ό ρ ε υ σ η της κίνησης-κυκλοφορίας, η οποία κάμπτεται μόνο εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Κοντολογίς, οι Έλληνες είμαστε κατ’ ε ξ α ί ρ ε σ ι ν ελεύθεροι, ζώντας καθημερινά υπό κατ’ οίκον π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ό θυμίζοντας επικίνδυνους ε γ κ λ η μ α τ ί ε ς.

Υπάρχουν, όμως, και τόποι-λόγοι που δεν προβλέπονται στις περιοριστικώς αναφερόμενες εξαιρέσεις, εφόσον μιλάμε ιδίως για

περιοχές που βρίσκονται σε επίπεδο πολύ αυξημένου κινδύνου· εδώ ανήκει π.χ. η περίπτωση της μετάβασης σε Ιερό Ναό για ατομική προσευχή. Κι ενώ κατά τα λοιπά προβλέπεται η δυνατότητα μετακίνησης για σίτιση α δ έ σ π ο τ ο υ ζώου ή ακόμη και η μετακίνηση για τη θήρα α γ ρ ι ό χ ο ι ρ ο υ προς τον σκοπό αντιμετώπισης της αφρικανικής π α ν ώ λ η ς των χοίρων (sic) –και μόνο εντός των περιφερειακών ενοτήτων Ροδόπη, Έβρου και Ξάνθης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης–, δεν προβλέπεται σε καμία περίπτωση δυνατότητα κατ’ εξαίρεσιν μετακίνησης για συνάντηση του πολίτη με τον επιστήθιο φίλο του!
Ακόμη χειρότερα: Κατά τις ώρες απαγόρευσης της βραδινής κυκλοφορίας, το χρήζον βοηθείας πρόσωπο έχει το δικαίωμα της κατ’ εξαίρεσιν μετακίνησης για λόγους υγείας, αλλά ο τρίτος που πρέπει να συνδράμει το πρόσωπο αυτό, ώστε το τελευταίο να υλοποιήσει την μετακίνησή του, δεν επιτρέπεται να μεταβεί στον τόπο όπου βρίσκεται το εν λόγω πρόσωπο. Επίσης, δεν επιτρέπεται στον τρίτο να μεταβεί στον ίδιο τόπο, προκειμένου να διαπιστώσει αν απαιτείται μετακίνηση του χρήζοντος βοηθείας προσώπου π.χ. σε νοσοκομείο ή να παράσχει ο ίδιος οποιαδήποτε βοήθεια σε αυτό!

Χίτλερ, Χίτλερ, είσαι εδώ;

Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι το 2019 ο παλιός Ποινικός Κώδικας στο άρθρο 73 παρ. 3, όπου θεσπιζόταν το μέτρο ασφαλείας της απαγόρευσης δ ι α μ ο ν ή ς, προέβλεπε υποχρέωση δ ή λ ω σ η ς στην αστυνομική αρχή της διεύθυνσης κατοικίας του καταδικασθέντος, στον οποίο είχε επιβληθεί το εν λόγω μέτρο ασφαλείας καθώς και υποχρέωση γ ν ω σ τ ο π ο ι ή σ ε ω ς στην ίδια αρχή κάθε μεταβολής της εν λόγω διεύθυνσης. Από την 1η Ιουλίου 2019, όμως, δεν προβλέπεται ούτε αυτή η υποχρέωση δήλωσης-γνωστοποίησης, αφού το μέτρο ασφαλείας της “Απαγόρευσης διαμονής” καταργήθηκε.
Η ερμηνευτική δήλωση (η οποία, μάλιστα, αμφισβητείται αν είναι ισόκυρη με μια κανονική διάταξη του Συντάγματος) δ ε ν μπορεί να νομιμοποιήσει την κ α τ ά λ υ σ η του π υ ρ ή ν α του εν λόγω δικαιώματος.
Πρέπει δε να προσεχθεί ιδιαιτέρως ότι η ίδια δήλωση προβλέπει εξαίρεση από την απαγόρευση των α τ ο μ ι κ ώ ν διοικητικών μέτρων που π ε ρ ι ο ρ ί ζ ο υ ν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση. Με άλλα λόγια, θα μπορούσε να περιορισθεί ΚΑΙ ΟΧΙ ΝΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΘΕΙ η ελεύθερη κίνηση ΚΑΠΟΙΟΥ πολίτη για λόγους υγείας. Ωστόσο, το στρατιωτικής εμπνεύσεως lockdown (*) –ο αγγλικός όρος συγκαλύπτει την ζοφερή αλήθεια: το μέτρο αυτό συνιστά μαζική α ι χ μ α λ ω σ ί α των πολιτών– δεν είναι ατομικής αλλά γ ε ν ι κ ή ς φύσεως α π α γ ο ρ ε υ τ ι κ ό της κίνησης μέτρο, αφού δεν περιορίζει αλλά ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΙ ΠΛΗΡΩΣ την μετακίνηση ΟΛΩΝ των πολιτών και υποχωρεί μόνο όταν συντρέχουν εξαιρετικές προϋποθέσεις.

