Το φωτεινό μονοπάτι της ακολασίας ως πρόταση ευρωπαϊκού πολιτισμού

Πόσο εύκολο είναι μια καλλιτεχνική “άποψη” να ξεγελάσει και να πετύχει έναν προδιαγεγραμμένο πολιτικό στόχο; Πόσο δύσκολο είναι να κατανοηθεί μια χονδροειδής προπαγάνδα, όταν αυτή χρησιμοποιεί κεντρικά ιστορικά πρόσωπα και στοιχεία της τέχνης; Αυτά και άλλα παρεμφερή ερωτήματα ανακύπτουν από την πρόσφατη παρουσίαση της όπερας του Μότσαρτ “Οι γάμοι του Φίγκαρο” στο φεστιβάλ της γαλλικής πόλης Έξ αν Προβάνς σε σκηνοθεσία του Ρισάρ Μπρουνέλ από το θέατρο της Αρχιεπισκοπής (!). Η απ’ ευθείας τηλεοπτική της προβολή από το γαλλογερμανικό κανάλι arte υπήρξε άμεσα επιβεβαιωτική για το πώς οι πολίτες του “γαλλογερμανικού άξονα” υποχρεώνονται στη σχετική πλύση εγκεφάλου.

Η συνταγή είναι απλή, η υλοποίηση είναι κοινή: κεντρικά ιστορικά πρόσωπα υφίστανται την απαραίτητη μετάλλαξη, ώστε να στηριχθεί ως σημερινή αναγκαιότητα το 100% διαστρεβλωτικό ιστορικό κατασκεύασμα. Η πολιτική του ευρώ που οι Έλληνες έχουν γνωρίσει καλά, δεν χρησιμοποιεί μόνον το κοινό νόμισμα, αλλά και τον πολιτισμό. Το ευρώ αποτελεί ένα ενδιάμεσο στάδιο προς την παγκόσμια διακυβέρνηση. Αντίστοιχα χρησιμοποιείται το πολιτισμικό στοιχείο. Η διαμόρφωση νέας ταυτότητας δεν αφορά μόνον τους Έλληνες. Αφορά τους πάντες, κυρίως όμως αφορά τους ευνοημένους από την οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων αιώνων πληβείους (οι υπόλοιποι είναι δυσκολότερο να προβάλλουν αντίσταση).

Ποιος νέος ρόλος αποδόθηκε στον Μότσαρτ; Ότι ως
πρωτοπόρος για την εποχή του, μέσα από αυτή την όπερα υποστήριξε την ελευθεριότητα, τα ελεύθερα ήθη. Το σκεπτικό πίσω από τη “μοντέρνα” σκηνοθεσία είναι: αφού ο Μότσαρτ ήταν ιδιοφυία, αφού γινόταν στην εποχή του Μότσαρτ αυτό που σήμερα παρουσιάζεται μέσα από το σύγχρονο σκηνικό και τα κοστούμια, τότε ποιοι είμαστε εμείς που θα το αμφισβητήσουμε; Όλα τα στοιχεία της πολιτικής προπαγάνδας είναι παρόντα: Δικαιοσύνη και Ηθική. Αποτελούν πολιτικές έννοιες, δηλαδή πηγάζουν μόνον από το κράτος (χθες εθνικό, σήμερα ευρωπαϊκό, αύριο παγκόσμιο). Ο όρος “global” απουσιάζει, στη θέση του όμως εμφανίζεται το “univers” αφού η δικαιοσύνη και η ηθική πρέπει να έχουν τα ίδια συμπαντικά, οικουμενικά όρια της πολιτικής εξουσίας (θυμηθείτε πόσο έχει βληθεί η οικουμενικότητα του χριστιανισμού και το οικουμενικό Πατριαρχείο).

Οι πολιτικές προθέσεις γίνονται φανερές και από τις στημένες συνεντεύξεις, τα στημένα ρεπορτάζ, τον δήθεν αντικειμενικό λόγο και το ύφος ανέμελης επιβολής του παρουσιαστή. Ακόμα κι έτσι όμως, δεν τα καταφέρνουν καλά. Η ορχήστρα επαινείται γιατί συνοδεύει με όργανα εποχής τα σημερινά κοστούμια, τα δίκανα και τον ξεβρακωμένο Κερουμπίνο. Ο σκηνοθέτης, ακόμα και χωρίς αντίλογο, δυσκολεύεται να εξηγήσει πώς κολλάει η “καθολική δικαιοσύνη” με ένα κλασικό αντρόγυνο (κόμης-κόμησα) την ισορροπία του οποίου απειλεί o εναλλακτικός Κερουμπίνο (“ένα παιδί”). Τα κοινωνικά πρότυπα που προβάλλονται:

• Το φύλο δεν έχει και τόση σημασία για ένα γάμο (εδώ διαστρέφεται η κοινωνική κριτική του 18^ου αιώνα που στη φαρσοκωμωδία της εποχής εκφράζεται μέσα από τις μεταμφιέσεις), η ομοφυλοφιλία υπονοείται και αποδίδεται ως πρόθεση της σημερινής παρουσίασης στους Μότσαρτ-ντα Πόντε.


