Βενεζουέλα, Ιράν: Ο Τραμπ και το βαθύ κράτος

Τιερί Μεϊσάν

Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στη Βενεζουέλα και η αύξηση της έντασης μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης παρουσιάζονται παραπλανητικά από τον αμερικανικό Τύπο. Τίποτα δεν μπορεί να γίνει κατανοητό λόγω των αντιφατικών δηλώσεων του κάθε στρατοπέδου. Είναι σημαντικό να εμβαθύνουμε την ανάλυση αφού επαληθεύσουμε τα γεγονότα και ενσωματώνοντας την αντίθεση ανάμεσα στα διαφορετικά πολιτικά ρεύματα αυτών των χωρών.

Η νέα συμφωνία του Λευκού Οίκου και του Πενταγώνου

Οι ενδιάμεσες κοινοβουλευτικές εκλογές της 6ης Νοεμβρίου 2018 στέρησαν τον πρόεδρο Τραμπ της πλειοψηφίας του στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το Δημοκρατικό Κόμμα θεωρούσε τότε την αποπομπή του αναπόφευκτη.

Φυσικά, δεν είχε κάνει τίποτα για να την δικαιολογήσει, αλλά μια υστερική ατμόσφαιρα χώριζε τις δύο συνιστώσες των Ηνωμένων Πολιτειών ακριβώς όπως στον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο [ 1 ]. Εδώ και
δύο χρόνια, οι υποστηρικτές της οικονομικής παγκοσμιοποίησης ακολουθούσαν τη ρωσική πίστα και περίμεναν ότι ο εισαγγελέας Ρόμπερτ Μιούλερ θα αποδείκνυε την υψηλή προδοσία του προέδρου Τραμπ.

Ο Ρόμπερτ Μιούλερ πάντα έβαλε το συμφέρον του ομοσπονδιακού κράτους μπροστά από την αλήθεια και το νόμου. Ήταν αυτός που, κατά τη διάρκεια της επίθεσης στο Lockerbie, είχε εφεύρει τη λιβυκή πίστα με βάση στοιχείων που αργότερα ακυρώθηκαν από την σκωτσέζικη δικαιοσύνη [ 2 ]. Είναι πάλι αυτός που επιβεβαίωσε, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, ότι τρία αεροπλάνα είχαν απαχθεί από 19 μουσουλμάνους αεροπειρατές από τους οποίους κανένας δεν εμφανίστηκε στους πίνακες επιβιβάσεων [ 3 ]. Τα συμπεράσματά του σχετικά με τη Ρωσική έρευνα ήταν γνωστά πριν ξεκινήσει.

Ο Ντόναλντ Τραμπ διαπραγματεύτηκε επομένως την πολιτική επιβίωσή του με το βαθύ κράτος [ 4 ]. Δεν είχε άλλη επιλογή. Συμφωνήθηκε ότι το σχέδιο Rumsfeld / Cebrowski [ 5 ] θα εφαρμοστεί υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα παρασύρει τη χώρα σε έναν μεγάλο πόλεμο. Σε αντάλλαγμα, ο εισαγγελέας Ρόμπερτ Μιούλλερ γύρισε το καπέλο του και κήρυξε τον πρόεδρο Τράμπ αθώο από προδοσία [ 6 ].

Στα απόνερα, τα γεράκια ανάγκασαν την επιστροφή των νεο-συντηρητικών. Αυτή η ομαδούλα Τροτσκίστων της Νέας Υόρκης, που σχηματίστηκε γύρω από την Αμερικανική Εβραϊκή Επιτροπή (American Jewish Committee, AJC), είχε στρατολογηθεί από τον Ρόναλντ Ρέιγκαν. Είχε μετατρέψει το ιδεώδες της "παγκόσμιας επανάστασης" σε αυτό του "παγκόσμιου ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ". Από τότε, έχει συμμετάσχει σε όλες τις κυβερνήσεις, μια μέρα ρεπουμπλικανή, την επόμενη δημοκρατική, σύμφωνα με το χρώμα του προέδρου στην εξουσία. Η μόνη εξαίρεση μέχρι στιγμής ήταν η κυβέρνηση Τραμπ, η οποία όμως δεν την είχε διαγράψει από τα ειδικά της πρακτορεία, ήτοι το NED (National Endowment for Democracy)  και το USIP (United States Intitute of Peace).

