Η μάχη της Μαύρης Θάλασσας

Θα αρκούσε μία μη ελεγχόμενη σύγκρουση σε κάποιο σημείο, μία μικρή σπίθα για να ξεσπάσει μία καταστροφική πυρκαγιά – ενώ η πρόσφατη αλλαγή στάσης της Τουρκίας έχει αποκτήσει πολύ μεγάλη σημασία για την περιοχή, αν και ο πρόεδρος της διαφοροποιεί συνεχώς τις απόψεις του.

Ανάλυση

Η έκβαση των πολέμων κρίνεται από τις συμμαχίες που δημιουργούνται, καθώς επίσης από τις στρατηγικές θέσεις που καταλαμβάνουν οι αντιμαχόμενοι – όπου στον υπόγειο παγκόσμιο οικονομικό, ενεργειακό και στρατιωτικό πόλεμο που διεξάγεται οι Η.Π.Α., με συμμάχους τις δυτικές χώρες, ευρίσκονται αντιμέτωπες με την Κίνα εν πρώτοις, κυρίως στο οικονομικό πεδίο και κατά δεύτερο λόγο με τη Ρωσία.

Στο στρατιωτικό επίπεδο αυτός που κινεί τα νήματα είναι ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, ο κ. Stoltenberg, ο οποίος μεταθέτει με
σταθερότητα και συνέπεια τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις της δυτικής συμμαχίας στα ρωσικά σύνορα – κατορθώνοντας με έναν έξυπνο τρόπο να εξασφαλίζει τη συνεργασία των διαφορετικών κυβερνήσεων στην Ευρώπη και στην Αμερική. Από την άλλη πλευρά ο πρόεδρος Putin, με την ίδια συνέπεια και σταθερότητα, δημιουργεί ζώνες ανάσχεσης και προστασίας γύρω από τη χώρα του – ενώ οι δραστηριότητες των δύο αντιπάλων έχουν εξελιχθεί σε έναν επικίνδυνο αγώνα δρόμου, παρά το ότι αμφότεροι ισχυρίζονται πως δρουν προληπτικά και αμυντικά, χωρίς να επιδιώκουν τον πόλεμο.

Εν τούτοις, θα αρκούσε μία μη ελεγχόμενη σύγκρουση σε κάποιο σημείο, μία μικρή σπίθα για να ξεσπάσει μία καταστροφική πυρκαγιά – ενώ αυτήν την εβδομάδα ο ανταγωνισμός αφορούσε τη σύνοδο κορυφής της Άγκυρας, μέσω της οποίας ο Ρώσος πρόεδρος θέλησε να δημιουργήσει την εντύπωση πως κέρδισε με το μέρος του το μέλος του ΝΑΤΟ, την Τουρκία, αλλάζοντας την ισορροπία δυνάμεων προς όφελος του.
 

Ειδικότερα, εάν πράγματι η Τουρκία συμμαχήσει μαζί του, η κατάσταση στη Μαύρη Θάλασσα και εμμέσως στην Ανατολική Ευρώπη θα αλλάξει σημαντικά – ενώ στα ανατολικά της Μαύρης Θάλασσας, στα νότια σύνορα της Ρωσίας, κυριαρχούν επίσης νέες προϋποθέσεις (χάρτης), αφού η θέση της αχανούς αυτοκρατορίας ενισχύθηκε σε μεγάλο βαθμό, όσον αφορά το τρίγωνο Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν και Αρμενία.

