Όχι άλλο νεωτερικό κάρβουνο στο σκάφος του 1821

 Ποιο έθνος επαναστάτησε το 21 και ποιος ήταν ο «δεδηλωμένος στόχος» της Φιλικής Εταιρείας; (Μαρία Ευθυμίου προς μαθητές Λυκείου, 24/5/2021)

Πρόβλημα μέσα στο πρόβλημα. Εκεί που λέγαμε ότι τουλάχιστον ξεμπλέξαμε με την ευφάνταστη θεωρία μιας «κοινωνικής Επανάστασης» του 1821, [σύμφωνα με την οποία την Επανάσταση οργάνωσε μια νεωτερική «αστική τάξη» εκτός της Οθωμανίας και την ακολούθησε μια μωραΐτικη-ρουμελιώτικη «αγροτική τάξη» με μπροστάρη τον παπά και τον πρόκριτο], το θέμα επανέρχεται. Στην ερώτηση των μαθητών η απάντηση έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Γιατί, όχι μόνο συντηρεί το ερώτημα η πανεπιστημιακός Μαρία Ευθυμίου, αλλά γιατί -επιπρόσθετα- μεταφέρει τον προβληματικό του χαρακτήρα μέσα στο πρώτο σκέλος του.

Έτσι η Μαρία Ευθυμίου βλέπει το έθνος που

επαναστατεί το 1821 να έχει λόγο ύπαρξης μόνο μετά το 1792, γιατί πριν τα κομμένα κεφάλια βασιλιάδων ούτε έθνη υπήρχαν, ούτε Ελληνικές Επαναστάσεις έγιναν. Κυρίως, όμως, βλέπει το ελληνικό έθνος

• ως έννοια μερικότητας και όχι ολικότητας ως προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Δεν επαναστατεί το έθνος που έχασε το κράτος του το 1453 αλλά το έθνος που διαμόρφωσε συνείδηση λαϊκής ύπαρξης με βάση τα «νέα δεδομένα της εποχής». Δηλαδή, όλο το νεωτερικό πακέτο που στριμώχνει το έθνος στα όρια της γλώσσας και ορίζει την «ελευθερία» ως ατομική συνείδηση απροϋπόθετης πολιτικής οργάνωσης και εναντιώνεται στη συλλογική ελευθερία που ορίζεται με βάση την χριστιανική πίστη ως προϋπόθεση πολιτικής συγκρότησης.
• ως στοιχείο μιας  Φιλικής Εταιρείας που έχει «δεδηλωμένο στόχο» το νεωτερικό έθνος-κράτος ως

Προσπαθώντας να ισορροπήσει σε δυο βάρκες -όσο είναι δυνατόν- η Μαρία Ευθυμίου απορρίπτει ως ατελή τον αγγλικό όρο Greek War of Independence. Στη συνέχεια τον επαναφέρει από το παράθυρο, δίνοντάς του χώρο που ισοδυναμεί με το 90% τουλάχιστον.

Δεν υπάρχει πιο έωλος ισχυρισμός από αυτόν που βρίσκει εντός της Φιλικής Εταιρείας «δεδηλωμένο στόχο» νεωτερικού έθνους-κράτους. Ούτε καν ο Ξάνθος τόλμησε να ισχυριστεί κάτι τέτοιο, για τον οποίο η Μ. Ευθυμίου έχει εκφράσει την βεβαιότητα ότι δεν αποτελούσε πρωτενεργό μέλος. Αντίθετα, ακόμα και ο σκληρός πυρήνας της ιστορικής νεωτερικότητας βλέπει την παράδοση στη Φιλική Εταιρεία και στη λαϊκή βούληση:

1. Thiersch, δηλ. ο πλέον ανελέητος υβριστής του Καποδίστρια (μετά τον Κοραή), αυτός που έδρασε τελείως αντίθετα προς το εξελληνισμένο του όνομα (Ειρηναίος). Δεχόταν όμως -με απορία και δυσφορία- ότι ο στόχος της Επανάστασης ήταν χριστιανικός.
2. Finlay, δηλ. το εντόπιο στέλεχος μακράς διάρκειας της βρετανικής υπηρεσίας πληροφοριών, ο πλέον μαρξιστής ιστορικός του 19^ου αιώνα που ασχολήθηκε με την παραμόρφωση της διαχρονικής ιστορίας του ελληνικού έθνους. Ούτε αυτός τόλμησε ν’ αμφισβητήσει τον χριστιανικό χαρακτήρα της Φιλικής Εταιρείας.
3. London Greek Committee, δηλ. το μακρύ χέρι της βρετανικής πολιτικής, οι εκπρόσωποι των δανειστών, οι εκτροπείς του επαναστατικού στόχου, οι δημιουργοί των λεγόμενων «εμφυλίων». Αυτοί που ανέδειξαν κυβέρνηση τον Κουντουριώτη, δημιούργησαν τις ελληνικές εφημερίδες των fake news, πούλησαν στους Έλληνες πλοία-φαντάσματα και τους επέβαλαν ως «Μεσσία» τον Κόχραν για να διαλύσει ό,τι διέσωζε από το 1825 η καποδιστριακή παράταξη. Χολωμένος από την ανακήρυξη του Καποδίστρια, ο Cochrane άρχισε τον Απρίλιο του 27 να εφαρμόζει σχέδιο υπονόμευσης του Καραϊσκάκη, παριστάνοντας τον αντιπορθητή της Κωνσταντινούπολης. Γιατί όμως να χρειαζόταν αυτή η υποκρισία, αν ο στόχος της Επανάστασης ήταν νεωτερικός;

Η Μ. Βρετανία επενέβη υπέρ μιας χριστιανικής Επανάστασης. Αυτό είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο. Όσα αντίθετα συνέχισαν να συμβαίνουν και να θυμίζουν την εποχή κατά την οποία η Αγγλία ήταν «ουδέτερη», έχουν να κάνουν αποκλειστικά με την υποκριτική της στάση και αποδεικνύουν ως ένα σημείο τον χαρακτήρα της Επανάστασης. Μιας Επανάστασης που -εκ των πραγμάτων- δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική από ολόκληρο τον 18^ο αιώνα στον οποίο οργανικά ανήκει. Κεφάλαια ολόκληρα λείπουν, ενώ όσα μένουν, ερμηνεύονται κατά το δοκούν. Όμως, κι αν ακόμα η Επανάσταση ανήκε οργανικά στον 19^ο αιώνα, τότε, το πρώτο που θα έπρεπε να εξηγείται είναι πώς προέκυψε και πώς εξαφανίστηκε το α΄ ελληνικό -αναγνωρισμένο- κράτος: η Επτάνησος Πολιτεία (1800-1807).

Όχι άλλο νεωτερικό κάρβουνο στο σκάφος του 1821. Σεβαστείτε τους νέους κα Ευθυμίου. Η παραίτηση από την Επιτροπή Γιάννας και δηλώσεις όπως «το Ναβαρίνο δεν ήταν το καταλυτικό στοιχείο που έκρινε την Ελληνική Επανάσταση», «η Επανάσταση δεν ήταν μονάχα πόλεμος ανεξαρτησίας» είναι στη σωστή κατεύθυνση. Όμως, δεν αρκούν. Τα ψεύδη γαρ πολλά.

Στέργιος Ζυγούρας

Το καραβάκι της ιστορίας