Beaton & Επιστημονικός Ετσιθελισμός VS ;

  

Στέργιος Ζυγούρας

Ο ομότιμος καθηγητής της Έδρας Κοραή στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου που ακούει στο όνομα Roderick Beaton δεν χρειάζεται συστάσεις. Ήταν καθηγητής Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Φιλολογίας στο King’s College ως το 2018. Το 2011 έλαμψε στο ΣΚΑΪ. Το 2016 μας ενημέρωσε ότι αν ο λόρδος Byron ζούσε, θα υποστήριζε τα ελληνικά μνημόνια. Πρόσφατα ήρθε και πάλι στην επικαιρότητα ως μέλος της περίφημης Επιτροπής «Ελλάδα 2021» με όσα δημοσίευσε σε εφημερίδα για την Ελληνική Επανάσταση (στη δική του ιστορική διάλεκτο: Αγώνας για την Γραικική Ανεξαρτησία).

Ο καθηγητής ιστορίας Γιώργος Μαργαρίτης του απάντησε με ένα άρθρο στο οποίο τονίζει, πέρα από τα αντικειμενικά δεδομένα, ότι ο R. Beaton έχει περισσότερο ύφος νουθεσίας και λιγότερο επιστήμονα. Σωστό αυτό. Την ίδια ακριβώς συμπεριφορά είχε δείξει πριν δέκα χρόνια στο «1821» του ΣΚΑΪ. Είχε εστιάσει στο

τι πρέπει να κάνουν σήμερα οι Έλληνες, κρύβοντάς το πίσω από τι όφειλαν να είχαν κάνει από το 1821: Να προσαρμοστούν, να δυτικοποιηθούν, δηλαδή να αλλάξουν την ταυτότητά τους (Δείτε σχετικά: Η Ελλάς ως μέτοχος της Ευρωπαϊκής Ιδέας #6).

Ενώ λοιπόν ο R. Beaton είπε τα απολύτως αναμενόμενα κι ενώ ο Γ. Μαργαρίτης αντιμετώπισε τα βασικά σημεία στο επίπεδο της ιστορικής αλήθειας, παραμένει άλυτο το βασικό ζητούμενο: Αν είναι ολότελα ψευδείς οι βασικοί ισχυρισμοί του R. Beaton, τότε είναι πολύ λίγα τα όσα αντέτεινε ο Γ. Μαργαρίτης. Ενδεικτικά:

• Γιορτάζουμε την ίδρυση του α΄ ελληνικού κράτους, αποσιωπώντας το κορυφαίο γεγονός ότι αυτό είναι το β΄. Το πρώτο ιδρύθηκε το 1800, αναγνωρίστηκε το 1802 και έσβησε κάτω από περίεργες συνθήκες το 1807, κάτι για το οποίο η επίσημη ιστορία δίνει αέναο αγώνα λησμονιάς.
• Γιορτάζουμε την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης αδυνατώντας να δώσουμε μια πειστική και συνολική απάντηση για τα κρίσιμα θέματα του Υψηλάντη, του Τσάρου, του Πατριάρχη και των ευρωπαϊκών συμμαχιών.
• Επιμένουμε στη σχιζοφρενική θέση ότι τα μηνύματα του δυτικού διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης κινητοποιούν το 1821, όταν κύριοι δέκτες αυτών των μηνυμάτων διαπιστώνονται οι Σκουφάς, Αναγνωστόπουλος, Τσακάλωφ, Ξάνθος. Για να ολοκληρωθεί η απαραίτητη εικόνα, οι Καποδίστριας, Κοραής κατατάσσονται στις «πνευματικές προσωπικότητες» τις οποίες σύρουν εκβιαστικά οι προηγούμενοι στο πεδίο της πολιτικής και του πολέμου.
• Διαφωνούμε χλιαρά για το κεφάλαιο «διαφωτισμός», αδυνατώντας να δούμε όχι μόνο την ύπαρξη δυο τάσεων μέσα στον ελληνόφωνο διαφωτισμό, αλλά ακόμα και την ουσία της σφοδρής διαμάχης γύρω από το γλωσσικό ζήτημα τουλάχιστον από το 1800.

