«Υπηρέτριες» ("the Help"): Ρατσισμός ενάντια στους λευκούς του Αμερικανικού Νότου

Του Γιώργου Πισσαλίδη (e-grammes)

Είδαμε την πρεμιέρα των «Υπηρετριών» (Σχ. ΚΟ: ο αγγλικός τίτλος της ταινίας είναι “The Help” και δεν την έχω δει), του Τέιτ Τέιλορ, που αποτέλεσε μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του καλοκαιριού στις ΗΠΑ. Βασισμένη στο ομώνυμο μπεστ σέλλερ της Κάθρυν Στόκετ και σε παραγωγή του Στίβεν Σπίλμπεργκ, η ταινία επικεντρώνεται στην προσπάθεια μιας νεαρής δημοσιογράφου να γράψει ένα βιβλίο για την άποψη των μαύρων υπηρετριών που υπηρετούν σε σπίτια λευκών στο Μισισίπι των αρχών της δεκαετίας του ‘60. Αν δεν το καταλάβατε ήδη, πρόκειται για το τελευταίο δείγμα ταινίας του Χόλυγουντ, που προσπαθεί να καλλιεργήσει ενοχές στην Λευκή Χριστιανική Αμερική για την μη-αποδοχή της πολυπολιτισμικότητας.

Το Κίνημα των μαύρων «πουλάει»

Μερικά πράγματα δεν πεθαίνουν ποτέ. Μπορεί στις ΗΠΑ να
υπάρχει σκληρή κριτική στην κυβέρνηση Ομπάμα, οι κάτοικοι της Αλαμπάμα και των Νότιων πολιτειών να αντιδρούν στην εισβολή των Μεξικάνων λαθρομεταναστών και ο γάμος των ομοφυλόφιλων να ξεσηκώνει αντιδράσεις. Όμως μόλις μια ταινία αναφερθεί στις «κακές μέρες» του Αμερικάνικου Νότου και το Κίνημα των δικαιωμάτων των μαύρων, είναι σίγουρο ότι Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί θα πάνε χέρι-χέρι να την δούνε.

Από το 1962 που προβλήθηκαν οι αριστουργηματικές «Σκιές στην Σιωπή» (To Kill a Mockingbird) με τον Γκρέγκορυ Πεκ στον ρόλο του αδέκαστου δικηγόρου στον Αμερικάνικο Νότο, η συνταγή του Χόλυγουντ είναι μία και επαναλαμβάνεται σταθερά. Οι λευκοί χριστιανοί του Νότου είναι οι κακοί «ρατσιστές», ενώ οι μαύροι είναι κακόμοιροι, αλλά στωικοί και καλοί. Συνήθως υπάρχει ένας καλός λευκός ή Εβραίος που αναλαμβάνει να δείξει το πόσο καλοί είναι οι «προοδευτικοί». Έτσι το κοινό φεύγει με μια ζεστασιά στην καρδιά.

Εδώ να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Από την στιγμή που οι μαύροι δεν επέστρεψαν πίσω στα βασίλεια της Νιγηρίας, από όπου σύρθηκαν ως σκλάβοι, θα έπρεπε να είχαν ίσα δικαιώματα. Όμως αυτό που βλέπουμε είναι ένας αντίστροφος ρατσισμός σε βάρος των λευκών και γελοιοποίηση κάθε αντίθετης άποψης. Επειδή είδαμε και το «Black Power Mixtape», ένα εκπληκτικό ντοκιμαντέρ για το εθνικιστικό κίνημα των «Μαύρων Πανθήρων», έχουμε να πούμε κάτι. Αν αυτά που έλεγαν οι «Μαύροι Πάνθηρες» περί ξεχωριστών γειτονιών και πολιτειών τα έλεγαν οι λευκοί, θα εθεωρούντο «ρατσιστές». Όμως τώρα θεωρούνται «ιν», γιατί έχουν την υπεράσπιση της Αριστεράς.

Όλα ξεκινούν με την μυστηριώδη αποχώρηση της αγαπημένης γκουβερνάντας της Σκήτερ, Κονσταντάιν.

Για τον σκηνοθέτη Τέιτ Τέιλορ δεν υπάρχει αμερικάνικη κοινωνία, αλλά μειονότητες: μαύροι, ομοφυλόφιλοι, γυναίκες.