Έτσι, στις 25 Ιανουαρίου 2019, εμπιστεύτηκε ο φάκελος της Βενεζουέλας στον Elliott Abrams στο υπουργείο Εξωτερικών. Το όνομά του συνδέεται με κάθε είδος κρατικών ψευδών και χειραγωγήσεων [ 7 ]. Αυτό το άτομο ήταν ένας από τους αρχιτέκτονες της επιχείρησης Ιράν-Κόντρας, το 1981-85, και του πόλεμου εναντίον του Ιράκ το 2003. Μόλις διορίστηκε, εργάστηκε με τη στρατιωτική διοίκηση των ΗΠΑ για τη Νότια Αμερική ( SouthCom ) για να ανατρέψουν τον εκλεγμένο πρόεδρο Nicolás Maduro.

Συμβαίνει ότι γνωρίζουμε τόσο την στρατηγική Ράμσφελντ / Cebrowski -που είδαμε να ξεδιπλώνεται για δεκαπέντε χρόνια στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή-, τόσο και το σχέδιο της SouthCom [ 8 ], που συντάχθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2018 από τον ναύαρχο Kurt Tidd, και το οποίο αποκάλυψε η Stella Calloni το περασμένο Μάιο [ 9 ]. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι η προφανής εφαρμογή του.

Το βενεζουελάνικο φιάσκο

Η αποτυχία της επιχείρησης των ΗΠΑ, με την ανακάλυψη της προδοσίας του διευθυντή της Sebin (Servicio Bolivariano de inteligencia), στρατηγού Manuel Figuera, και το πραξικόπημα που είχε αυτοσχεδιάσει, στις 30 Απριλίου, με βιασύνη πριν από τη σύλληψή του, καταδεικνύει την απροετοιμασία της SouthCom ή μάλλον την έλλειψη γνώσης για τη κοινωνία της Βενεζουέλας. Ο αμερικανικός κρατικός μηχανισμός, ο οποίος είχε ένα εξάμηνο στη διάθεση του, δεν ήταν σε θέση να θέσει σε συνεργασία τις διάφορες υπηρεσίες του με τους άνδρες του στο έδαφος. Ενώ, παρά την αποδιοργάνωση της χώρας, ο μπολιβαριανός στρατός ήταν έτοιμος να την υπερασπιστεί.

Η πρόσκαιρη αναγνώριση από την Ουάσιγκτον, τον Όμιλο της Λίμα (εκτός από το Μεξικό) και από τους σύμμαχους της, του Χουάν Guaidó αντί του Nicolás Maduro ως πρόεδρο της Βενεζουέλας βυθίζει το στρατόπεδο των ΗΠΑ σε άλυτα προβλήματα. Ήδη η Ισπανία ήταν η πρώτη χώρα που ανησύχησε για την έλλειψη εκπροσώπου για τους Βενεζουελάνους που φιλοξενεί και για τους Ισπανούς που ζουν στη Βενεζουέλα. 

Ποτέ πριν, ακόμη και κατά τη διάρκεια ενός πολέμου, υπήρξε άρνηση αναγνώρισης της νομιμότητας ενός συνταγματικά εκλεγμένου προέδρου και της κυβέρνησης του.

Μέσα σε λίγες εβδομάδες, η Ουάσιγκτον έκλεψε το μεγαλύτερο μέρος του θησαυροφυλακίου της Βενεζουέλας στο εξωτερικό [ 10 ], ακριβώς όπως έκανε το 2003 με τις κρατικές καταθέσεις του Ιράκ, το 2005 με εκείνες του Υπουργείου Οικονομικών του Ιράν και το 2011 με το λιβυκό θησαυροφυλάκιο.

