του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου
Οι άνθρωποι έχουμε μια ατελή αίσθηση του χρόνου και δεν τον κατανοούμε πλήρως. Όπως ακόμα, δεν αντιλαμβανόμαστε σε όλη τη διάσταση τους τα γεγονότα ή τις υπάρξεις, πραγμάτων και ιδεών, που εκδηλώθηκαν κάποτε και που συνεχίζουν ακόμα να εκδηλώνονται στο πέρασμα του. Ίσως επειδή το μικρό διάστημα της ζωής μας των + - 80 χρόνων δεν μας το επιτρέπει, καθώς τα πράγματα μας ξεπερνούν.
Όμως, επειδή ο άνθρωπος κατανόησε πως για να έχει η ζωή του μια λογική συνέχεια και ένα νόημα, που θα τη συνέχει ως περιεχόμενο, έχει ανάγκη της σύνδεσης με το παρελθόν του, εφεύρε την ιστορία, έτσι ώστε να μη διασκορπίζεται η ζωή του μέσα στο άμορφο χάος του αέναου χρόνου. Με αυτό τον τρόπο η ύπαρξη του γίνεται συνειδητή.
Η ύπαρξη του πολιτισμού και της αυτογνωσίας, προϋποθέτει τη μνήμη της εμπειρίας και το πέρασμα της από γενιά σε γενιά. Για αυτό έχουμε ιστορικούς, πανεπιστήμια, βιβλία, ερευνητές και μελετητές και ξοδεύουμε τόσο χρόνο και κόπο για να φωτίσουμε το παρελθόν μας. Μόνο έτσι ο άνθρωπος μπορεί να έχει μια συνολική, εποπτική εικόνα της εξέλιξης του, προχωρώντας προς το μέλλον. Τα πράγματα αποκτούν τότε μια συνέχεια μέσα στον χρόνο, σαν τους κρίκους μιας αλυσίδας και δεν είναι πλέον αποσπασματικά φαινόμενα, που ανάβουν και σβήνουν άναρχα εδώ κι εκεί, από την τυχαιότητα των στιγμών. Υπό αυτό το πρίσμα, το κάθε τι είναι συνέχεια του προηγούμενου. Αλλιώς, δεν θα
μπορούσε να υπάρξει πολιτισμός, ούτε ιστορική και τεχνολογική εξέλιξη. Αυτό σημαίνει, πως τα γεγονότα του παρελθόντος συνδέονται με εκείνα του παρόντος και του μέλλοντος, μέσα από μια φυσική, όσο και λογική αιτιοκρατική αλληλουχία.
Έκανα την παραπάνω εισαγωγή για να πω, ότι 562 χρόνια, δεν είναι τίποτα άλλο, από μια σταγόνα μέσα στον χρόνο. Όπως και το γεγονός της άλωσης του 1453 απέναντι στην ιστορική μνήμη, μοιάζει να είναι μόλις χθες! Παρά την βεβαιότητα κάποιων περί του αντιθέτου, το Βυζάντιο ακόμα ζει! Τελικά, τίποτα δε χάνεται και τίποτα δεν πεθαίνει, αλλά όλα τελούν εν υπνώσει και μεταφέρονται στο μέλλον μέσα από τις εξελίξεις, ως αιτίες και ως αποτελέσματα που ακόμα δημιουργούν ενέργειες και καθορίζουν συμπεριφορές. Η Κωνσταντινούπολή και η Αγία Σοφία ακόμα συγκινούν. Τα 562 χρόνια δεν έφτασαν, όπως διαπιστώνουμε, για να σβήσουν την ιστορική μνήμη από τους λαούς. Δείτε, για παράδειγμα, στις σημαίες πόσων χωρών στα Βαλκάνια κυματίζει ο δικέφαλος Βυζαντινός αετός με διάφορες μορφές και χρώματα. Με πόσο καμάρι διεκδικούν σήμερα οι λαοί αυτοί, (οι τότε κατακτημένοι), που κάποτε υπήρξαν τμήματα εκείνης της αυτοκρατορίας, λίγη από την λάμψη της, την παράδοση και το ιστορικό της μεγαλείο. Αυτοί οι λαοί είναι υπερήφανοι να δηλώνουν την ιστορική τους συνάφεια με το Βυζάντιο και να του αποδίδουν τον εκπολιτισμό τους και το άνωθεν Φως! Σε αντίθεση, φυσικά, με κάποιους Έλληνες που τους δίδαξαν να την ταυτίζουν εσφαλμένα με το σκοταδισμό. Ακόμα και σήμερα, όλα αυτά είναι ζωντανά και απασχολούν τους ανθρώπους. Δεν αποτελούν νεκρή ιστορία.