• Όλα τα ερωτικά παιχνίδια, όσο και να απειλούν τις σχέσεις των ζευγαριών, έχουν ευχάριστο τέλος (βλ και το τέλος της όπερας όπου ο σκηνοθέτης γιουχαΐστηκε από μερίδα του κοινού). Στο πλαίσιο αυτό υπερπροβάλλεται και η εναλλακτική ονομασία του έργου (ο Μπωμαρσαί το ονόμασε “Μια τρελή μέρα”)


• Παρακολουθήστε χωρίς να σας βλέπουν τι γίνεται μέσα στο σπίτι του διπλανού ώστε να δεχθείτε ευκολότερα ότι κι εσάς κάποιος θα σας παρακολουθεί (ο πύργος του κόμη έγινε μαιζόν, αλλά και το μαιζόν μέσα από εμφανή συμβολισμό, σταδιακά διαλύεται)

Η ιστορική επιστήμη καλείται να ντύσει με κύρος την προπαγάνδα (αυτό, σας θυμίζει κάτι εγχώριο;) όμως τελικά η επιστήμη δεν μας εξηγεί αν οι 9 παραστάσεις του Φίγκαρο στη Βιέννη του 1786 (τρία χρόνια πριν την επανάσταση του διαφωτισμού) ήταν επιτυχία ή αποτυχία. Δεν μας εξηγεί γιατί αναγκάστηκε να φύγει ο Μότσαρτ από τη Βιέννη και να αναζητήσει καλύτερη τύχη στην Πράγα. Αναφορά στην τεκτονική ιδιότητα του Μότσαρτ υπάρχει, αυτή όμως εντάσσεται στο προαναφερθέν πλαίσιο. Αν ο Μότσαρτ τα είχε βρει με όσους μυστικά προετοίμαζαν την αστική εξέγερση του Παρισιού, τότε γιατί το πανίσχυρο καρτέλ δεν βοήθησε τον Μότσαρτ στη Βιέννη; Αν ο Μότσαρτ με το γεμάτο μασονικούς συμβολισμούς βοντβίλ “Μαγικό Αυλό” υπηρετούσε την παγκοσμιοποίηση που επιζητούσε η Γαλλική Επανάσταση, τότε γιατί μυστηριωδώς δολοφονήθηκε; Και αν η κατάργηση της θρησκείας από ένα απάνθρωπο ετά λαΐκ ήταν όνειρο του βαθύτατα θρησκευόμενου Μότσαρτ, τότε πώς εξηγείται ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε το θάνατο του Βολταίρου 8 χρόνια πριν ασχοληθεί με τον Φίγκαρο; “το αρχικάθαρμα ο Βολταίρος τα τίναξε”.

Η σύγκριση με τον προ τριακονταετίας κινηματογραφικό “Amadeus” των Milos Forman – Peter Shaffer είναι αναπόφευκτη, αφού κι εκεί έγινε προσπάθεια (όχι παρόμοια βέβαια) σύνδεσης της προσωπικότητας του Μότσαρτ με την πολιτική (οι περισσότερες αναφορές, διακριτικές κι αυτές, έμειναν μόνον στο μοντάζ του σκηνοθέτη). Συμπερασματικά, αν έχουμε την εντύπωση ότι μόνον στην Ελλάδα επιχειρείται η μεταβολή της πολιτισμικής ταυτότητας και της ιστορικής συνείδησης, ας ρίξουμε μια ματιά στο φεστιβάλ της Aix-en-Provence (και όχι μόνον). Ας αναρωτηθούμε πόσο καλά γνωρίζουν οι δυτικοί τη δική τους ιστορία και πώς μπορεί να απεγκλωβιστεί ο ευρωπαίος πολίτης από τη σημερινή “δημοκρατική” δικτατορία του κοινού νομίσματος και του κοινού, κατασκευασμένου πολιτισμού.

Στέργιος Ζυγούρας

Mozart – Le nozze di Figaro (slideshow)



Τα σχόλια


το είδα