Την προηγούμενη εβδομάδα βέβαια ο κ. Stoltenberg ήταν ο νικητής του πολέμου στα σημεία, αφού η ΕΕ ανακοίνωσε ένα είδος συμφωνίας Schengen για τανκς – με την έννοια πως τα μέλη της θα πρέπει να κατασκευάσουν δρόμους και γέφυρες, καθώς επίσης να εξαλείψουν όλα τα νομικά εμπόδια, έτσι ώστε να εξασφαλίσουν την ελεύθερη διακίνηση των τανκς του ΝΑΤΟ. Φυσικά δεν αναφέρθηκε η κατεύθυνση τους, αλλά πρόκειται ασφαλώς για τα σύνορα της Ρωσίας – κάτι που δεν είναι εντελώς καινούργιο, αφού στην Πολωνία υπάρχει μία μεγάλη εθνική οδός με ελάχιστη κυκλοφορία που οδηγεί ανατολικά, στα σύνορα της Ουκρανίας, όταν η από οικονομικής σημασίας πολύ πιο σημαντική σύνδεση βορά-νότου είναι ανεπαρκώς ανεπτυγμένη.

Σε σχέση τώρα με τη Μαύρη Θάλασσα, η προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας το 2014 από τη Ρωσία, ενίσχυσε σε μεγάλο βαθμό τη θέση της – αφού πρόκειται για μία στρατηγική περιοχή που δεν βοηθάει μόνο την κυριαρχία της στη Μαύρη Θάλασσα αλλά, επίσης, αποτελεί ένα ιδανικό σημείο εκκίνησης με στόχο τη Μεσόγειο. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος, για τον οποίο πάνω από δύο αιώνες ο ρωσικός πολεμικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας έχει εκεί τη βάση του – κάτι που είχε συμφωνηθεί με την  Ουκρανία, από τότε που η Κριμαία είχε παραχωρηθεί στη χώρα (1954) στα πλαίσια της Σοβιετικής Ένωσης. Όταν όμως η Ουκρανία βρέθηκε στο στόχαστρο του ΝΑΤΟ, η Ρωσία αντέδρασε αμέσως καταλαμβάνοντας την Κριμαία – ενώ στα σύνορα των δύο πρώην συμμάχων διεξάγεται ένας συνεχόμενος πόλεμος, με το ΔΝΤ να έχει καταλάβει οικονομικά την Ουκρανία.

Ουσιαστικά βέβαια, με κριτήριο τις πολυάριθμες συμφωνίες που έχουν υπογραφεί πλέον μεταξύ της Ουκρανίας και του ΝΑΤΟ, η χώρα είναι πρακτικά μέλος του – κάτι που τεκμηριώνεται μεταξύ άλλων από τον εφοδιασμό της που ευρίσκεται σε εξέλιξη, με 210 αντιαρματικούς πυραύλους και με 37 εκτοξευτήρες πυραύλων του αμερικανικού συστήματος JAVELIN.

Επόμενος στόχος του ΝΑΤΟ είναι η δημιουργία ενός δικού του πολεμικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα – κάτι που όμως εμποδίζεται από την ισχύουσα ακόμη συνθήκη του Μοντρέ από το 1936, σύμφωνα με την οποία τα πολεμικά πλοία που δεν προέρχονται από κάποια παράκτια χώρα δεν επιτρέπεται να παραμείνουν πάνω από 21 ημέρες.

Ως εκ τούτου συζητείται η δημιουργία ενός πολεμικού στόλου από τις παράκτιες χώρες, από τη  Ρουμανία και τη Βουλγαρία – από εκείνες τα κράτη δηλαδή στα οποία το ΝΑΤΟ, μετά την κρίση της Ουκρανίας, διαθέτει στρατιωτικές δυνάμεις και εγκαταστάσεις. Όμως, οι δύο αυτές χώρες, στις οποίες διεξήχθη η πολεμική άσκηση του ΝΑΤΟ το 2017, δεν είναι σε θέση να κατασκευάσουν δικό τους πολεμικό στόλο – οπότε το εγχείρημα δεν είναι εφαρμόσιμο.