Κάποιοι επιχειρούν να προσπεράσουν ελαφρά τη καρδία τα ανωτέρω, επικαλούμενοι παραπλανητικώς μιαν ι δ ι ό τ υ π η κατάσταση π ο λ ι ο ρ κ ί α ς του άρθρου 48 του Συντάγματος, το οποίο προβλέπει την ευχέρεια της Βουλής να «α ν α σ τ έ λ λ ε ι την ισχύ του συνόλου ή μέρους των διατάξεων των άρθρων 5 παράγραφος 4, 6, 8, 9, 11, 12 παράγραφοι 1 έως και 4, 14, 19, 22 παράγραφος 3, 23, 96 παράγραφος 4 και 97», όταν συντρέχουν 4 περιπτώσεις, οι οποίες όμως ο υ δ ε μ ί α σχέση έχουν με λόγους υ γ ε ί α ς, αλλά με π ο λ ε μ ι κ έ ς συνθήκες. Ίσως γι’ αυτό επιμένουν κάποιοι, ενάντια σε κάθε έννοια λογικής, να αντιμετωπίζουν την επιδημία ως πραγματικό πόλεμο· βλ. π.χ. την δήλωση της από 20.11.2020 Βάνας Παπαευαγγέλου: «Έχουμε πραγματικό πόλεμο. Αν έξω έπεφταν σφαίρες, δεν θα χαλαρώναμε και θα μέναμε όλοι στο σπίτι. Δεν θα κοιτάγαμε πώς θα αποφύγουμε τους περιορισμούς ούτε θα μας δυσαρεστούσε να μένουμε στο σπίτι μας».

Πέραν των ανωτέρω, πρέπει να προσεχθούν και τα εξής:
Η θλιβερή υποχρέωση γνωστοποίησης του λόγου και του τόπου μετακίνησής μας μέσω SMS ή με συμπλήρωση αυτοβεβαίωσης ήδη προτού εξέλθουμε της ιδιωτικής φυλακής μας, είναι και για έναν άλλο λόγο κραυγαλέα α ν τ ι σ υ ν τ α γ μ α τ ι κ ή. Προσκρούει στην αρχή της α ν α λ ο γ ι κ ό τ η τ α ς, η οποία κατοχυρώνεται ρητώς στο άρ. 25 παρ. 1 εδάφ. β΄ Συντ. Εκεί προβλέπεται ότι:
«Οι κάθε είδους π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ο ί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά [ενν.: τα δικαιώματα του ανθρώπου] πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σ έ β ο ν τ α ι την αρχή της α ν α λ ο γ ι κ ό τ η τ α ς».

Η αρχή της αναλογικότητας αποτελείται από τρεις επιμέρους αρχές: την αρχή της π ρ ο σ φ ο ρ ό τ η τ α ς, την αρχή της α ν α γ κ α ι ό τ η τ α ς και την αρχή της α ν α λ ο γ ι κ ό τ η τ α ς υπό την σ τ ε ν ή έννοια του όρου. Τούτο σημαίνει ότι ένα περιοριστικό της ελευθερίας κινήσεως μέτρο συνάδει με το Σύνταγμα, εφόσον ο περιορισμός αποτελεί ένα μ έ σ ο που μ π ο ρ ε ί και π ρ έ π ε ι να αξιοποιηθεί, προκειμένου να εκπληρωθεί ο απαιτούμενος σ κ ο π ό ς, υπό τον όρο βεβαίως ότι ο περιορισμός είναι ε ύ λ ο γ ο ς, με άλλα λόγια: δεν βρίσκεται σε δυσαναλογία προς τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Στην περίπτωσή μας, υ π ο τ ί θ ε τ α ι ότι η υποχρέωση γνωστοποίησης του λόγου και του τόπου μετακίνησής μας θεσπίσθηκε για να α ν α χ α ι τ ι σ θ ε ί η διασπορά του κορωνοϊού. Δεδομένου, όμως, ότι αδιακρίτως κ ά θ ε πολίτης επιτρέπεται να εξέλθει της ιδιωτικής φυλακής του, υπό την προϋπόθεση ότι έχει σ τ ε ί λ ε ι μήνυμα στις αρχές ή φ έ ρ ε ι μαζί του την έντυπη αυτοβεβαίωση, το συγκεκριμένο θλιβερό μέτρο είναι παντελώς α κ α τ ά λ λ η λ ο να συμβάλει στην α ν α χ α ί τ ι σ η της περαιτέρω διασποράς του κορωνοϊού!
Επομένως, η αρχή της αναλογικότητας έχει παραβιασθεί ως προς τις δύο ειδικότερες εκφάνσεις της, δηλ. την αρχή της π ρ ο σ φ ο ρ ό τ η τ α ς και την αρχή της α ν α γ κ α ι ό τ η τ α ς, αφού κάθε μέσο που είναι α κ α τ ά λ λ η λ ο να οδηγήσει στην εκπλήρωση του επιδιωκόμενου σκοπού είναι ταυτοχρόνως, από την φύση του πράγματος, π ε ρ ι τ τ ό!

