Από τα «περίεργα» του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού

 

Το 1796 η Χάρτα της Ελλάδος λέει «εδουλώθημεν«, εννοώντας περίτρανα «υπό των Οθωμανών, το 1453«. Άρα, έμμεσα δηλώνεται ότι εγείρονται οι χριστιανοί προς αναβίωση ενός υπερεθνικού κράτος στο οποίο ο Έλληνας, ως ταυτιζόμενος με τον Χριστιανό, είναι υπερεθνικός και όχι εθνικός.

Ενώ συνεχίζεται η προσπάθεια απόδειξης ότι η «Ελληνική Νομαρχία» είναι έργο του Καποδίστρια, συνεχίζεται και η ανενδοίαστη κατάταξη του Ρήγα στη νεωτερικότητα. Και το πώς ο Καποδίστριας μπορούσε να ήταν χυδαίος λασπολόγος, λάτρης της διχόνοιας, υβριστής προσώπων / παραδοσιακών θεσμών, δριμής επικριτής της Γραμματικής του Θ. Γαζή, υμνητής του Κοραή και θαυμαστής του Δημοσθένους, είναι πράγμα ανεξήγητο για έναν κοινό νου. Είναι ο ορισμός του παραλογισμού να ισχυρίζεται κάποιος ότι ο Καποδίστριας μισούσε τους Μακεδόνες και όριζε ως σημείο πτώσης του ελληνισμού το 338 π. Χ. Ο παραλογισμός όμως έχει λογική γι’ αυτόν που για διάφορους λόγους:

α) έχει φέρει το «έθνος» στο κρεβάτι του Προκρούστη, β) έχει διαστρέψει ή αντιστρέψει τις έννοιες «διαφωτισμός», «ελληνισμός», «ελευθερία». Ως προς τον Ρήγα όμως …

Υπάρχουν σοβαρά ελαφρυντικά, καθόσον αμέσως μετά το χαμό του η μεν παράδοση δήλωνε άσχετη και καταδίκαζε τον «νεωτεριστή» Ρήγα, η δε νεωτερικότητα έλεγε «δικός μας ήταν ο πρωτοπόρος Ρήγας». Όπως και στην περίπτωση του 21, όπως και σε κάθε άλλη στιγμή της περιόδου 1750-1850 η λειψή εικόνα παρουσιάζεται ως ολοκληρωμένη και οι κορυφαίες αντιφάσεις δεν διερευνώνται ή αποσιωπώνται πλήρως. Για παράδειγμα:

• Τι σημαίνει ο στίχος στον Θούριο:

Ελάτε μ’ έναν ζήλον σε τούτον τον καιρόν, να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόν

Ταιριάζει ή όχι με την «απαίτηση» του σεϊχουλισλάμη από τον Γρηγόριο Ε΄ να απαλλαγούν οι Έλληνες από τον όρκο των Φιλικών, έτσι ώστε να φανεί ότι είναι αμέτοχο το Ρουμ μιλέτ σε κεντρικό επίπεδο;

Ταιριάζει με το «Εν Τούτω Νίκα» του Υψηλάντη που το περιλαμβάνει ακόμα και στην ερμαφρόδιτη κεντρική προκήρυξη «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος»;

• Τι σημαίνει ο στίχος στον Θούριο:

Και όσοι προσκυνήσουν, δεν είναι πλιο εχθροί, αδέλφια μας θα γένουν, ας είναι κι εθνικοί

Ότι επιδιώκεται υπερεθνική δημοκρατία στα όρια της «βυζαντινής αυτοκρατορίας» με κεντρικό κοινοβούλιο;

• Τι σημαίνει ο στίχος στον Θούριο:

Οι νόμοι ναν’ ο πρώτος και μόνος οδηγός, και της πατρίδος ένας να γένη αρχηγός, γιατί κι η αναρχία ομοιάζει στη σκλαβιά να ζούμεν σαν θηρία ειν’ πλιο σκληρή φωτιά

Ταιριάζουν τα νοήματα αυτά με την «Ελληνική Νομαρχία» που αφιερώνεται στον «Ρίγα»; Ή μήπως ταιριάζουν με το επιχείρημα «ουκ αγαθόν πολυκοιρανοίη, εις κοίρανος έστω, εις βασιλεύς» που χρησιμοποίησε ο Κολοκοτρώνης το 1827 στην Τροιζήνα υπέρ του Καποδίστρια; Πήρε τότε ο Καποδίστριας την θέση του Υψηλάντη ή όχι;

Κι αν ο Ρήγας συμφωνούσε με τον Κοραή, τότε γιατί εμφανίζεται ο Μέγας Αλέξανδρος και στην Χάρτα της Ελλάδος και σε χωριστή εικονογράφηση; Είναι άγνωστες οι απόψεις του Κοραή για την σχέση «Ελλήνων-Μακεδόνων»;

Ζητούσε ο Κοραής να γίνει η Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, όπως το ζητούσε ο Ρήγας;

Επιπεδογραφία της Κωνσταντινουπόλεως, του κόλπου της, της από το σταυροδρόμι θέας, της των περί αυτήν και του Σαραγίου, με τας παλαιάς και νέας ονομασίας παρά του Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού, 1796 (Χάρτα της Ελλάδος)

Κι αν ο Ρήγας συμφωνούσε με τον Κοραή, τότε γιατί εμφανίζεται στην Χάρτα της Ελλάδος ο «Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος εν Χριστώ αυτοκράτωρ» με τον Ιησού Χριστό δίπλα του; Γιατί εμφανίζεται το νόμισμα «Λέων, εν Χριστώ ευσεβής Βασιλεύς Ρωμαίων» με το σύμβολο «Ιησούς Χριστός Νικά» δίπλα του;

Λέων, εν Χριστώ ευσεβής Βασιλεύς Ρωμαίων – Ιησούς Χριστός Νικά (Χάρτα της Ελλάδος)

Στην αποσιώπηση του Ρήγα που ήταν ο Σκουφάς της εποχής, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και η συσκότιση του Σκουφά και της Εταιρείας «Φίλοι των Μουσών» που ξεκίνησε στην Αθήνα, συνδέθηκε με το Σχολείο του Πηλίου, συνέχισε σε Βιέννη-Μόναχο και άμεσα σχίστηκε σε εταιρεία του Guilford (ή της Μ. Βρετανίας) και σε εταιρεία του Καποδίστρια (ή της Ρωσίας). Το αποτέλεσμα ήταν να βαπτιστεί ο Υψηλάντης στην αμφισημία του Ρήγα, παρότι ο Ρήγας καταφανώς δεν είχε λάβει το χρίσμα που έλαβε ο Υψηλάντης στην Μόσχα τον Ιούνιο του 1820.

Δύο αιώνες πέρασαν και η ελληνική επανάσταση εξακολουθεί να μπερδεύει και να διχάζει. Μπορούμε όμως να συμφωνήσουμε στις δυο τάσεις που σταθερά συγκρούονταν πριν από την περίοδο του Ρήγα, όταν το «ελληνικό ζήτημα» όχι μόνο βρισκόταν σε καθαρά υπερεθνικό επίπεδο, αλλά περιθωριακά μόνον αφορούσε τους ελληνόφωνους ως προς την διεξαγωγή του αντιοθωμανικού πολέμου.

Στέργιος Ζυγούρας

Βλ. σχετικά:

 

Το καραβάκι της ιστορίας