Η περίπτωση που αφορά στο τέλος της Ελληνικής μεσαιωνικής αυτοκρατορίας το 1453, είναι πολύ διαφορετική από εκείνη της μετάβασης της, από αμιγώς ρωμαϊκή που ήταν στην αρχή, στη συνέχεια σε ελληνική μέσα στο διάβα των έντεκα αιώνων της εξέλιξης της. Η πρώτη περίπτωση αποτελεί μια βίαια και απότομη διακοπή, ενώ η δεύτερη μια σταδιακή και ομαλή αφομοίωση που επέτρεψε στη Ρώμη να συνεχίσει να υπάρχει μέσα στο πλαίσιο του εξελληνισμού της. Στη Δύση, η συμβολική Ρώμη, συνέχισε επίσης να υπάρχει μετά την πτώση της δυτικής αυτοκρατορίας στα χέρια των γερμανικών φυλών, μόνο που εκεί συνέβη το αντίθετο από ότι στην ελληνική ανατολή. Εκεί οι βάρβαροι εκρωμαϊσθηκαν, ενώ στο Βυζάντιο οι Ρωμαίοι εξελληνίστηκαν. Πάντα σε μια σχέση, το ανώτερο στοιχείο γονιμοποιεί το κατώτερο. Στις προκείμενες δύο περιπτώσεις συνάφειας δια της κατάκτησης, στην μεν πρώτη επαφή μεταξύ του ελληνικού στοιχείου και του ρωμαϊκού θριάμβευσε ως ανώτερο το ελληνικό, ενώ στη δεύτερη περίπτωση κυριάρχησε ως ανώτερο το ρωμαϊκό, έναντι εκείνου των βαρβάρων του βορρά. Ο Καρλομάγνος, έχοντας επίγνωση της ανωτερότητας του ρωμαϊκού πολιτισμού, διεκδίκησε με την βοήθεια του Πάπα την κληρονομιά της εξουσίας της Ρώμης, έναντι της νομίμου διαδόχου Κωνσταντινούπολης και δημιούργησε την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού έθνους, που στόχο της είχε την επανάκτηση από τους Φράγκους «Καίσαρες» της κυριαρχίας στην Ευρώπη στα όρια του αρχαίου ρωμαϊκού κράτους.
Έκτοτε η Α.Ρ.Α των φράγκων αποτέλεσε τη διαχρονική αντίπαλο του βυζαντινού ελληνισμού σε κάθε τομέα. Από εδώ ξεκίνησαν όλα. Η εχθρότητα απέναντι στην Ορθοδοξία που κρατάει ακόμα εκφραζόμενη δια των δυτικών διανοουμένων, όσο και η συκοφάντηση δια των ιστορικών του Βυζαντίου, αλλά και το Σχίσμα και η συνεχής αντιπαλότητα της Δύσης, που φτάνει έως την άλωση του 1204 και την φραγκοκρατία και που συνεχίζει ακόμα με διάφορους τρόπους. Την απόδειξη πως τα μεγάλα οράματα και οι ιδέες δεν πεθαίνουν, μας δίνει η ίδια η ιστορία. Το διαχρονικό όραμα της Α.Ρ.Α για ευρωπαϊκή επικράτηση, επιβιώνει στην ιστορική διάδοχο της Γερμανία και εμπνέει τους ηγέτες του Ράιχ που πυροδότησαν δύο παγκόσμιους πολέμους για να το πετύχουν και ένα σήμερα οικονομικό. Και δεν είναι η μόνη που εμπνέεται από τα οράματα αναβίωσης του αρχαίου ρωμαϊκού μεγαλείου και της εξουσίας, που όχι τυχαία, είναι τόσο προσφιλής στο φασισμό. Ήταν και η φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι που λόγω και της εθνικής σχέσης με την αρχαία Ρώμη, καλλιέργησε μια νέα «ρωμαϊκή», αυτοκρατορική ιδεολογία.