Περαιτέρω, μέσα από την παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας αναδεικνύεται η εξής πολύ σημαντική παράμετρος:
Κάθε φορά που συλλαμβάνεται ένα πολίτης να κυκλοφορεί χωρίς να φέρει μαζί του την έντυπη αυτοβεβαίωση ή χωρίς να έχει στείλει το SMS, το π ρ ό σ τ ι μ ο θα του επιβληθεί ό χ ι επειδή, εξαιτίας της συγκεκριμένης παράλειψής του, δ ε ν συνέβαλε στην α ν α χ α ί τ ι σ η της διασποράς του κορωνοϊού, αλλά επειδή δ ε ν συμμορφώθηκε προς την ε τ σ ι θ ε λ ι σ τ ι κ ή-τυπική υποχρέωση που θέσπισε η ο λ ο κ λ η ρ ω τ ι κ ο ύ τύπου κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη!

Τέλος, πρέπει να προσέξουμε και μία ακόμη παράμετρο που υποκρύπτεται στην εδώ αναλυόμενη θλιβερή υποχρέωση γνωστοποίησης των μετακινήσεων του πολίτη μέσω SMS, η οποία ισχύει, εξ όσων είμαι σε θέση να γνωρίζω, μόνο για την Ελλάδα και την Κύπρο (εξ αυτού και μόνο του λόγου, θα έπρεπε να είναι οι Έλληνες και οι Κύπριοι βαθύτατα προβληματισμένοι για τα κίνητρα που υποκρύπτονται σε αυτήν την απαράδεκτη αντισυνταγματική πρωτιά που χαρακτηρίζει τις δύο χώρες – άραγε, Γ Ι Α Τ Ι επιτηρούνται τόσο αυστηρά μόνο οι δύο αυτοί αδελφοί λαοί και πώς είναι δυνατόν να μην έχει ξεσηκωθεί ο νομικός κόσμος της χώρας, των δικαστών, των εισαγγελέων και των καθηγητών Νομικής συμπεριλαμβανομένων;):
Υποχρεώνοντας η κυβέρνηση τον πολίτη να στείλει SMS ή να συμπληρώσει έντυπη αυτοβεβαίωση, ΠΡΟΤΟΥ εξέλθει της ιδιωτικής φυλακής του, τον υποχρεώνει να εξωτερικεύσει στο χαρτί ή στην οθόνη την ΕΝΔΙΑΘΕΤΗ ΠΡΟΘΕΣΗ μετακίνησής του. Όλοι γνωρίζουμε, όμως, ότι μια τέτοια πρόθεση δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια απλή Σ Κ Ε Ψ Η! Άρα η επίμαχη υποχρέωση είναι τρομερά σατανική για τον εξής λόγο:
Μια (ψευδο)δημοκρατική ελληνική κυβέρνηση, για πρώτη φορά μετά την γερμανική κατοχή (τότε, τις άδειες μετακίνησης τις χορηγούσε η διαβόητη K o m m a n d a n t u r), με την απειλή προστίμου αφ’ ενός εξαναγκάζει τον πολίτη να φ α ν ε ρ ώ ν ε ι στο κράτος την σ κ έ ψ η του πριν την υλοποιήσει, αφ’ ετέρου του α π ο σ τ ε ρ ε ί την δυνατότητα να την μ ε τ α β ά λ ε ι ευχερώς όσες φορές θέλει.
Φανταστείτε π.χ. κάποιον που, βγαίνοντας από το σπίτι του, έχει επιλέξει κωδικό εξόδου για να πάει στο σούπερ-μάρκετ, αλλά ξαφνικά του έρχεται η επιθυμία να κάνει jogging και, ενώ ξεκινά να κάνει jogging, λαμβάνει τηλεφώνημα από την μητέρα του που τον καλεί σε βοήθεια κ.λπ. Θα πρέπει δηλαδή ο πολίτης κάθε φορά να κουβαλά μαζί του ένα πάκο από έντυπα και να αναφέρεται στις αρχές για κάθε μεταβολή της σκέψης του!