Αυτά τα χρήματα δεν ανακτήθηκαν ποτέ από τους ιδιοκτήτες λαούς, εκτός από τους Ιρανούς μέσω της συμφωνίας JCPOA. Τα καθεστώτα του Ιράκ και της Λιβύης ανατράπηκαν και οι διάδοχοί τους έχουν προσέξει να μη προσφύγουν στη δικαιοσύνη. Αυτή τη φορά η Βολιβαριανή Δημοκρατία κράτησε σταθερά και η κατάσταση των ΗΠΑ είναι αστήρικτη.

Σε μικρότερη κλίμακα, είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πώς η Ουάσιγκτον θα διαχειριστεί την υπόθεση της πρεσβείας της Βενεζουέλας στην αμερικανική πρωτεύουσα. Αστυνομικοί παρουσιάστηκαν για να εκδιώξουν τους νομίμους κατόχους και να εγκαταστήσουν στη θέση τους μια ομάδα που ορίστηκε από τον Juan Guaidó. Αλλά οι νόμιμοι κάτοχοι αρνήθηκαν να υποχωρήσουν, παρότι τους έκοψαν το νερό και το ρεύμα. Με την πάροδο του χρόνου, έλαβαν ενισχύσεις, συμπεριλαμβανομένου του Αφρο-αμερικανού πάστορα Jesse Jackson που τους έφερε φαγητό. Τελικά αποβλήθηκαν. Τώρα, η Ουάσιγκτον δεν ξέρει πώς να δικαιολογηθεί πλέον.

Η ιρανική εκτροπή

Σφυρίζοντας το τέλος του αγώνα, ο Donald Trump υπενθύμισε στα στρατεύματά του τον συμβιβασμό τους: να ανατρέψουν το Maduro "ναι", να ξεκινήσουν έναν κλασικό πόλεμο "όχι". Ο πρόεδρος Donald Trump είναι οπαδός του Τζάκσονισμού, ο σύμβουλος ασφαλείας του, John Bolton, είναι υπέρ του Αμερικανικού εξαιρετισμού, και ο Elliott Abrams ο οποίος έκανε εκστρατεία εναντίον τους, είναι νεοσυντηρητικός - τρεις ιδεολογίες που δεν υπάρχουν σε καμία άλλη χώρα (εκτός από τους νεοσυντηρητικούς στο Ισραήλ) -. Προφανώς, αυτός ο συνδυασμός δεν μπορεί να λειτουργήσει.

Επιδιώκοντας να κατηγορήσει τη Βενεζουέλα για την αποτυχία του, το βαθύ κράτος εκτόξευσε αμέσως μια ιρανική εκτροπή για να σώσει τον Elliott Abrams και να απαλλαγεί από τον John Bolton. Ο αμερικανικός Τύπος προστατεύει τον πρώτο κατηγορώντας τον δεύτερο [ 11 ].

Χωρίς καθυστέρηση, επισημαίνοντας το ρήγμα μεταξύ Πενταγώνου και Λευκού Οίκου, οι Δημοκρατικοί ενεργοποίησαν εκ νέου τη πίστα της ρωσικής παρέμβασης, αυτή τη φορά με επίθεση κατά του πρωτότοκου γιου του προέδρου, Donald Jr.

Ο ιρανικός φάκελος είναι πολύ διαφορετικός από το προηγούμενο. Ενώ στη Βενεζουέλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διεξάγει πολλαπλές επιχειρήσεις από το 2002 εναντίον του Μπολιβαριανού μοντέλου και της αύρας του στη Λατινική Αμερική, δεν είναι παρά μόνο από πέρυσι που ξεκίνησαν να αναλάβουν δράση εναντίον του λαού του. Αντίθετα, από τις αρχές του 20ού αιώνα, ο λαός του Ιράν χρειάστηκε να αντιμετωπίσει την αποικιοκρατία. Ο λιμός και οι ασθένειες σκότωσαν 8 εκατομμύρια Ιρανούς κατά τη διάρκεια της βρετανικής κατοχής στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου [ 12 ]. 