Η διαφορά αυτή δείχνει βεβαίως και την καταγωγή της οραματικής επίδρασης της κάθε πλευράς. Όταν ο Χάντιγκτον έγραφε το βιβλίο του για τη σύγκρουση των πολιτισμών, θα πρέπει να είχε υπόψη του πως ένα μεγάλο μέρος αυτής της σύγκρουσης έχει ως ιστορικό της υπόστρωμα τους ανταγωνισμούς για την ρωμαϊκή κληρονομιά, που εκτός των γεωπολιτικών επιδιώξεων, προσέλαβε ακόμα θρησκευτικές και πολιτισμικές διαφορές, σαν εξωτερικό και αναγκαίο επίχρισμα. Μιλάμε δηλαδή, για ένα ιστορικό υπόβαθρο που καλύπτει μιάμιση χιλιετία διαρκών εξελίξεων και το οποίο συνεχίζει να διατρέχει σαν ένα υπόγειο ζωντανό ποτάμι την ιστορία, ή σαν το κύμα μιας μετασεισμικής ακολουθίας. Κι αν αναρωτηθεί κανείς, πως και συμβαίνει αυτή η συμβολική ταύτιση με την αρχαία Ρώμη, η απάντηση είναι απλή. Οι δυτικοί «οραματικοί» ηγέτες, και αυτοί είναι πολλοί από τον Ναπολέοντα μέχρι τον Χίτλερ, αναγνωρίζουν ως σταθερό σημείο αναφοράς τους την ρωμαϊκή αυτοκρατορία, διότι δεν έχουν γνωρίσει από τότε κάποιαν άλλη που να είχε τόσο εύρος και δόξα, αλλά και τόση μεγάλη διάρκεια (σε αντίθεση με εκείνην του Μ. Αλεξάνδρου που διαλύθηκε σύντομα). Φυσικό, είναι, λοιπόν, να εμπνέονται από την Ρώμη, οι δυνάμεις αυτές που έχουν τη φιλοδοξία να γίνουν οι «αυτοκρατορικοί» συνεχιστές της, όπως και η Ρωσία να εμπνέεται από το Βυζάντιο-εξού και η θριαμβική επιστροφή της ρωσικής Ορθοδοξίας-το οποίο επιθυμεί να διαδεχθεί. Όμως τα ζωντανά οράματα του παρελθόντος ισχύουν και για την Τουρκία. Διότι και οι Τούρκοι έχουν τους δικούς τους οραματισμούς για μια νέα οθωμανική αυτοκρατορία (δόγμα Νταβούτογλου), γεγονός που εξηγεί και τη προβολή του Μωάμεθ Β’ και του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή, ως συμβολικών μορφών του ένδοξου οθωμανικού παρελθόντος. Όλα είναι ζωντανά όμως, ακόμη και για τους Έλληνες, που ποτέ δεν αποποιήθηκαν πραγματικά την ιδέα της απελευθέρωσης της Κωνσταντινούπολης και της απόδοσης πάλι της Αγίας Σοφίας στην Ορθοδοξία. Ας δούμε λοιπόν, που χωράνε μέσα σε όλα αυτά και οι προφητείες των πατέρων, που δεν είναι τόσο ανυπόστατες όσο θέλουν ορισμένοι να νομίζουν.
Με εικόνες του φυσικού κόσμου, θα μπορούσαμε να περιγράψουμε το γεγονός της άλωσης του 1453, ως το κόψιμο ενός πανάρχαιου δένδρου, που όμως οι ρίζες του δεν ξεράθηκαν, αλλά έμειναν ζωντανές μέσα στο χώμα. Αυτές οι ρίζες, όπως συμβαίνει στη φύση, θα μπορούσαν να πετάξουν νέες παραφυάδες, σε ένα νέο κύκλο εξέλιξης. Όλες οι σχετικές προφητείες για το θέμα, δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να προβλέπουν μια φυσική βεβαιότητα, μέσα στον κύκλο των αλλεπάλληλων επιδράσεων. Στην πραγματικότητα οι προφητείες θεωρούν ως δεδομένο αυτό που περιγράφω ως «ζωντανή» ιστορία και το γεγονός ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάζουν μέσω των εξελίξεων. Η μόνη ίσως διαφορά είναι, ότι οι προφητείες αποδίδουν τις εξελίξεις σε θεϊκό σχέδιο, ενώ οι γεωπολιτικοί αποκλειστικά στις αναγκαιότητες. Προσωπικά πιστεύω, ότι το ένα δεν αποκλείει το άλλο, όταν μάλιστα συγκλίνουν ως προς το αποτέλεσμα. Ίσως να μη χρειάζονταν καν οι προφητικοί λόγοι, του αγίου Παϊσίου και άλλων πατέρων, πλην του άνωθεν κύρους, που δια αυτών προσδίδει στα γεγονότα μια μεταφυσική χροιά, αφού έτσι και αλλιώς τα πράγματα ακολουθούν πάντα τη φυσική οδό της αιτιότητας, υπό το πρίσμα της θείας ή της φυσικής δικαιοσύνης.