Δεν είναι, λοιπόν, προφανές ότι αυτό το μέτρο είναι ένας πρωτοφανής ε μ π α ι γ μ ό ς του πολίτη και μια ασύλληπτη δ ι α κ ω μ ώ δ η σ η του Συντάγματος;
Μάλιστα, η υποχρέωση του πολίτη να γνωστοποιεί εκ των προτέρων τον λόγο και τον τόπο μετακίνησής του έχει και μια άλλη φρικτή διάσταση: Εξωθείται στο να π ρ ο β λ έ π ε ι με ακρίβεια πού, πότε και για πόσο χρονικό διάστημα θα κινηθεί, π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ί ζ ο ν τ α ς λεπτομερώς τις κινήσεις του, σαν να είναι ρ ο μ π ό τ και όχι άνθρωπος!

Ο συνειρμός με το “1984” του Τζωρτζ Όργουελ (μτφ.: Νίνα Μπάρτη, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1978/2020) είναι αναπόφευκτος:
Στην απολυταρχική Ω κ ε α ν ί α του Ουίνστον Σμιθ, του βασανιζόμενου αιρετικού που αντιστεκόταν σθεναρά στο πρόγραμμα καθολικής ε π ι τ ή ρ η σ η ς που εφήρμοζε το καθεστώς πάνω στους σκλαβοποιημένους πολίτες, τίποτε δεν είχε μεγαλύτερη αξία από την “Α σ τ υ ν ο μ ί α της Σ κ έ ψ η ς”.

Από τις ανωτέρω επισημάνσεις καθίσταται πρόδηλη η εξής τραγική αλήθεια: Το συγκεκριμένο μέτρο, για το οποίο μάλιστα επαίρεται –ενώ θα έπρεπε να ντρέπεται βαθύτατα– ο κ. Πιερρακάκης, δεν αποσκοπεί σε τίποτε άλλο παρά μόνο στην ο ρ γ ο υ ε λ ι κ ή ανάγκη του νεοδημοκρατικού-δυστοπικού καθεστώτος να ε π ι τ η ρ ε ί τους πολίτες 24 ώρες το 24ωρο!

Έτσι δικαιώνεται για μία ακόμη φορά ο F o u c a u l t (Επιτήρηση και Τιμωρία. Η γέννηση της φυλακής, μτφ.: Τ. Μπέτζελος, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2001, σελ. 226), ο οποίος, με αφορμή τα μέτρα που είχαν ληφθεί για την αντιμετώπιση της πανούκλας στα τέλη του 17ου αιώνος, σημείωνε: «Αν είναι αλήθεια ότι η λέπρα υποκίνησε τα τελετουργικά αποκλεισμού που παρουσίασαν σε έναν βαθμό το πρότυπο και τη γενική μορφή του μεγάλου Εγκλεισμού, η π α ν ο ύ κ λ α υποκίνησε αντιθέτως π ε ι θ α ρ χ ι κ ά σχήματα».