Η ανατροπή του εθνικιστή πρωθυπουργού Μοχάμεντ Μοσαντέκ από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, το 1953, ακολουθούμενη από την αντικατάστασή του από τον ναζιστή στρατηγό Φαζλολάχ Ζαχέντι, ο οποίος επέβαλε την τρομερή καταστολή της Σαβάκ, είναι ευρέως γνωστή. Η σύλληψη πρακτόρων της CIA σε flagrante delicto (επ’ αυτόφωρο) σε προστατευμένο όροφο της αμερικανικής πρεσβείας εξακολουθεί να παρουσιάζεται στη Δύση ως «ομηρία διπλωματών» (1979-81), ενώ η Ουάσιγκτον δεν έθεσε ποτέ το θέμα ενώπιον της διεθνούς δικαιοσύνης και παρά το γεγονός ότι δύο απελευθερωμένοι πεζοναύτες επιβεβαίωσαν την ιρανική έκδοση. 

Το 1980, οι Δυτικοί ζήτησαν από το Ιράκ να κηρύξει πόλεμο εναντίον του Ιράν. Πούλησαν όπλα και στις δύο πλευρές για να αλληλοσκοτωθούν και πολέμησαν στο πλευρό των Ιρακινών όταν παρά λίγο να στραφεί η μοίρα. Ένα γαλλικό αεροπλανοφόρο συμμετείχε ακόμη στις μάχες χωρίς να ενημερώνονται οι Γάλλοι πολίτες. Ο πόλεμος αυτός άφησε 600.000 νεκρούς στην ιρανική πλευρά. Το 1988, ο αμερικανικός στρατός κατέρριψε ένα εμπορικό αεροπλάνο γραμμής της Iran Air, προκαλώντας το θάνατο 290 αμάχων θυμάτων, χωρίς ποτέ να παρουσιάσει την παραμικρή δικαιολογία ούτε να ζητήσει μια ελάχιστη συγνώμη. Για να μην αναφέρουμε την ανοησία των πολύ ισχυρών κυρώσεων για την πυρηνική ενέργεια: οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ ισχυρίζονται ότι η Τεχεράνη συνεχίζει το πυρηνικό πρόγραμμα του Σάχη. Ωστόσο, τα πιο πρόσφατα έγγραφα που δημοσίευσε ο ίδιος ο Benjamin Netanyahu επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για αναγωγή. 

Οι Φρουροί της Επανάστασης σχεδίαζαν όλο για όλο να κατασκευάσουν μια γεννήτρια βαλλιστικών κρουστικών κυμάτων [ 13 ], η οποία ασφαλώς μπορεί να είναι μέρος της σύνθεσης μιας βόμβας, αλλά δεν είναι από μόνη της όπλο μαζικής καταστροφής.

Είναι επομένως σε αυτό το πλαίσιο που το Ιράν έχει ανακοινώσει ότι δεν τηρεί πλέον μια ρήτρα της πυρηνικής συμφωνίας (JCPOA), όπως του δίνει το δικαίωμα  αυτή η Συνθήκη όταν ένα άλλο μέρος – στη περίπτωση αυτή, οι ΗΠΑ - δεν σέβεται τις υποχρεώσεις του. Περαιτέρω, έδωσε στην Ευρωπαϊκή Ένωση δύο μήνες για να δηλώσει εάν προτίθεται να σεβαστεί τις υποχρεώσεις της ή όχι. Τελικά μια υπηρεσία πληροφοριών των ΗΠΑ εξέδωσε μια προειδοποίηση ότι ένα σημείωμα του Ανώτατου Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, άφηνε να εννοηθεί ότι ετοίμαζε επιθέσεις εναντίον διπλωματών των ΗΠΑ στην Αρμπίλ και τη Βαγδάτη.

The U.S. Navy aircraft carrier USS Abraham Lincoln (CVN-72) and the amphibious assault ship USS Kearsarge (LHD-3) conduct operations in the Persian Gulf (Arabian Sea) in May 2019.

