Η Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και ο Ήρωας Δήμαρχος Λεμεσού Χριστόδουλος Σώζος

Ο Λευκός Πύργος στη Θεσσαλονίκη/ EPA/SOTIRIS BARBAROUSIS

Του Λάζαρου Μαύρου

ΠΡΙΝ 105 χρόνια, την Παρασκευή 26η Οκτωβρίου 1912, στη γιορτή του Μυροβλύτη της Αγίου Δημητρίου, ήταν η ημέρα απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης μας απ’ τον μακραίωνα τουρκικό ζυγό. Εικοστή πρώτη μέρα από την έναρξη του 1ου Βαλκανικού Απελευθερωτικού Πολέμου, στον οποίο οδήγησε νικήτρια την μικρή Ελλαδίτσα της Μελούνας και υπερδιπλασίασε την εδαφική επικράτεια του ελλα-δικού μας κράτους, ικανός κι επιδέξιος της στρατηγικής, ο εκ της Κρήτης πρωθυπουργός από το 1910 Ελευθέριος Βενιζέλος.

– Ο Τούρκος αρχιστράτηγος Χασάν Ταξίν πασάς, ηττημένος, υπέγραφε 26.10.1912 την παράδοση της Θεσσαλονίκης στον νικηφόρο απελευθερωτή Ελληνικό Στρατό και στον στρατηλάτη διάδοχο Κωνσταντίνο.

ΕΙΧΕ ΤΗ μεγάλη τιμή, η τότε υπόδουλη στους Βρετανούς Αποικιοκράτες Κύπρος, εκατοντάδες Κύπριοι Εθελοντές Πολεμιστές, να μετάσχουν στις νικηφόρες μονάδες του
Ελληνικού Στρατού και πολλοί να θυσιαστούν πολεμώντας για την απελευθέρωση των αλύτρωτων αδελφών της Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Θράκης και των νήσων του Αιγαίου.

– ΕΙΧΕ την τιμή η Κύπρος, στην πρώτη δοξολογία που τελέσθηκε στην απελευθερωμένη Θεσσαλονίκη, στην εκκλησία του Αγίου Μηνά, να λειτουργήσει, σπεύσας εκεί μαζί με τους Εθελοντές Πολεμιστές, ο Μητροπολίτης Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκης.

ΕΙΧΕ ΤΗΝ τιμή η Κύπρος, εκεί στη Θεσσαλονίκη να υπηρετήσει, Εθελοντής απλός τυφεκιοφόρος του απελευθερωτή Ελληνικού Στρατού, ο 40ετής Δήμαρχος Λεμεσού Χριστόδουλος Σώζος. Ένα περίπου μήνα προτού θυσιαστεί πολεμώντας για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, στον Προφήτη Ηλία της Αετοράχης στο Μπιζάνι.

ΣΗΜΕΡΑ που η Θεσσαλονίκη μας γιορτάζει την 105η επέτειο της απελευθέρωσής της από την τουρκική σκλαβιά, αντιγράφουμε από τις επιστολές που έστελλε, το 1912, ο Εθελοντής Πολεμιστής, Δήμαρχος Χριστόδουλος Σώζος, ο οποίος υπηρέτησε και ως ένοπλος φρουρός, εκεί στη Θεσσαλονίκη, των παραδοθέντων τουρκικών στρατευμάτων:

– 6 Νοεμβρίου 1912: «Είναι η ώρα 11π.μ. Τώρα αφήκα το φυλάκειον προσκεκολλημένος από την 2αν μ.μ. της χθες. Εφθάσαμεν εδώ κατόπιν πολυώρου πορείας προς φύλαξιν οκτώ χιλιάδων αιχμαλώτων… Είμεθα 100 άνδρες. Εφύλαξα 5-6 μ.μ., 9-11 μ.μ., 3-5 π.μ., 9-10 π.μ… Τι θαυμάσιον θέαμα. Είχα έμπροσθέν μου την Θεσσαλονίκην φωτισμένην… και εις το πλευρόν μου 8 χιλιάδες αιχμάλωτοι Τούρκοι, άγριοι και βρωμεροί τρέμοντες από την πείναν. Θεέ μου τί δυστυχία!»…