Δυστυχώς, η Ελλάδα του 2021 αρχίζει να μοιάζει ολοένα και περισσότερο με δ υ σ τ ο π ι κ ή χώρα ολοκληρωτικού τύπου. Ας θυμηθούμε τι έγραφε ήδη από το 1516 ο Sir Thomas More στη νουβέλα του “Ο υ τ ο π ί α” (εις: Στ. Ροζάνη [επιμ. έκδ.], Τρία κείμενα για την ουτοπία, Thomas More Ουτοπία, Francis Bacon Νέα Ατλαντίς, Henry Nevill Η νήσος των Πάιν, μτφ.: Γρ. Κονδύλης, εκδ. Μεταίχμιο, Θεσσαλoνίκη 2007, σελ. 90):
«Όταν κάποιος επιθυμεί να επισκεφτεί φίλους που ζουν σε άλλη πόλη ή να πάει να δει μια άλλη περιοχή, εύκολα παίρνει ά δ ε ι α από τους Χ ο ι ρ ο σ τ α σ ι ά ρ χ ε ς ή τους Τρανοβόρους, εκτός αν χρειάζεται να παραμείνει οπωσδήποτε στην πόλη του. Κανείς δεν ταξιδεύει μόνος του, αλλά πάντα παρέα με άλλους. Και κ ο υ β α λ ο ύ ν πάνω τους ε π ι σ τ ο λ ή του Άρχοντα που διαβεβαιώνει πως έχουν ά δ ε ι α να ταξιδέψουν, και ορίζει μάλιστα και την η μ ε ρ ο μ η ν ί α επιστροφής».
Για βιβλιογραφική τεκμηρίωση της αντισυνταγματικότητας του εδώ αναλυθέντος μέτρου βλ. τα ακόλουθα εγχειρίδια Συνταγματικού Δικαίου:
1. Αριστόβουλος Μ ά ν ε σ η ς, Συνταγματικά Δικαιώματα, α΄ ατομικές ελευθερίες, πανεπιστημιακές παραδόσεις, δ΄ έκδοση, εκδ. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη 1982, σελ. 134:
«Η εν γένει διακίνηση και κυκλοφορία στο εσωτερικό της χώρας μπορεί να ρυθμισθεί ή και περιορισθεί με νόμο ή βάσει νόμου. Βασικά όμως είναι ελεύθερη: δεν υπόκειται σε απαγορεύσεις ούτε εξαρτάται από σχετική άδεια ο ύ τ ε απαιτείται, έστω, υ π ο β ο λ ή σχετικής δήλωσης (γ ν ω σ τ ο π ο ί η σ η ς) προς τις α ρ χ έ ς εκ μέρους των π ο λ ι τ ώ ν. […] Υπάρχουν όμως κράτη, όπου απαιτείται άδεια κυκλοφορίας στο εσωτερικό της χώρας ακόμη και για τους υπηκόους τους. Στην Ελλάδα παρόμοιες α π α γ ο ρ ε ύ σ ε ι ς, καθώς και κυκλοφορίας κατά τη ν ύ χ τ α, ίσχυσαν σε συνταγματικά α ν ώ μ α λ ε ς περιόδους. Πάντως τέτοιοι έντονοι και εκτεταμένοι περιορισμοί α ν α ι ρ ο ύ ν την ο υ σ ί α του συγκεκριμένου ατομικού δικαιώματος και αντιβαίνουν προς το άρθρο 5 παρ. 3 του Συντάγματος»

2. Πρόδρομος Δ α γ τ ό γ λ ο υ, Ατομικά Δικαιώματα, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 4η έκδ., 2012, σελ. 296, αριθμ. περιθ. 467:
«Από την ίδια την έννοια της ελευθερίας προκύπτει ότι η άσκησή της δ ε ν εξαρτάται από κρατική ά δ ε ι α. Το ίδιο ισχύει και για την κίνηση ή εγκατάσταση προσώπου εντός της χώρας. Α ν τ ι σ υ ν τ α γ μ α τ ι κ ή θα ήταν και η επιβολή υποχρεώσεως δ η λ ώ σ ε ω ς (αναγγελίας, γ ν ω σ τ ο π ο ι ή σ ε ω ς) κάθε κινήσεως, γιατί θα κατέληγε στην πράξη σε τέτοια συρρίκνωση και εξασθένιση του δικαιώματος, ώστε θα έθιγε τον ί δ ι ο τον π υ ρ ή ν α μιας ε λ ε υ θ ε ρ ί α ς που το ίδιο το Σύνταγμα διακηρύσσει ως α π α ρ α β ί α σ τ η».
—-
(*) Μέχρι τον Μάρτιο 2020 ο όρος αυτός σήμαινε το ερμητικό σφράγισμα κτηρίων ή τον αποκλεισμό περιοχών. Ειδικότερα, επρόκειτο για πρακτική γνωστή στις ΗΠΑ, εντασσόμενη σε πρόγραμμα σχολικής άσκησης για την αντιμετώπιση κρουσμάτων φονικής βίας σχετιζόμενα με δράστη που πυροβολεί μαθητές ή/και δασκάλους ευρισκόμενος σε κατάσταση αμόκ (School-Shootings). Επ’ αυτού βλ. David Morris, Lockdown, 2020, σελ. 256.

το είδα