Σε απάντηση, 

 1. Η Ουάσινγκτον έστειλε τη ναυτική στρατιωτική ομάδα του USS Abraham Lincoln στον Κόλπο και απέσυρε το μη ουσιώδες διπλωματικό προσωπικό της από το Ιράκ. 
 2. Η Σαουδική Αραβία, η οποία κατηγορεί την Τεχεράνη ότι σαμποτάρισε τις πετρελαϊκές της εγκαταστάσεις, καλεί την Ουάσινγκτον να επιτεθεί στο Ιράν. Το Μπαχρέιν ζήτησε από τους υπηκόους του να εγκαταλείψουν αμέσως το Ιράν και το Ιράκ. Η ExxonMobil έχει απομακρύνει το προσωπικό της από το κοίτασμα West Qurna στο Ιράκ.    
 3. Ο διοικητής του CentCom, στρατηγός Kenneth McKenzie Jr., ζήτησε ενισχύσεις. 
 4. Οι New York Times αποκάλυψαν ένα σχέδιο για εισβολή στο Ιράν με 120.000 Αμερικανούς στρατιώτες, αλλά διαψεύστηκαν αμέσως από τον Donald Trump που κάλεσε την Τεχεράνη για συζητήσεις.

Όλα αυτά δεν είναι καθόλου σοβαρά.

Σε αντίθεση με τις εικασίες του Τύπου:

 1. Η αναφορά των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ σχετικά με την πιθανή επίθεση κατά διπλωματών βασίζεται σε ένα σημείωμα του Οδηγού Ali Khamenei. Αλλά οι αναλυτές συμφωνούν ότι είναι δυνατή μια άλλη ερμηνεία του ίδιου εγγράφου. 

 2. Η ναυτική ομάδα των ΗΠΑ δεν πήγε στο κόλπο για να απειλήσει το Ιράν. Έπρεπε να πάει εδώ και πολύ καιρό για να δοκιμάσει το σύστημα άμυνας αντί-ναυτικών πυραύλων Aegis. Ένα ισπανικό πλοίο, η φρεγάτα Méndez Núñez , που συμμετείχε σε αυτή την επιχείρηση, αρνήθηκε να συνεχίσει την αποστολή αυτή για να μην εμπλακεί σε αυτό το μπέρδεμα. Δεν έχει διασχίσει τα στενά του Ορμούζ και παραμένει στο στενό του Μπαμπ ελ Μαντέμπ [ 14 ].

 3. Η αποχώρηση του διπλωματικού προσωπικού από το Ιράκ τοποθετείται στη διαδικασία της απότομης απόσυρσης του διπλωματικού προσωπικού από το Αφγανιστάν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο [ 15 ]. Αυτή η αναδιοργάνωση των διπλωματικών θέσεων δεν αναγγέλλει τον πόλεμο. Αντίθετα, διαπραγματεύθηκε με τη Ρωσία. 

 4. Ειδικά δεδομένου ότι χωρίς την υποστήριξη των ιρανικών φιλο-ιρανικών πολιτοφυλακών, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχαναν τη θέση τους στη χώρα αυτή.

Δυστυχώς, η ιρανική κυβέρνηση αρνείται οποιαδήποτε επαφή με τον πρόεδρο Τραμπ και την ομάδα του. 

Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ο Cheick Hassan Rohani, όταν ήταν βουλευτής, ήταν η πρώτη επαφή των δυτικών στην υπόθεση Ιράν-Κοντρας. Γνωρίζει τον Elliott Abrams προσωπικά. Έβαλε σε επαφή το βαθύ κράτος των ΗΠΑ με τον Αγιατολάχ Χάσεμι Ραφσαντζάνι - ο οποίος έγινε ο πλουσιότερος δισεκατομμυριούχος του Ιράν χάρη σε αυτή τη διακίνηση όπλων-. Βάση αυτής της υπηρεσίας οι Ηνωμένες Πολιτείες ευνόησαν τη νίκη του εναντίον της ομάδας του Αχμαντινετζάντ -που εμποδίστηκε να συμμετέχει στις εκλογές και του οποίου τα κύρια μέλη είναι τώρα φυλακισμένα-. Πιστεύει, σωστά ή λανθασμένα, ότι η απόσυρση του Ντόναλντ Τράμπ από την πυρηνική συμφωνία στοχεύει να χρησιμοποιηθεί η λαϊκή δυσαρέσκεια του Δεκεμβρίου 2017 για να τον ανατρέψει. Συνεχίζει να πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση του είναι ευνοϊκή, παρότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ και οι επόμενες εμποδίζουν τις Βρυξέλλες να αποστασιοποιηθούν από το ΝΑΤΟ.