Στις «Υπηρέτριες» η Ευγενία «Σκίτερ» Φέλαν (Έμμα Στόουν), είναι μια λευκή 23χρονη γυναίκα που επιστρέφει στην γενέτειρα της, το Τζάκσον του Μισισίπι μετά από την αποφοίτηση της από το Πανεπιστήμιο του Μισισίπι. Όμως θα ανακαλύψει ότι η Κωνσταντίν, η αγαπημένη της μαύρη γκουβερνάντα έχει φύγει χωρίς να της έχει γράψει ούτε μια λέξη. Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες φίλες της που παντρεύτηκαν νωρίς και έκαναν παιδιά, η Σκίτερ φιλοδοξεί να γίνει μια επιτυχημένη δημοσιογράφος. Όμως έχει φτάσει σε ηλικία γάμου και δεν έχει φτιάξει ακόμα ούτε μια σχέση. Έτσι φυσιολογικό είναι η συντηρητική μάνα της να την ρωτήσει αν είναι λεσβία. Έτσι ο ανοικτά ομοφυλόφιλος Τεντ Ταίηλορ συνδέει το πολιτικό κίνημα των μαύρων με αυτό των «γκέι». Αν προσθέσετε και τον φεμινισμό της Φέλαν, έχουμε ήδη την διάσπαση της Αμερικάνικης κοινωνίας σε διάφορες μειονότητες: μαύροι, ομοφυλόφιλοι και γυναίκες.

Ο φυλετικός αυτοοικτιρμός μιας λευκής δημοσιογράφου

Όμως η μόνη στήλη που η Σκίτερ βρίσκει στην τοπική εφημερίδα είναι οι συμβουλές μαγειρικής, θέμα με το οποίο είναι άσχετη. Έτσι θα στραφεί στην Άμπελι, την μαύρη υπηρέτρια της φίλης της, Χίλυ (η εκπληκτική Μπράις Ντάλας Χάουαρντ του «Σκοτεινού Χωριού»). Η Άμπελι είναι φυσικά η μαύρη που όλα τα καταφέρνει υπέροχα. Αλλάζει πάνες στην μικρή Μάε Μάρμπλ και της τονίζει την προσωπικότητα της («Είσαι καλή, είσαι όμορφη και είσαι σημαντική»). Σε τέτοιο σημείο που βλέπουμε την πιτσιρίκα κόρη της Χίλυ να αποκαλεί την Άμπελι πραγματική της μάνα. Αντίθετα οι λευκές δεν σκαμπάζουν από μαγειρική, είναι ηλίθιες και το μόνο που ξέρουν είναι να παίζουν μπριτζ.

Η Χίλυ είναι η κλασική «κακιά ρατσίστρια» του Νότου που δεν δέχεται τις μαύρες υπηρέτριες να χρησιμοποιούν τις τουαλέτες τους. Και αυτό γιατί ασπάζεται μία θεωρία που τότε ήταν δημοφιλής, ότι οι μαύροι κουβαλούν διάφορες αρρώστιες και ότι θα έπρεπε να είχαν διαφορετικές τουαλέτες. Όταν η Μίνυ, μια από τις υπηρέτριες της χρησιμοποιήσει τις τουαλέτες της, εκείνη θα την απολύσει.

Αντίθετα η Σκίτερ είναι η προοδευτική που δεν περνάει τις «ρατσιστικές» απόψεις της φίλης της στην εφημερίδα, όπου δουλεύει. Θα αποφασίσει μάλιστα να γράψει ένα βιβλίο για τα σπίτια των λευκών από την πλευρά των μαύρων υπηρετριών τους. Θα κανονίσει μάλιστα με μια Εβραία εκδότρια της Νέας Υόρκης να γράψει το βιβλίο. Εκείνη την συμβουλεύει να το γράψει όσο γίνεται πιο γρήγορα γιατί θεωρεί ότι το Κίνημα των μαύρων ξεφτίζει ως θέμα.

Υπενθυμίζουμε ότι η ταινία έχει βγει στην εταιρία του Σπίλμπεργκ (Dreamworks), του ανθρώπου που έχει πάρει εργολαβία το θέμα του «ρατσισμού» («Αμιστάντ», «Το Πορφυρό Ρόδο»), ο οποίος όμως ξεχνά να μας πει ότι, σύμφωνα με το «Έθνος του Ισλάμ», οι δουλέμποροι που έφεραν τους μαύρους από την Αφρική ήταν ομόφυλοι του (Εβραίοι).