– 11 Νοεμβρίου 1912: «Μέχρι της στιγμής ούτε άδειαν εζήτησα ούτε χάριν εκλιπάρησα. Είμαι γνωστός εις όλον τον λόχον ως Δήμαρχος, με σέβονται και με αποκαλούν κύριον, δεν εζήτησα όμως ποτέ καμμίαν υπηρεσίαν από κανένα, ούτε βοήθειαν. Μου επρότειναν να με απαλλάξουν της φρουράς και δεν εδέχθην. Οφείλω να δίδω το καλόν παράδειγμα. (…) Όλα όμως αυτά είναι ωραία… Η Θεσσαλονίκη δική μας, η πρωτεύουσα της Μακεδονίας ελληνική»…

– 12 Νοεμβρίου 1912: «Φεύγομεν τώρα διά την Ήπειρον όπως βοηθήσωμεν τας εκεί μεραρχίας προς κατάληψιν των Ιωαννίνων… Ευρίσκομαι εις την Β΄ Μεραρχίαν, μέραρχος Καλλάρης, Α΄ Σύνταγμα Πεζικού, συνταγματάρχης Μέζας, α΄ Τάγμα, ταγματάρχης Διαλέττης, γ΄ Λόχος, λοχαγός Γιώτης, α΄ Ουλαμός, ανθυπολ. Κωσόπουλος, α΄ Διμοιρία, λοχίας Καργιαδώρης. Τί ωραίαι αναμνήσεις στην ζωή μου. Μετά την κατάληψιν της Θεσσαλονίκης και τα Ιωάννινα»…

– 25 Νοεμβρίου 1912: «Χθες απεβιβάσθημεν εις τους Αγίους Σαράντα της Ηπείρου. Απεβιβάσθην μεταξύ των πρώτων και υψώσαμεν την ελληνικήν σημαία μας, κινδυνεύσαντες ευτυχώς. Αύριον προχωρούμεν προς το Δέλβινον προς κυνήγιον των Τουρκαλβανών. Εβαπτίσθημεν στο πυρ»…

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΣ, ο Δήμαρχος Λεμεσού Χριστόδουλος Σώζος, μόλις έσπευσε Εθελοντής στην Αθήνα, ένα μόνο «ρουσφέτι» ζήτησε προσωπικά από τον πρωθυπουργό και υπουργό των Στρατιωτικών Ελευθέριο Βενιζέλο: Να διατάξει την κατάταξή του σε μάχιμη μονάδα των πρόσω.

– «Αν είμεθα ηγέται των υποδούλων λαών οφείλομεν διά του παραδείγματός μας και της θυσίας μας να τους παιδαγωγώμεν», έγραφε ο ίδιος στη σύζυγό του Ερμιόνη από τις 16 Οκτωβρίου 1912, την οποίαν κατατόπιζε και με τις εξής λεπτομέρειες:

– «Η στολή μου είναι από χακί μάλλινον με επωμίδες κόκκινες, έχω ένα γυλιό που έχω τα ρούχα μου, ζώνην με θήκας περιέχουσας εκατόν πεντήκοντα φυσίγγια, λόγχην και σακκίδιον που έχω το ψωμί και το τυρίν, ωραιότατον μανδύαν επίσης από χακί και όπλον μάνλιχερ»…

ΕΠΕΣΕ ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ εθελοντικά, απλός οπλίτης της Β΄ Μεραρχίας του απελευθερωτή Ελληνικού Στρατού, με το τυφέκιο Μάνλιχερ στο χέρι, ο Δήμαρχος Χριστόδουλος Σώζος της Λεμεσού, 6η Δεκεμβρίου 1912, ημέρα Πέμπτη, στον Προφήτη Ηλία στο Μπιζάνι, στις επιχειρήσεις του Ελληνικού Στρατού προ των Ιωαννίνων.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα αποσπάσματα των επιστολών του Σώζου, από το βιβλίο «Υπόδουλοι ελευθερωταί αδελφών αλυτρώτων – Επιστολές, Πολεμικά Ημερολόγια και Ανταποκτρίσεις Κυπρίων Εθελοντών από την Ήπειρο και τη Μακεδονία 1912-1913», του Πέτρου Παπαπολυβίου – Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, Λευκωσία 1999.


πηγή