Επομένως, είναι λογικό να απορρίπτει δύο φορές τη προσφορά για συζητήσεις του Donald Trump και περιμένει την επιστροφή των παγκοσμιοποιητών στον Λευκό Οίκο.

Φυσικά, με όλη αυτή τη κακιά σκηνοθεσία, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε η τελευταία να γλιστρήσει και να προκαλέσει πόλεμο. 

Στην πραγματικότητα, ο Λευκός Οίκος και το Κρεμλίνο μιλούν ο ένας στον άλλο. 

Ούτε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο ούτε ο Ρώσος ομόλογός του, Σεργκέι Λαβρόφ, θέλουν να παγιδευτούν σε αυτή τη διαδικασία.

Τιερί Μεϊσάν

Μετάφραση Κριστιάν Άκκυριά

Πηγή Ινφογνώμων Πολιτικά (Ελλάδα)

[1] «  Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μεταρρυθμίσουν ή θα διαλυθούν; » του Τιερί Μεϊσάν, μετάφραση Κριστιάν Άκκυριά, Ινφογνώμων Πολιτικά (Ελλάδα), Δίκτυο Βολταίρος, 25 Οκτωβρίου 2016.

 [2] « Lockerbie : vers une réouverture de l’enquête », « L’AFP réécrit l’affaire de Lockerbie », Réseau Voltaire, 29 août 2005 et 20 mai 2012.

[3] « Listes des passagers et membres d’équipage des quatre avions détournés le 11 septembre 2001 », Réseau Voltaire, 12 septembre 2001.

[4] The American Deep State : Big Money, Big Oil, and the Struggle for U.S. Democracy, Peter Dale Scott, Rowman & Littlefield (2017). Version française : L’État profond américain : La finance, le pétrole et la guerre perpétuelle, Demi-Lune, 2019.

[ 5 ] «  Το στρατιωτικό πρόγραμμα των Ηνωμένων Πολιτειών για τον κόσμο  », του Τιερί Μεϊσάν, μετάφραση Κριστιάν Άκκυριά, Ινφογνώμων Πολιτικά (Ελλάδα), Αϊτή Ελευθερία (Αϊτή), Δίκτυο Βολταίρος, 22 Αυγούστου 2017.

[6] Report On The Investigation Into Russian Interference In The 2016 Presidential Election, Special Counsel Robert S. Mueller III, March 2019.

[7] « Elliott Abrams, le "gladiateur" converti à la "théopolitique" », par Thierry Meyssan, Réseau Voltaire, 14 février 2005.

[8] “Plan to overthrow the Venezuelan Dictatorship – “Masterstroke””, Admiral Kurt W. Tidd, Voltaire Network, 23 February 2018.

[9] « Le « Coup de Maître » des États-Unis contre le Venezuela », par Stella Calloni, Traduction Maria Poumier, Réseau Voltaire, 11 mai 2018.

[10] #Trump desbloquea Venezuela, Gabinete de Ministros de Venezuela, 2019.

[11] “White House Reviews Military Plans Against Iran, in Echoes of Iraq War”, Eric Schmitt and Julian E. Barnes, New York Times, May 13, 2009. “Trump, frustrated by advisers, is not convinced the time is right to attack Iran”, John Hudson & Shane Harris & Josh Dawsey & Anne Gearan, Washington Post, May 15, 2019.

[12] The Great Famine and Genocide in Persia, 1917–1919, Majd, Mohammad Gholi, University Press of America (2003).

[13] Shock Wave Generator for Iran’s Nuclear Weapons Program : More than a Feasibility Study David Albright & Olli Heinonen, Fondation for the Defense of Democracies, May 7, 2019. (PDF - 4.3 Mo)

[14] « España retira la fragata ‘Méndez Núñez’ del grupo de combate de EE UU en el golfo Pérsico », Miguel González, El País, 14 de Mayo de 2019.

[15] « Beijing, Moscou et Washington s’accordent en secret sur l’Afghanistan », Réseau Voltaire, 26 avril 2019

πηγή