H Σκίτερ (Έμμα Στόουν) συναντά τις δύο μαύρες που θα την κάνουν διάσημη.

Ρατσισμός ενάντια στους λευκούς

Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι τόσο η Κάθρυν Στόκετ, όσο και ο Τέιτ είναι αμφότεροι από το Τζάκσον του Μισισίπι, όπου λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα. Αυτό που ακολουθεί είναι ένας μέγιστος αυτοοικτιρμός για την γενέτειρα τους και την λευκή καταγωγή τους. Μόνο όμως όταν ο ακτιβιστής Μέρσερ Έβανς δολοφονείται από την Κου Κλουξ Κλαν, οι υπηρέτριες αποφασίζουν να μιλήσουν. Η αποκορύφωση της ταινίας είναι η αποκάλυψη ότι η τούρτα, που σερβίρει η Μίνυ ζητώντας συγγνώμη από την Χίλυ, είναι φτιαγμένη ... από τα κόπρανα της! Δεν υπάρχει σκηνή πιο εξευτελιστική για τους λευκούς από αυτήν την σκηνή και όμως στην πρεμιέρα όλοι γελούσαν με αυτήν την σκηνή.

Η Μίνυ και η αηδιαστική της πίτα.

 Έχουμε όμως μια απορία. Αν την τούρτα την έκανε λευκή και την σέρβιρε σε μαύρη, φαντάζεστε πόσοι κινηματογράφοι θα καιγόντουσαν; Ή μπορείτε να φανταστείτε μια Παλαιστίνια υπηρέτρια της Δυτικής Όχθης (σύνηθες φαινόμενο) να σερβίρει αυτήν την πίτα σε Εβραία; Εμείς όχι, ούτε θα θέλαμε να ήμασταν στην θέση του σκηνοθέτη.

Όσο αφορά τους υπόλοιπους λευκούς, η χαζούλα Σήλια Φουτ είναι η μόνη λευκή που δίνει δουλειά στην Μίνυ μετά από τα ψέματα της Χίλυ ότι της έκλεψε κοσμήματα. Και είναι τόσο χαζή που δεν καταλαβαίνει ότι ο κύκλος της Χίλυ την αποφεύγει και χρειάζεται την συμβουλή της Μίνυ. Υπάρχει και ο μεθύστακας φίλος της Σκίτερ που φαντάζει ηλίθιος και υποδεέστερος της φεμινίστριας δημοσιογράφου. Αντίθετα, όλοι οι μαύροι δείχνονται καλοί, στωικοί, έξυπνοι και χωρίς ίχνος αρνητικής συμπεριφοράς. Στο τέλος η Στάιν εκδίδει το βιβλίο της Σκίτερ, που γίνεται «μπεστ σέλλερ». Όμως τώρα κανείς δεν θέλει να την ξέρει και φεύγει στην Νέα Υόρκη (το προπύργιο της αριστερής κουλτούρας) προς αναζήτηση άνδρα και καριέρας.

Η βραβευμένη με Όσκαρ Σίσσυ Σπέησεκ ως μητέρα της Χίλυ Χόλμπρουκ που πάσχει από αλτσχάιμερ.

Όμως η ταινία έχει μέσα της ένα διαφορετικό ρατσισμό, μιας που χρειάζεται μια λευκή για να αναδείξει ένα θέμα μαύρων, τους οποίους παρουσιάζει ως επί το πλείστον ως «μπαρμπα-Θωμάδες». Για να προσθέσουμε ότι η πραγματική Άμπελι, που υπήρξε η γκουβερνάντα της Στόκετ την κατηγόρησε ... για ρατσισμό. Τελικά υπάρχει θεία δικαιοσύνη.

Πάντως εμείς δεν έχουμε καμιά αμφιβολία ότι η Σκίτερ θα γίνει είδωλο των «αντιρατσιστών» του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Δεν αποκλείεται να δούμε και ελληνικό «ριμέικ» με νεαρή δημοσιογράφο να παίρνει συνέντευξη από Φιλιππινέζες υπηρέτριες του Ψυχικού και της Εκάλης ή να γελοιοποιεί την άποψη ότι αρρώστιες, όπως η φυματίωση, επέστρεψαν εξαιτίας των λαθρομεταναστών.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / Πηγή