Όταν ο γέρων Παϊσιος και ο Ιωσήφ Βατοπαιδινός αναφέρονται στην «παράδοση» της Κωνσταντινούπολης στην Ελλάδα από τους Ρώσους, φράση που τόσο χλευάστηκε, δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να μιλούν για την απόδοση της δικαιοσύνης απέναντι σε ένα έγκλημα εναντίον των Ελλήνων, που ποτέ δεν ξεχάστηκε και που όλοι το γνωρίζουν, φίλοι και εχθροί. Ακόμη και οι ίδιοι οι Τούρκοι γνωρίζουν ότι η Κωνσταντινούπολη είναι παράνομο κτήμα κατάκτησης και ληστείας και κάποιοι ειλικρινείς διανοούμενοι τους, το ομολογούν φανερά. Το γνωρίζουν οι δυτικοί, το γνωρίζουν και οι Ρώσοι. Ως εκ τούτου και έχοντας συναίσθηση της ενοχής τους πάντα ανησυχούν, όπως κάθε ληστής, διότι γνωρίζουν, πως αργά ή γρήγορα το κλοπιμαίο γυρίζει πάντα στον αληθινό ιδιοκτήτη του. Έχουν μάλιστα και δικές τους σχετικές προφητείες που σχηματοποιούν μεταφυσικά αυτόν ακριβώς το φόβο τους, όπως και οι δικές μας προφητείες σχηματοποιούν την δική μας ελπίδα για την απόδοση δικαιοσύνης, Οι πατέρες ξεκαθαρίζουν πως οι Ρώσοι δεν θα το κάνουν επειδή μας αγαπούν, ούτε επειδή είναι δίκαιοι και ορθόδοξοι, αλλά επειδή θα αναγκαστούν. Πράγματι, όσο παράξενο κι αν φαίνεται, οι άδικοι γνωρίζουν τι είναι δίκαιο και ας επιλέγουν να αδικούν. Το είπαν ξεκάθαρα οι Αθηναίοι στους Μηλίους, όπως παραδίδει ο Θουκυδίδης. Οι άδικοι είναι υπέρ της απόδοσης δικαιοσύνης, όταν όμως η τιμωρία δεν αφορά τους ίδιους και τα δικά τους αδικήματα και επιπλέον όταν εξυπηρετεί τα συμφέροντα τους. Με αυτόν τον τρόπο η δικαιοσύνη αποδίδεται αθέλητα και παραδόξως μεταξύ των αδίκων, δια των ανταγωνισμών τους και αυτό αποτελεί το μεγαλείο της θείας Πρόνοιας, που εκφράζεται έτσι δια των φυσικών γεγονότων.
Αυτή τη νομοτέλεια εκφράζουν δια των προφητικών λόγων τους οι πατέρες. Έτσι, αν κάποιοι ενοχλούνται από την παρουσία του Θεού μέσω των προφητειών, ας τον αφαιρέσουν αν θέλουν, αλλά ας κρατήσουν τουλάχιστον την γεωπολιτική ερμηνεία των εξελίξεων και την πιθανότητα που απορρέει από αυτήν αναφορικά με την αποκατάσταση ενός ιστορικού και χρονίζοντος εγκλήματος.