Οι υπόλοιπες χώρες

Περαιτέρω, εάν κοιτάξει κανείς το χάρτη της Μαύρης Θάλασσας, θα διαπιστώσει πως στα βόρεια και δυτικά κυριαρχεί η Ουκρανία – ενώ στα δυτικά υπάρχει επίσης η Μολδαβία, η κυβέρνηση της οποίας ενάντια στη βούληση του προέδρου της και παρά τις διαμαρτυρίες της Ρωσίας συνεργάζεται με το ΝΑΤΟ. Ακολουθούν οι χώρες του ΝΑΤΟ, η Ρουμανία και η Βουλγαρία, ενώ ολόκληρη η νότια ακτή κυριαρχείται από την Τουρκία – η οποία ανήκει μεν στο ΝΑΤΟ, αλλά στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής ανήγγειλε τη στενή συνεργασία της με τη Ρωσία, αλλάζοντας εντελώς τις σχέσεις ισχύος στη Μαύρη Θάλασσα.

Στα βόρεια η Ουκρανία έχει ουσιαστικά εξουδετερωθεί μετά την απώλεια της Κριμαίας, ενώ η Μολδαβία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία δεν είναι τόσο σημαντικές ως χώρες της Μαύρης Θάλασσας για το ΝΑΤΟ – οπότε η αλλαγή στάσης της Τουρκίας έχει αποκτήσει μεγάλη σημασία για την περιοχή, αν και ο πρόεδρος της διαφοροποιεί συνεχώς τις απόψεις του.

Η Τουρκία συνορεύει ανατολικά με την Αρμενία που όμως δεν έχει πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα – ενώ στα ανατολικά της Αρμενίας υπάρχει το Αζερμπαϊτζάν με ακτές στην Κασπία Θάλασσα. Στα βόρεια των δύο αυτών χωρών ακολουθεί η Γεωργία με μεγάλες ακτές στη Μαύρη Θάλασσα – ενώ η υπόλοιπη περιοχή, μεταξύ της Γεωργίας και της Ουκρανίας στο βορά, ανήκει στη Ρωσία που δεν ενδιαφέρεται μόνο για την κυριαρχία της στα δυτικά της Μαύρης Θάλασσας αλλά, επίσης, στα ανατολικά, στον Καύκασο.

Το γεγονός αυτό διαπιστώθηκε το 2008 από τον πόλεμο εναντίον της Γεωργίας, όταν η τελευταία ήθελε να προσεγγίσει το ΝΑΤΟ όπως η Ουκρανία – ενώ στην Τιφλίδα, στην πρωτεύουσα της Γεωργίας, το ΝΑΤΟ διαθέτει ένα κέντρο εκπαίδευσης του γεωργιανού στρατού. Η Αρμενία τώρα δηλώνει μεν την ουδετερότητα της, αλλά συνεργάζεται στενά με τη Ρωσία, έχοντας διεξάγει μαζί της στρατιωτικά γυμνάσια το 2017 – δηλώνοντας πως χρειάζεται τη ρωσική βοήθεια στην αντιπαράθεση της με το γειτονικό Αζερμπαϊτζάν, όσον αφορά την περιοχή Ναγκόρνο Καραμπάχ (χάρτης), την οποία διεκδικεί παρά το ότι θεωρείται ανεξάρτητη.

Όσον αφορά το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο είναι πλούσιο σε πετρέλαιο και διαχειρίζεται τον αγωγό Baku-Tiflis-Ceyhan (χάρτης) που μεταφέρει ενέργεια από τα εδάφη του και το Καζακστάν μέσω της Κασπίας Θάλασσας στις τουρκικές μεσογειακές ακτές (Ceyhan), ελίσσεται μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων – δηλώνοντας την ουδετερότητα του αλλά συνεργαζόμενο τόσο με τη Ρωσία, όσο και με το ΝΑΤΟ, προσπαθώντας επί πλέον να έχει καλές σχέσεις με το Ιράν, παρά το ότι είναι φιλικό προς το Ισραήλ. Εν τούτοις, κάποια στιγμή θα πρέπει να πάρει μία καθαρή θέση – ενώ θεωρείται πως στο γενικότερο τρίγωνο Γεωργία-Αρμενία-Αζερμπαϊτζάν αυξάνεται η επιρροή της Ρωσίας.

Συνεχίζοντας το ενδιαφέρον της Ρωσίας για τη Συρία, σύμμαχο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, δεν έχει σχέση μόνο με την ευρύτερη Μέση Ανατολή και με τη μάχη της Σαουδικής Αραβίας, όσον αφορά το πετροδολάριο (ανάλυση) – αλλά, επίσης με το λιμάνι της Tartus, το οποίο είναι η μοναδική ναυτική βάση της στη Μεσόγειο.

Από την άλλη πλευρά το Ιράν προσπαθεί από καιρό τώρα να κατασκευάσει έναν «διάδρομο», ο οποίος θα συμπεριλαμβάνει το Ιράκ, τη Συρία και το Λίβανο – έτσι ώστε να εξελιχθεί σε μία μεγάλη δύναμη. Η προσπάθεια του αυτή είναι ρεαλιστική, έχοντας μέχρι σήμερα εμποδιστεί από το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) που θεωρείται μεν πως ηττήθηκε, αλλά συνεχίζει να δραστηριοποιείται στο Ιράκ και στη Συρία – ενώ η Τουρκία που συνεργάζεται πια με τη Ρωσία και με το Ιράν, έχει ανάλογες φιλοδοξίες.

Οι σχέσεις τώρα του Ιράν με την Κίνα είναι πολύ καλές, λόγω της ενέργειας – όπου η Κίνα επενδύει σε ιρανικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις. Το Ιράν αγοράζει εγκαταστάσεις παραγωγής πυρηνικής ενέργειας από τη Ρωσία, αλλά συνεργάζεται επίσης με την Κίνα στον τομέα αυτό, όπως στο στρατιωτικό – ενώ ο δρόμος του μεταξιού που κατασκευάζει η Κίνα θα διέλθει από την Τεχεράνη.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, η μεγάλη αδυναμία της Ρωσίας είναι η Οικονομία της, όπου η εξάρτηση της από τις εξαγωγές ενέργειας είναι πολύ μεγάλη – κάτι που φαίνεται από το κατά κεφαλήν της εισόδημα που παραμένει χαμηλό στα 11.000 $, έναντι σχεδόν 23.000 $ της Ελλάδας παρά την κατάρρευση του τα τελευταία χρόνια (γράφημα). Συμπληρώνεται όμως εδώ από την Κίνα, η οικονομία της οποίας είναι κυρίαρχη στον πλανήτη παρά τα υψηλά χρέη της – ενώ η αμερικανική οικονομία έχει πολλές αδυναμίες, ιδίως όσον αφορά τα δίδυμα ελλείμματα, το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος της.

Όσον αφορά δε το ΝΑΤΟ, η συνοχή του δεν είναι πλέον αυτή που ήταν – ενώ η ΕΕ θέλει μεν να δημιουργήσει έναν δικό της στρατό, αλλά δεν είναι σε θέση ούτε να εξασφαλίσει τη συναίνεση των μελών της, ούτε να χρηματοδοτήσει το εγχείρημα. Εκτός αυτού κάποιες χώρες της συνεργάζονται απ’ ευθείας με τις Η.Π.Α., όπως η Πολωνία, ενώ ορισμένες άλλες με τη Ρωσία, όπως η Ουγγαρία. Η ανατολική γραμμή άμυνας πάντως κατασκευάσθηκε μεν από το ΝΑΤΟ, αλλά οι χώρες θεωρούν πως ευρίσκονται υπό την προστασία των Η.Π.Α. – οπότε η σύγκρουση μεταξύ του προέδρου Putin και του γραμματέα του ΝΑΤΟ κ. Stoltenberg είναι αναχρονιστική, θυμίζοντας παλαιότερες εποχές, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν είναι εξαιρετικά επικίνδυνη.

Αnalyst