Στο τελευταίο οφείλεται και η διείσδυση του Beaton, η οποία δεν είναι μοναδική. Ξεκινάει με τον Αδαμάντιο Κοραή και συνεχίζεται ως σήμερα. Επί μισό αιώνα περίπου δόθηκε μάχη ετσιθελικού καθορισμού των πνευματικών συνθηκών που οδήγησαν στο 21 με αιχμή του δόρατος τον Κ. Θ. Δημαρά. Εφευρέθηκαν οι «νεοέλληνες» μέσω της ανάδειξης ενός «νεοελληνικού διαφωτισμού». Το θέμα της συνέχειας ή μη του ελληνικού πολιτισμού είναι αστείο. Το ίδιο και το αυταπόδεικτο θέμα ότι «συνέχεια» δεν σημαίνει «πλήρης καθήλωση ή στασιμότητα».

Το σοβαρό είναι ότι αδυνατούμε να διασαφηνίσουμε την προσχηματισμένη και διαρκή σύγκρουση μεταξύ των δυο στρατοπέδων της Επανάστασης: των «νεωτερικών» και των «παραδοσιακών». Διστάζουμε να ξεφύγουμε από τον αναχρονισμό του «πετυχημένου» έθνους-κράτους με την «επικρατούσα θρησκεία». Αποφεύγουμε να παραδεχθούμε ότι οι δυο διαφορετικές θεωρήσεις του έθνους υπάρχουν εξαιτίας αυτών των δυο παρατάξεων.

Η συνολική θέση του Beaton είναι πολύ περισσότερο σαθρή απ’ όσο δείχνει ο Μαργαρίτης και μια συνολική ανασκευή της θα της προσέδιδε και μια αξία που δεν έχει. Ας παίξει το ρόλο του πολιτικού συμβούλου το King’s College, όχι τον ρόλο του ιστορικού αναλυτή.

Όμως ούτε ο Beaton έχει άδικο σε όλα τα σημεία, ούτε θα βρούμε την πλήρη αλήθεια εκτός αυτού. Συνεπώς, το μεγάλο πρόβλημα ως σήμερα δεν είναι η αντιποίηση της ιστορίας από την χοντροκομμένη προπαγάνδα, αλλά ο ακούσιος εγκλωβισμός της λογικής όταν έχει να κάνει με πολύπλοκα γεγονότα όπως η περίοδος των μεγάλων Επαναστάσεων. Η σιωπή του Καποδίστρια, ο αυτοπεριορισμός των Καποδιστριακών και ο παρασκηνιακός συμβιβασμός του ~1850 έχει δώσει τη θέση του στην στείρα αναμάσηση και στην αμυντική στάση της παραδοσιακής ιστορίας κατά τον 20^ο αιώνα. Έτσι, δεν υπάρχει ισχυρός αντίλογος στα σοβαρά λάθη της νεωτερικής προσέγγισης της ιστορίας, η οποία -κυρίαρχη ούσα- απλώς μπολιάζεται ή νερώνεται σε διάφορες συνταγές και αναλογίες.

Καλή και άγια η αντιπαράθεση του Γ. Μαργαρίτη και «το μη χείρον βέλτιστον» ισχύει και στην ιστορία. Σημαντικό επίσης είναι να κατανοήσει κάποιος ότι το κράτος μας υιοθετεί τη χειρότερη εκδοχή της ιστορίας του, αφού ο ΠτΔ την βράβευσε το 2019 και ο πρωθυπουργός την υιοθέτησε το 2020. Από την άλλη πλευρά, το μυστήριο της Φιλικής Εταιρείας, η συγκυρία του Αλή πασά και η εξήγηση της διαρκούς υποκριτικής πολιτικής όλων των «μεγάλων δυνάμεων» είναι μερικά από εκείνα που ζητούν ακόμα τη λύση τους.

Το καραβάκι της ιστορίας