Λίγοι αντιλαμβάνονται τη συνέχεια του χρόνου μέσα στους αιώνες και πως το Άγιο Όρος και το Πατριαρχείο, είναι τα τελευταία επιζώντα στοιχεία της πάλαι ποτέ ελληνοκεντρικής μεσαιωνικής αυτοκρατορίας, όταν η κυβερνητική και διοικητική της δομή κατέρρευσαν μαζί με την άλωση. Είναι οι μόνοι θεσμοί, που συνδέουν αδιάλειπτα ακόμα, το τότε με το σήμερα και είναι τα πιο ουσιαστικά στοιχεία, διότι αφορούν και εκφράζουν την ορθόδοξη θρησκευτική πίστη, που συνέχει όλους αυτούς τους διαφορετικούς λαούς σε μια πνευματική ενότητα και που διατηρεί άσβεστη τη μνήμη και τη συνειδητότητα τους. Τα στοιχεία αυτά επέζησαν διότι ήταν αδύνατο να εξαλειφθούν από τον οποιοδήποτε κατακτητή, αφού αφορούν την εσωτερική ελευθερία του ανθρώπου. Ήταν οι ρίζες του δέντρου και πολύ πιθανόν να είναι αυτά που θα ξαναβλαστήσουν την αρχή ενός νέου ιστορικού κύκλου. Το Άγιον Όρος, αν το δει κάποιος καθαρά, είναι η έκφραση επί εδάφους της ορθόδοξης πολυεθνικής συνάφειας με τις μονές του που έχουν διαφορετική εθνική καταγωγή, αλλά μοιράζονται αρμονικά τον ίδιο χώρο. Δεν ονομάζεται τυχαία και συμβολικά «Κιβωτός», ή και «Ακρόπολη» της Ορθοδοξίας και ο ρόλος του ήταν και είναι τεράστιος για την πνευματική συνοχή και επικοινωνία των ορθόδοξων λαών, αλλά και στη διατήρηση της ζωντανής μνήμης του Βυζαντίου. Νομίζω, πως είχε απόλυτο δίκιο λοιπόν ο Χάντιγκτον να ανησυχεί για την ορθόδοξη ανατολή και για τον ενδεχόμενο ρόλο της στην ανάσχεση των σχεδίων της νεοταξικής Δύσης.
Την αφορμή για τις παραπάνω σκέψεις, μου έδωσε η δήλωση ενός Ρώσου αξιωματούχου, για την επιστροφή της Αγίας Σοφίας στο Ορθόδοξο Πατριαρχείο, όπως δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες. Είτε πρόκειται για ένα εύλογα προσχηματικό αίτημα εκ μέρους της Ρωσίας που μόνο σκοπό έχει να εκβιάσει διπλωματικά την Τουρκία, είτε εκφράζει μια αληθινά ειλικρινή πρόθεση εκ μέρους της, η ουσία είναι ότι ξανανοίγει ένα θέμα που ήταν κλειστό επί αιώνες. Βάζει λοιπόν μπροστά μαζί με όλες τις άλλες γεωπολιτικές διαφορές της με την Τουρκία και τον θρησκευτικό παράγοντα, παίζοντας το «ορθόδοξο χαρτί» της και αποβλέποντας οπωσδήποτε με αυτό τον τρόπο και στον προσεταιρισμό της ελληνικής κοινής γνώμης και ίσως της πολιτικής τάξης.
Ο Ρώσος επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας στη Δούμα για την προστασία των χριστιανικών αξιών-και μάλιστα κομμουνιστής- Sergei Gavrilov δήλωσε:
«Η κίνηση αυτή θα βοηθήσει την Τουρκία και το Ισλάμ να αποδείξει ότι υπάρχει καλή θέληση , υπεράνω της πολιτικής, και είναι αναγκαία η επιστροφή της Αγίας Σοφίας στην χριστιανοσύνη», "Θα συμμετάσχουμε στη χρηματοδότηση, καθώς και στην συμμετοχή της αποκατάστασης του χριστιανικού μνημείου από τους καλύτερους Ρώσους συντηρητές και επιστήμονες».
«Σήμερα, οι Ρώσο-τουρκικές σχέσεις διανύουν μια περίοδο έντασης και αντοχής, και είναι ιδιαίτερα σημαντικές οι αμοιβαίες φιλικές πρωτοβουλίες και προτάσεις», δηλώνει ο Gavrilov. «Η ρωσική πλευρά θεωρεί ότι είναι δυνατό να σκεφτούμε ότι στην Τουρκία, και συγκεκριμένα στην Κωνσταντινούπολη (οι Ρώσοι χαρακτηριστικά την αναφέρουν με το αληθινό της όνομα υιοθετώντας πλήρως τις ελληνικές θέσεις), ευρίσκεται ο αρχαιότερος και ιερότερος ναός του χριστιανικού κόσμου, η Αγία Σοφία»
Η Μόσχα μετά την κατάρριψη από την Τουρκία του μαχητικού της, υποστηρίζει και υιοθετεί όλες τις ελληνικές θέσεις ως προς τις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και την επιστροφή της Αγίας Σοφίας στο Ορθόδοξο Πατριαρχείο. Με την απαίτηση αυτή πλέον, η Ρωσία αναγάγει το ζήτημα της Αγίας Σοφίας ως ρωσοτουρκικό θέμα και φρενάρει την επαναλειτουργία της ως τζαμί, όπως έχει εκφραστεί από ισλαμικούς κύκλους στην Τουρκία.
το είδα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου